آموزش قلم

خدای متعال بر انسان ها منت می‌گذارد که به آنان به وسیله‌ی قلم آموخته است. آنجا که می‌فرماید:

ترجمه: همان ذاتی که بوسیلۀ قلم، نوشتن را آموخت. به انسان، آنچه را که نمی‌دانست آموخت.” گرچه این مسئله احسان به تمام فرشتگان و جنیات و انسان ها برمی‌گردد؛  اما احسان ویژه به آدم‌هاست.

چون پس از خلق، مسئله‌ای آموزش و نوشتن را یاد می‌کند، روشن است که نعمت قلم و نوشتن، بزرگترین نعمت پس از خلق و آفرينش است. از آیه‌ی مبارکه می‌نماید که علم به دو گونه است: یکی علم توسط قلم و دیگر علم توسط بیان.

هردو گونه عام را خدای متعال در آیات نخستین وحی و سوره العلق بیان فرموده است.

علامه ابن کثیر رحمه‌الله می‌گوید: علم گاهی در اذهان و گاهی در زبان و گاهی در قلم می‌باشد؛ بنابراین،  علم به سه گونه است:

۱. علم ذهنی؛

۲. علم لفظی؛

۳. علم رسمی.

منظور از علم رسمی، همان علم قلم است. (ابن کثیر)

علامه قرطبی رحمه‌الله از علماء نقل مى‏كند كه قلم ها در اصل به سه گونه استند:

قلم اول: آن قلم که خدا آن را به دست خود آفرید و به او امر کرد که بنویسد. قلم دوم: قلم فرشتگان، که خداوند آن را به دست آنان قرار داده است و آنان با این قلم تقدیرات مخلوقات و اعمال آنان را می‌نویسند.

 قلم سوم: قلم عموم مردم، خداوند«ج» آنها را در دست مردم قرار داده تا با آنها سخنان خود را بنویسند و نیازهای خود بر طرف کنند. (قرطبی)

در قلم و نوشتن آن، فضیلت های زیادی وجود دارد. قلم پدیده‌ی آفريده شده به دست خدا است. نوشته بخشی از بیانیه است و بیانیه مختص به انسان است.

اینکه نخستين تعلیم یافته با قلم کیست و اول فردی که مصداق “علم بالقلم” باشد، کیست؟ سه قول در این مورد وجود دارد:

یک، نخستين فرد حضرت آدم عليه السلام است و او نخستين فرد نویسنده است. از کعب احبار چنین نقل آمده است.

دوم، نخستين فرد حضرت ادریس علیه‌السلام است و به قول امام ضحاک رحمه‌الله او نخستين فرد نویسنده با قلم است.

سوم، تمام نويسندگان با قلم مصداق آن اند؛ زیرا هرچه آنان آموخته در واقع با آموزش الهی آموخته اند؛ ازین‌رو خدای متعال نخست نعمت خلق و آفرينش را ذکر کرد، سپس نعمت قلم و نوشتن را تا نعمت هايش را بر آدمیان تکمیل کند. (قرطبی)

نوشتن چشمی که توسط آن افراد حاضر، افراد غایب را می‌بینند و خط همان آثار دست آن فرد غایب نویسنده است.

از همین دریچه باید گفت که نوشته آثار ماندگار نویسندگان است که تا بقای اثر، صاحب آن، زندگی جاودانه‌ی دارد. پس بنویسید تا ماندگار شوید.