مشکلات و موانع در فراراه جوانان برای ازدواج

پوهیالی محمد طاهر «امیری»

مقدمه

ازدواج عادت اجتماعی پسندیده و پاسخگوی نیازهای فطری و طبیعی و تنها راه تشکیل خانواده سالم و منسجم است. خانواده‌ای که در پرتو آن سلامت جسمی، روانی، عفاف و پاکدامنی تحقق می‌یابد، اما چنانچه کسانی تحت تأثیر برخی از عادات و فرهنگ موجود که براساس انگیزه‌های خودنمایی و خودبرتربینی به هنگام ازدواج به دادن جهیزیه و مهریه‌های کلان و سرسام‌آور و ریخت و پاشهای بی حد و حساب دست بزنند، در واقع هم به خود و هم به جامعۀ خویش ستم کرده‌اند. و مسئولین و اهل علم و دانش مسئولیت دارند که برای برداشتن موانع بر سر راه ازدواج و ترویج عادات و فرهنگی که ازدواج را آسانتر می‌نماید، اقدام نمایند. از طرف دیگر به جوانان کمک کنند که از راه مشروع و معقول باهم آشنا شوند و خود را برای ساختن و بنای خانواده آگاه کنند و از سخت‌گیری و زندانی نمودن آنها که زمینه را برای بالا بردن بیش از حد سن ازدواج دختران و پسران فراهم نماید پرهیز کنند و متأسفانه در شرایط کنونی اکثریت جوانان کشور از تشکیل خانواده محرومند.

موانع و مشکلات ازدواج ها عبارتند از: تهیه مسکن، بالا بودن مهریه، هزینه سرسام‌آور نامزدی و عروسی و جهیزیه، بیکاری یا کمی درآمد، فراز از مسئولیت برخی از جوانان، ضعف انگیزه های ایمانی، گسترش برخی از مفاسد اجتماعی و … می‌باشد که در این نوشته به مهمترین موانع و مشکلات ازدواج اشاره خواهیم نمود.

1. 1. هدف ازدواج:

هدف از ازدواج به صحنه زندگی آمدن نسلی پاک و خدمتگزار و جلوگیری از آمیخته شدن نسل و فرزندان، احترام به زنان و پیشگیری از آلت دست شدن توسط مردان فاسد و هرزه و رویارویی با بی‌بندوباری است که نشانۀ توحش و بی‌تمدنی و زمینه ساز بسیاری از ناهنجاریها، مشکلات، عداوتها و شیوع انواع بیماریها و نابودی نسل بشری می‌گردد.

2. 2. مشکلات و موانع سد راه ازدواج جوانان:

مهمترین عواملی که در شرایط کنونی مانع و مشکلات را سر راه ازدواج جوانان کشور قرار داده است، عبارتند از: بالابودن مهریه، هزینه های سرسام‌آور نامزدی و عروسی و جهیزیه گرانقیمت می‌باشد، که این عوامل باعث روی-گردان شدن اکثریت جوانان از ازدواج گردیده که خود زمینه را برای بسیاری از مفاسد اجتماعی و اخلاقی فراهم می-نماید.

1-1. مهریه زیاد:

متأسفانه پدیدۀ بالا بودن میزان مهریه یکی از موانع سد ‌راه ازدواج جوانان در کشور ما می‌باشد، بسیاری از والدین ارقام سرسام‌آور و خیالی را برای مهریه دختران خود طلب می‌کنند و سبب ایجاد سختی و مشکلات زیادی برای جوان و خانواده او می‌شوند و پیامدهای سوء آن بر خانواده‌های دارای دختران و پسرانی دم بخت هستند و به همان مقداری که خواستار مهریه برای دخترشان می‌شوند، به هنگام خواستگاری دختر دیگران گاهی به همان میزان یا بیشتر مهریه را از آنها طلب می‌کنند و از همین طریق هر سال به میزان مشکلات افزوده می‌شود و رقم مورد درخواست بیشتر می‌گردد.

به همین خاطر اسلام مردم را فرامی خواند که از درخواست مهریۀ زیاد خودداری نمایند و موضوع مهم و حساس ازدواج را به بازار وبورس تبدیل ننمایند و عملاً دختران خود را به مزایده نگذارند.

لازم به یادآوری است که میان درخواست مهریه بسیار بالا و واجب بودن پرداخت مهریه از طرف شوهر که مورد اتفاق است، هیچ ارتباطی و جودندارد.

به موضوع ازدواج همچنان که گفته شد، نباید به عنوان تجارتی سودآور نگاه شود، بلکه پیمانی است میان دو انسان برای یک عمر زیستن و به همین خاطر مبنای آن بایستی بر اصول و ارزشیابی مانند: آسان‌گیری، دلسوزی و همکاری قرار داشته شود و بهتر آن است که پدر و مادر دختر به زندگی آینده او و شوهرش توجه نمایند و کاری نکنند که در همان سالهای اول زندگی مشترک سایه سیاه و شوم قرضداری و خواری و ناداری بر سر آنان کشیده شود. اما اگر داماد مدیون نباشد و در مقابل هیچکس تعهد مالی نداشته باشد، می تواند زندگی پر از صفا و صمیمیت و شادابی را برای دخترش فراهم نماید و در غیر این صورت زندگی آنان پر از سختی و غم و غصه و حتی ممکن است کارشان به محکمه و زندان کشانیده شود، یا برای برخاستن از زیر بار قرضداری به ارتکاب جرم دست بزند. این آینده‌نگری را شریعت اسلام به خانواده‌ها یادآوری می‌نماید و در همین رابطه است که پیامبر(ص) می‌فرماید: «بهترین ازدواج ازدواجی است که کمترین هزینه برای آن درنظر گرفته شود» و همچنین فرموده‌اند: «بهترین مهریه آن است که کمترین میزان برایش معین شده باشد» و باز هم فرموده است: «بهترین و بابرکت‌ترین زنان آنهایی هستند که مهریه‌شان کمتر باشد».

هدف از این تشویق و ترغیبها کم کردن از میزان مهریه مشخص است زیرا هزینه‌های ازدواج و مقدار مهریه هرچه کمتر باشد، روی‌آوری جوانان به ازدواج بیشتر می‌شود و چناچه هزینه‌های ازدواج بیش از توانایی آنان باشد، به طور طبیعی از آن روی‌گردان می‌شوند، و همین روی‌گردانی از ازدواج است که زمینه را برای بسیاری از مفاسد اجتماعی واخلاقی فراهم‌می‌نماید.

1-2. هزینۀ بالای ازدواج:

در بسیاری از ولایات و ولسوالی های کشور بسیاری از خانواده‌ها و با هدف خودنمایی و فخرفروشی به دیگران دست به ریخت و پاشها و اسراف‌کاریهای بسیار در مراسم نامزدی و عروسی و تهیه جهیزیه و غیره می‌زنند. و گاهی با اجاره کردن سالن‌های مجلل و تهیه غذاهای گرانقیمت و دعوت از صدها و گاهی هزاران نفر و آوردن آهنگ‌سرایان دوره‌گرد و تهیه هدایای گران‌قیمت برای عروس و داماد و موتر هایی به اصطلاح گل‌پوش و دسته گلهای بزرگ و کوچک و… صدهاهزار افغانی را به باد می‌دهند و غالباً مشکلات و عواقب آن سالها بر دوش عروس و داماد سنگینی می‌نماید، در واقع این گونه کارهای نادرست و نامعقول سد و مانعی بزرگ را بر سر راه ازدواج بسیاری از جوانان فراهم می‌سازد، از طرف دیگر زن مؤمن و موفّق آن است که به این فرموده رسول‌خدا(ص) توجه کند و آن را ملاک خواسته‌های خود قرار دهد، ایشان فرموده اند:«با برکت‌ترین ازدواجها، ازدواجی است که سبکترین مهریه را داشته باشد».کسانی که می‌خواهند راه آسان‌گیری و دلسوزی را که مورد تشویق اسلام است، در پیش بگیرند و برای رویارویی با پدیدۀ مجرّد ماندن دختران و پسران و گسترش فساد و بی‌بندوباری کاری را انجام بدهند، واجب است که روش قناعت و اعتدال را در پیش بگیرند و پایه‌هایی را که شالودۀ زندگی مشترک بر آنها استوارند محکمتر گردانند، اخلاق دینی و آداب اسلامی سازگار با فطرت را مراعات کنند و از مظاهر خودخواهی و اشرافی‌گری پرهیز کنند.

به پدر و مادر دختر لازم است احساس مسئولیت نمایند، و وضع و شرایط خواستگاری دخترشان را مورد توجه قرار دهند و از چشم و هم‌چشمی با دیگران و لجبازی و خودبینی پرهیز نمایند و باور کنند که همه خیر و سعادت در رعایت دین و فرموده پیامبر بزرگ اسلام(ص) است که فرموده اند:

«هرگاه کسی به خواستگاری دختر شما آمد و از دین و اخلاقش راضی بودید، دست رد بر سینه او نگذارید، اگر چنین نکنید فساد و تباهی بسیاری در میان شما به وجود خواهد آمد».

1-3. جهیزیه گرانقیمت:

هرچند زن و مرد در آغاز زندگی به بعضی از وسایل زندگی مانند: فرش و اسباب و وسایل پخت و پز و … نیاز دارند، امّا تهیه آن بایستی در حد توان و به صورت معقول باشد. مسؤولیت تهیه جهیزیه باتوجه به عرف و عادات در بسیاری از کشورها باهم فرق می‌کند. در برخی از کشورها براساس رأی مذهب مالکی هزینه تهیه جهیزیه بر دوش زن است، امّا در بسیاری از کشورهای دیگر مانند کشور عزیز ما افغانستان براساس رأی اکثریت فقها مسئولیت تهیه هزینه‌های خرید جهیزیه برعهده مرد قرار دارد و معمولاً مقدار پول را برای تهیه آن پرداخت می‌کند.

اساساً تهیه جهیزیه بر مرد واجب است و در این مورد هیچ‌گونه مسئولیتی متوجه زن نیست، و تهیه مسکن و وسایل منزل همچون تهیه لباس و غذای زن برعهدۀ مرد است. امّا مهریه‌ای را که مرد برای همسرش در نظر می‌گیرد اساساً برای تهیه جهیز نیست،

بلکه بخشش مالی و حقی است که آنرا برای همسرش متقبل می‌شود زیرا خداوند متعال در آیه 4 سوره النساء می‌فرماید ترجمه: «از روی رضا و رغبت مهریه زنان را بپردازید» به همین دلیل خانوادۀ داماد نباید انتظار داشته باشند که خانوادۀ دختر یا خود او مهریه‌اش را صرف خرید جهاز بنماید، یا پس از توافق چیزی از آن را کم کنند، اما چنانچه براساس عرف برخی ممالک زن اقدام به خرید جهیزیه نماید، همۀ وسایلی را که خریداری نموده متعلق به خود اوست و حق دخل و تصرف کامل را در آنها دارد و در مورد مقدار آن سخن او پذیرفته می‌شود، امّا اگر مرد اقدام به تهیه جهیزیه نماید-که حق اوست-اموال جهیزیه متعلق به اوست، معمولاً زنان در مورد نوع جهاز و بهای آنها و اینکه ساخت خارج یا داخل است حساسیّت دارند و به آن اهمیّت می‌دهند، ولی چنانچه توانایی مالی آنها اجازه بدهد و سبب ایجاد فشار به شوهر و خانواده‌اش نگردد و مانعی را بر سر راه ازدواج دیگران فراهم ننماید، مانعی ندارد.

امّا اگر شوهر و خانوادۀ او تحت فشار خانواده عروس یا خود او، مجبور به خریداری اجناس گران‌قیمت شوند و پول زیادی را هزینه نمایند و باعث فشار و مشکلات آنان شود، چنین کاری زشت بوده و عاقبت بدی خواهد داشت، زیرا از روی اجبار و اکراه انجام گرفته است، هرچیزی که از طریق نارضایتی و ناخشنودی طرف مقابل انجام بگیرد، حرام یا شبه حرام بوده و ضرر و زیانی روشن را متوجه زندگی آینده خانوادگی می‌نماید، از طرف دیگر نوعی از اسراف و تبذیر به‌شمارمی‌رود و خداوند(ج) اهل اسراف و تبذیر را دوست نمی‌دارد و حتی در مورد آنها در سورۀ اسراء آیه 27 فرموده است: « بی‌گمان ریخت و پاش کنندگان برادران(وهم نشینان) شیطانها هستند و شیطان هم بسیار (نعمتهای) خداوند را ناسپاس می‌نماید».

نتیجه گیری

ازدواج اساس و بنیان وجود هر شخص و ادامه‌ی بقای نسل انسان است، قراردادی رسمی و فرهنگی مشترك، میان همه جوامع می باشد و با نیازهای عمیق و ریشه‌دار انسان در طول تاریخ بشریت سر و كار دارد که بدون آن جامعه انسانی با دگرگونی ها وچالشهایی مواجه خواهد ‌شد.

در ازدواج های امروزی، رسم و رسوم ساده و بی پیرایه روزگاران پیشین و انجام مراسم به دور از هر گونه ظاهرسازی و تجملات و فخر فروشی، به مراسمی پر خرج و صحنه‌ی نمایش قدرت و توان مادی خانواده‌ها تبدیل شده و باعث گردیده است که پدیدۀ ازدواج، برای جوانان به صورت امری كه دست یافتن به آن چندان آسان نیست، در آید.

تجمل گرایی  مهمترین مانع ازدواج جوانان در کشور می باشد، روی آوردن افراد جامعه به تجملات، موجب شده که جوانان از ازدواج به موقع خودداری کرده که این امرسبب بروز بسیاری از بیماری‌های روحی روانی و اختلافات خانوادگی گردیده است.

همچنان مهریه های بالا و گرفتن شیر بهای نامعقول، تجمل گرایی و از معضلات اجتماعی بوده که این اعداد و ارقام هرچه بیشتر باشد، بالا رفتن نامعقول سن تأهل بیشتر می‌گردد، كه به تدریج از جنبه‌های مختلف و به صورت پردامنه، به آسیب ‌زایی در جامعه می‌پردازد.

همچنان قابل یادآوریست که مهریه بسیار بالا نه تنها ضامن خوشبختی و پایداری زندگی افراد نیست، بلکه زندگی هایی که با مهریه ها ی بالا وخرج های آنچنانی شکل می گیرند، سریعاً از هم پاشیده و دختران، برای رهایی از قید زندگی سخت مجبور می شوند که به راحتی از مهریه شان بگذرند.

مهریه‌ی معقول مطابق شریعت و درحد عرف وشخصیت دختر واجب و ضروری است، مهریه حق زن می باشد که باید در طول زندگی و دوران عشق و محبت، به زن پرداخت شود و این امر باید در جامعه‌ فرهنگ سازی شود.

تنش های روحی و روانی یکی از پیامدهای سختگیری در امر ازدواج بوده و تأخیر در امر ازدواج موجب می شود تا جوانان احساس تنهایی و نوعی خلاء در زندگی داشته باشند، ازدواج به موقع امری واجب و ضروری بوده و از آنجاییکه ازدواج تأثیر تکاملی بر افراد دارد و همچنین ویژگی های مثبت و نوعی تعادل را در روحیات و افکار آنها به وجود می آورد، افرادی که در سنین بالا ازدواج می کنند، برخی ظرفیت هایی که باید صرف استحکام کانون خانواده و تربیت فرزندان کنند، را از دست می دهند.

همچنان تحقیقات در این مورد نشان داده که با افزایش سن ازدواج، جرایمی مانند فحشاء، نزاع های خیابانی، ‏سرقت، فرار از خانه و سایر آسیب های اجتماعی ‏افزایش می یابد .

زندگی زناشویی، انسان را از اینكه متعلق به خویش است، بیرون ‌برده و احساس مسئولیت در برابر خانواده، فرد را از هر گونه تصمیم خطرناك و غلط باز می‌دارد، بهترین ازدواج ساده ترین ازدواج از لحاظ مادی و معنوی بوده و لازم است، در انتخاب همسر دقت فراوان داشته باشیم و به تجمل گرایی و هزینه های بیهوده روی نیاوریم.

منابع

1. 1. قرآن کریم.
2. 2. صحیح البخاری.
3. 3. زحیلی، دکتر وهبه، احکام، آداب، حقوق و مسئولیت‌ها فقه خانواده در جهان معاصر، انتشارات خیبر، کابل، 1390.
4. 4. ساروخانی، باقر، جامعه شناسی خانواده، انتشارات سروش، تهران، 1370.
5. 5. ایوی ام، بلاک برن، مقابله با افسردگی و شیوه های درمان آن، انتشارات رشد، تهران، 1380.