حیات وحش  و حکم شکار

مولوي ميرويس عزيزي

ویدیوی جدید، که در رسانه‌های جمعی دست‌به‌دست می‌شود، اگر دارای حقیقت باشد در آن گفته می‌شود: «هزاران آهو از کشور ترکمنستان  وارد خاک افغانستان شده است»

در این صورت مسئولیت جدی دولت و مردم افغانستان است، که از حیات و زندگی این حیوانات مهمان ( آهو‌ها) مراقبت و پاسداری کنند.

زیرا حیات وحش، جزء از سرمایه‌های ملی و نشانه‌ی فرهنگ عالی و اعتبار یک کشور است.

می‌دانیم که نسل برخی از حیوانات مانند آهو، شیر، پلنگ و تعداد از حیوانات دیگر و همچنان جمعی از پرندگان نادر و‌ کمیاب، در این کشور منقرض شده و یا هم در حالت انقراض است، این امر می‌رساند که بخشی از سرمایه‌ی ملی و میراث‌های بزرگ در جریان چهار دهه تحولات در کشور، از بین رفته است.

حیوانات صحرایی و و‌حشی، جزء بیت المال و ملکیت مشترک همه اتباع مملکت اند و در ملکیت فرد قرار ندارد، پس نباید تعداد افراد انگشت‌شمار، ملکیت عامه را قربانی اغراض و استفاده‌ی شخصی خود قرار دهند.

با وارد شدن گروهی از آهوها در کشور، به ثروت ملی این‌ کشور افزوده شده است، قدوم این مهمانان را گرامی و‌ پاس بداریم و به همین ترتیب، حیوانات وحش که از قبل در گوشه‌ها، در دل صحراها و در آغوش بیابان‌های این ملک زندگی می‌کنند به آن‌ها مزاحمت نکنیم و خصوصاً حیواناتی که مضر نیستند و به حیات مردم و داشته‌های افراد و جامعه آسیب نمی‌رسانند، صدمه وارد نکنیم.

می‌دانیم که یک عده مردم، قدوم این مهمانان تازه وارد را یا هم حیوانات و پرنده‌های صحرایی را با گلوله استقبال می‌کنند و به جان آن‌ها دندان تیز نمودند، اما من که با این کار خیلی مخالفم، می‌خواهم برخی از احکام متعلق به شکار ( صید ) را مورد بحث قرار دهم.

گرچند در مراوده‌های زندگی عامیانه مردم گفته می‌شود که شکار یک امر مباح است و اما مطلق امر چنین نیست، بلکه شکار دارای احکام متفاوت و مختلف است که به شکار بحری و بری، مجاز و غیر مجاز تعلق می‌گیرد. تاجایی‌که گاهی از حکم شکار در اسلام تا حد حرام هم  تذکر رفته است، که ان‌شاءالله ذیلاً برخی موارد آن‌را توضیح خواهیم داد.

-1 گاهی شکار حرام است.

این حکم برای محرم ( آنکه احرام حج بسته است ) و در زمین حرم، که محدوده‌یی در ماحول مکه مکرمه نشانه‌گذاری شده است و برای محرم، همان شکار و‌ صید حرام است که در بر (خشکه ) زندگی می‌کند، البته در این صورت حکم شکار با در نظرداشت موارد فوق ممنوع است که خداوند متعال در زمینه می‌فرماید: ترجمه: به قتل نرسانید شکار را در حالی که محرم باشید. ( المائده ۹۵)

در جای دیگر باز هم خداوند منان چنین می‌فرماید: ترجمه: حرام گردانیده شده بر شما، شکار بر ( خشکه ) را تا زمانی که در احرام قرار دارید. ( المائده ۹۶)

در کنار این امر پیامبر صلی الله علیه و سلم نیز می‌فرماید: وَلاَ يُنَفَّرُ صَيْدُهَا، شما صید حرم ( مکه) را مرانید و آن‌ها را مترسانید.

و به همین ترتیب، فقهاء شکار کننده‌هایی در حالت احرام را جانی حکم نموده و محکوم به تاوان و غرامت می‌کنند، حتی شکار در جریان احرام، حکم خودمرده را گرفته و گوشت آن قابل استفاده نیست.

-2  شکار در حالت دیگر مکروه است، هرگاه شکار به قصد خوش‌گذرانی، تفریح، بازی باشد، در این حالت اصطیاد( شکار کردن) مکروه و‌ عمل ناپسند است.

در خصوص این امر، به این حدیث پیامبر صلی الله علیه و سلم، استناد صورت گرفته که می‌فرماید :

ترجمه: چیزی که صاحب روح ( زنده جان) اند را، هدف قرار ندهید، در حالت غیر ضرورت به هدف خوش‌گذرانی و نشانه‌قراردادن، آن‌ها را آزار ندهید.

-3 تنها شکار در حالتی مباح است که ضرورت زندگی به آن باشد، یا شکار کننده از همین مدرک امرار حیات کند.

کسب و پیشه‌ی شخص شکارکننده باشد و منابع دیگری برای زندگی و امرار حیات آن‌ها نبوده و یا هم محدود باشد.

بنا بر دلایل فوق، که شکار دارای احکام مختلف بوده، بدون ضرورت به زندگی حیات وحش صدمه وارد نکنیم، بلکه به زندگی آن‌ها اهمیت بدهیم.

بحث را  با شعر زیبای سعدی بزرگ به پایان می بریم که می‌گوید :

میازار موری که دانه کــــــش است.

که جاندارد و جان شیرین خوش‌است

و ما علینا الا البلاغ.

۱. قرآن کریم.

۲. مسلم ۹۸۸/۲ و اخرجه بخاری ( الفتح ۴۶/۴)

و الموسوعة الفقهیه ماده صید و احکام آن ص ۱۷۵۵۲.

۳. در المختار ۱۸۸/۵.

۴. این عابدین ۳۰۶/۵ با نقل از مجمع الفتاوی ۲۹۷/۵.

الموسوعة الفقهیه ماده صید و احکام آن. ص ۱۷۵۵۰.

۵. مسلم ۱۵۴۹/۳.