سینه بغل (neumonia)

احمد ساحل

مرض سینه بغل یا نومونیا التهاب یک یا هر دو ریه یا شش به صورت همزمان است که به سبب Infection یا منتن شدن و مکروبی شدن شش به وجود می‌آید که شامل التهاب کیسه های هوایی، طرق تنفسی تحتانی و نسج پرانشیم ریه یا شش می‌شود،

در این بیماری کیسه های هوایی موجود در ریه ها پر از چرک و سایر افرازات، کرویات سرخ و سفید خون و فبرین می شود و رسیدن اکسیژن به خون با مشکل مواجه می گردد. و سبب بروز علائم تنفسی می شود.

از نظر مورفولوژی به صورت زیر تقسیم می گردد :

lober pneumonia: تمام یا بخش بزرگی از یک یا تعداد بیشتری از لب ها ریه گرفتار است .

broncho pneumonia : در برونشیول های انتهایی آغاز می‌گردد که با ترشحات چرکی مخاطی مسدود می گردد .

Interstital pneumonia : فرآیند التهابی که دیواره های آلوئولی و بافت های پری برونشیال و اینترلوبولار اتفاق می افت.

Millary pneumonia: به صورت منشر و ارزن مانند تمام شش را مصاب می‌سازد.

سینه بغل بر اساس عامل مرض و محل که در آن مرض کسب شده است، تصنیف می‌شود:

سنیه بغل اکتسابی از جامعه ( Community-acquired pneumonia ):

سینه بغل اکتسابی از جامعه رایج ترین نوع مرض است. که در خارج از شفاخانه ها و مراکز مراقبت های صحی به وجود می آید.

اسباب ممکنه آن معمولاً باکتری، ویروس و فنگس می‌باشد،

سینه بغل اکتسابی از شفاخانه ( Hospital- acquired pneumonia ):

برخی از افراد که به منظور تداوی سایر امراض در شفاخانه بستر می‌شوند، بعد از ٤٨ ساعت بستر بودن مصاب این نوع سینه بغل میشوند.

این نوع سنیه بغل می تواند جدی باشد زیرا عامل آن ممکن است با آنتی بیوتیک ها مقاوم باشد و یا افرادی‌که به آن مصاب می‌شوند از قبل مریض اند. افرادی که در اتاق مراقبت‌های جدی توسط ماشین تنفس (ventilator) تهویه مصنوعی می‌شوند، در معرض خطر بالاتر مصاب شدن به این نوع مرض می باشند.

سنیه بغل اکتسابی از مراکز صحی ( Health care-acquired pneumonia ):

سینه بغل اکتسابی مراقبت هاى صحى: معمولاً چنین تعریف میگردد، که مریضان مصاب چنین سینه بغل خارج شفاخانه میباشند،

اما عاملین سببی مرض انتانات مقاوم بوده و مربوط انتانات داخل شفاخانه می‌شوند.

کسانی که در ۳ ماه گذشته برای ۴۸ ساعت در شفاخانه بستر شده باشند.

کسانی که در یک ماه گذشته دوای زرقی گرفته باشند، شیموتراپی نزد شان انجام گرفته باشد، یا مراقبت زخم ها نزد شان صورت گرفته باشد،

کسانی که مراقبت نرسنگ در خانه نزد شان انجام گرفته باشد.

کسانی که دیالیز می‌شوند، و یا کسانی که مراقبت های صحی سرا پایی دریافت نموده اند.

این نوع سینه بغل همانند سینه بغل اکتسابی از شفاخانه ها، می‌تواند توسط باکتریا به میان آید که با آنتی بیوتیک مقاوم تر هستند.

سینه بغل استنشاقی ( Aspiration pneumonia ):

این نوع سینه بغل وقتی به اتفاق می افتد که مواد غذایی، نوشیدنی، مواد استفراغ شده و یا لعاب دهن وارد ریه یا شش شخص گردد. احتمال زیاد وقوع این نوع سینه بغل وقتی میرود که سیستم تهوع نورمال (Gag reflex) بنابر دلایل و اسباب همانند کوما ( حالت غیر شعوری)، مشکلات در بلع و مواد مخدر، مختل گردد.

اسباب سینه بغل یا نومونیا:

۱- در اثر ارگانیسم‌های مختلفی شامل ویروس‌ها، باکتری‌ها، فنگسها ایجاد می‌شود.

در اطفال انتانات تنفسی ویروسی اغلب پیش درآمد انتانات باكتریایی می باشد. شیر خواران 1تا 3 ماهه اغلب به سینه بغل بدون تب مبتلا می شوند كه اكثرا» ناشی از عوامل مادرزادی یا كسب شده از محیط می باشند ،

نظیر اوره پلاسما اوره لیتیكوم ، كلامیدیا تراكو ماتیس ، سیتو مگالو ویروس ، پنوموسیستیس كارینی ، RSV ویروس آنفلوانزا ، پارا انفلوانزا ازعلل شایع نومونیا ویروسی هستند . آدنو ویروس می توانند سبب بیماری شدید شوند . استرپتوكوك پنومونیه شایع‌ترین علت نومونیا باكتریال است . استافیلوكوك اورئوس ازعلل نادر نومونیا در شیرخواران است ولی نومونیا آن با امپیم ، پنوماتوسل ، نارسایی تنفسی و حال عمومی وخیم همراه است . نومونیا در كودكان مبتلا به فیبروز كیستیك غالبا» به علت استافیلوكوك اورئوس ( درشیرخوارگی ) ، سودو موناس آئرو زینا یا بور خولدریا سپاسیا ( دربچه های بزرگتر ) است

شیوع مرض:

سینه بغل در هر سنی بروز می کند اما نوزادان ، کودکان ، افراد مسن ، سگرتی ها ، افراد مبتلا به بیماری هایی مانند ریوی ، قلبی، بیماری های سیستم معافیتی یا اختلالات تغذیه ای بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری هستند.

به علت مصرف آنتی بیوتیک متأسفانه انواع مقاوم باکتری های ایجاد کننده این بیماری ایجاد شده است.

در دنیا سینه بغل به عنوان یکی از علل بیماری ، ناتوانی و مرگ کودکان زیر پنج سال قلمداد می شود. بر اساس اعلام سازمان صحی جهانی سالانه 1.2 میلیون کودک بر اثر سینه بغل یا همان نومونیا جان خود را از دست می دهند. برطبق گزارش سازمان صحی جهانی در سال 2011 حدود 18 فیصد کل مرگ‌های کودکان زیر 5 سال بر اثر ابتلا به نومونیا بوده است .

در افغانستان سالانه حدود ۳۰ هزار طفل زیر پنچ سال به دلیل بیماری سینه و بغل از بین میروند و تخمیناً همه ساله حدود ۱۵۰ هزار کودک به وسیله بیماری سینه بغل متاثر می شوند. تقریباً در هر ۵ ساعت یک طفل از سبب سینه بغل در افغانستان جان خود را از دست می‌دهند.

رعایت حفظ الصحه فردی از قبیل شستن دست ها ، نکشیدن سگرت و تزریق واکسن روش های پیشگیری از ابتلا به بیماری سینه بغل یا نومونیا است.

ریسک فاکتورهای عمده برای سینه بغل pneumonia :

در اطفال سوء تغذیه، وزن کم موقع تولد، تولد قبل از وقت، امراض ولادی قلبی، اختلاطات دماغی، عدم تغذیه با شیر مادر و در معرض دود سگرت بودن می‌باشد. مطالعات نشان داده است که سینه بغل یا نومونیا تقریباً 5 برابر در شیر خوارانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند در مقایسه با مصرف غذاهای کمکی در ماه های اول کاهش می‌یابد.

تغذیه توسط شیر مادر به تنهایی در جلوگیری و کاهش مدت بیماری‌های تنفسی مؤثر است

در کاهلان وضیعت اجتماعی و اقتصادی پایین، سگرت کشیدن، امراض که تشوش معافیتی را سبب میشوند، مرض شکر، ایدز، COPD یا امراض انسدادی طرق تنفسی، استما، CHF یا عدم کفایه قلبی، سکته مغزی، سن بالا ریسک فکتور های عمده برای سینه بغل هستند.

اعراض و علایم سینه بغل یا نومونیا در کاهلان:

چند روز قبل از شروع سینه بغل علایم انتانی دستگاه تنفسی فوقانی دیده می شود که شامل آب ریزش بینی و سرفه می باشد.

ودر کاهلان اعراض و علایم معمول آن تب، سرفه، بلغم، عرق، لرزه، درد صدری، نفس تنگی میباشد

تظاهرات کلینیکی نومونیا های ویروسی وباكتریایی غالبا» تفاوت دارند .تنفس سریع ، سرفه ، ضعف و بی حالی ، درد پلورتیك قفسه سینه و کش شدن عضلات تنفسی درهردو نوع مشترك است نومونیا های ویروسی بیشتر باسرفه ، ویز یا تنفس صدا دار همراه هستند و تب كمتر از نومونیهای باكتریایی می باشد . اکسری شش درشكل ویروسی ، انفیلتراسیون های منتشر خطی ناشی از برونكو نومونیا رانشان می دهد وتعداد حجرات سفید خون اغلب تغییری نمی كند ( اكثریت با لنفوسیت است ) .

نومونیا های باكتریایی به طور مشخص همراه با سرفه ، تب زیاد ، تنگی نفس و یافته های سمعی تراكم بافتی ( كاهش صدا های تنفسی یا پیدایش صدای توبولر و اگوفونی دریك ناحیه محدود ) می باشند . اکسری شش درنومونیا باكتریایی اغلب تراكم لوبر و افوزیون پلورا یا موجودیت مایع در پوش ششها( 30-10فیصد ) رانشان می دهد . تعداد حجرات سفید خون نیز ، افزایش می یابند كه اكثریت بانوتروفیل ها می باشد.