عوامل آلوده گی محیط زیست در شهر کابل
در محیط زیست کابل، عوامل آلوده كننده نگران كننده ای وجود دارند كه بحران های زیادی را بوجود آورده اند. آلودگی شدید نفتی، کیمیاوی و میكروبی آبهای دریاها، آلوده شدن آبها بوسیله فاضلاب های صنعتی و شهری (بوسیله مواد عضوی، کیمیاوی و فعالیت های صنعتی مانند صنایع غذایی)، سیستم استاندارد برای جمع‌آوری و بازیافت زباله ها وجود ندارد.
پوهنیار کفایت الله مبارز
چکیده
در محیط زیست کابل، عوامل آلوده كننده نگران كننده ای وجود دارند كه بحران های زیادی را بوجود آورده اند. آلودگی شدید نفتی، کیمیاوی و میكروبی آبهای دریاها، آلوده شدن آبها بوسیله فاضلاب های صنعتی و شهری (بوسیله مواد عضوی، کیمیاوی و فعالیت های صنعتی مانند صنایع غذایی)، سیستم استاندارد برای جمع‌آوری و بازیافت زباله ها وجود ندارد. نبود امکانات فنی هم باعث شده تا از این ذخایر که به طلای کثیف موسوم است، استفاده درست نشود، و دوباره این زباله ها باعث آلودگی محیط شود. استفاده بی رویه از آب زیر زمینی، آلودگی ناشی از گرد و غبار، آلودگی هوا در اثر توزیع نامساوی صنایع بزرگ و كوچك و اختصاص بیشتر آنها به شهرهای بزرگ (مانند استقرار پالایشگاه ها، كارخانه های خشت سازی، گچ سازی و سیمنت سازی در نزدیكی شهرهای بزرگ)، ترافیك سنگین و آلودگی حاصل از سوخت موتر ها و افزایش آلودگی هوا در شهر کابل توسط وسایل گرمایشی و گرم كننده های خانگی، كارگاه های كوچك در داخل شهرها، نانوایی ها و … ، از عوامل آلوده كننده محیط زیست هستند.
تجزیه و تحلیل «عوامل ایجاد کننده آلودگی آب و هوا در کابل»
کابل شهرى که جمعیت آن حدود ۴-۵ میلیون تن تخمین زده شده است، داراى ٢٢ ناحیه بوده و به طور اوسط در هر کیلومتر مربع آن ٧٩٠٧ تن زندگى می‌کنند. روزنامه گاردین در سال ۲۰۱۴ شهر کابل را به عنوان پنجمین شهر رو به رشد در جهان شناسایى کرده است. با این حال کارشناسان و آگاهان امور چند عامل را برای آلودگی آب و هوای شهر کابل نام می برند که به قرار ذیل می باشد:
الف-سیستم ترانسپورت شهری
کابل، بدون شک، تنها پایتخت جهان است که از نبود سیستم منظم ترانسپورت شهری رنج میبرد. معضلی که موجب به میان آمدن معضل بزرگ‌تر که آلودگی هوا است، شده و امنیت صحی باشندگان آن را در خطر کامل قرار داده است. انجنیر نیک‌محمد، رییس نظارت و تفتیش محیط زیستی اداره‌ی ملی حفاظت از محیط زیست، می‌گوید که ترانسپورت شهری، نقش مهمی را در آلودگی هوای شهر کابل دارد. «ترانسپورت غیر منظم است؛ بس‌های شهری نیست، همه‌اش موترهای خرد است و از سویی هم این موترها کهنه است.» به باور وی، پایین بودن کیفیت تیل در کنار فرسوده بودن ماشین موترها در کابل، به آلودگی هوا کمک می‌کند. اما این اداره می‌گوید که حالا در هر ماه مدیریت ترافیک کابل بررسی‌های ویژه‌ی انتشار دود و گازهای مضره‌ی موترها را شروع کرده است که پس از بررسی، موتری که مشکل داشت و دودزا بود، جواز سیر آن گرفته شده و به تعمیرگاه می‌فرستند، که پس از ترمیم، دوباره فعالیت کند. اداره‌ی ملی حفاظت از محیط زیست نیز گروه بررسی از کیفیت سوخت موترها را راه انداخته است؛ این گروه هنگام شناسایی، موترهایی را که باعث آلودگی هوا می‌شود، با رنگ نشانی کرده و فهرست آن را به مدیریت ترافیک معرفی می‌کند که پس از جریمه، این موترها برای ترمیم اساسی به تعمیرگاه فرستاده شود.
ب-زغال سنگ و آلودگی هوای کابل
یکی از مهم‌ترین دلایل آلودگی هوای شهر کابل، استفاده زغال سنگ است. نیک محمد می‌گوید: «سنگ زغال، منبع عمده‌ی آلودگی هوا در شهر کابل به شمار می‌رود؛ صنعت، مرکز گرمی، فابریکه‌ها، کوره‌های تولید گج و داش‌های خشت‌پزی، فعالیت‌هایی است که همیشه با استفاده از سنگ زغال به پیش می‌رود.» او می‌گوید که استفاده از زغال سنگ در این فعالیت‌ها مهم‌ترین عامل آلودگی هوای کابل است. اما مشکل دیگر این است که زغال سنگ در کابل پیش از تصفیه، به مصرف می‌رسد که باعث آلودگی بیشتر می‌شود.
ج-سوزاندن چوپ و پلاستیک
سوزاندن چوپ در هوای کاملاً پاک شاید موجب آلودگی بیشتر نشود؛ اما در کابل سوزاندن چوپ نیز بار اضافی به شانه‌ی هوای آلوده‌ی آن است. شماری از خانواده‌های کابل که با فقر درگیر استند؛ پلاستیک می‌سوزانند. نیک‌محمد می‌گوید: «مشکل کلان ما فقر است، مردم از ناگزیری که کودکان شان از سردی در امان بمانند، به ویژه خانه‌هایی که در دامنه‌ها و ارتفاعات کوه‌ها ساخته شده است پلاستیک و تایر می‌سوزانند». اما در شهر کابل، کوره‌های خشت‌پزی نیز از فعالیت‌هایی است که در کنار زغال سنگ، از سوخت پلاستیک مثل تایرهای کهنه استفاه می‌کنند که عامل خطرناک آلودگی هوا در کابل است.۵۳۰ داش خشت‌پزی در شهر کابل فعالیت دارد که بیشتر آن در هیچ نهاد دولتی ثبت رسمی
نیست.
د-جنراتورها
با شروع فصل سرما، کابل همه‌ساله از برق ۲۴ساعته محروم است و این باعث می‌شود که بیشتر مردم برای فعالیت‌های خرد و ریزه از جنراتور استفاده کنند. استفاده از جنراتور آلودگی هوا را نیز در پی دارد. به اساس آمار اداره‌ی محیط زیست، ۳۰ تا ۴۰هزار جنراتور در شهر کابل وجود دارد. در کنار این عوامل، خانه‌های خودسر، خامه بودن سرک‌ها و کوچه‌ها، نبود سیستم کانالیزاسیون شهری نیز به آلودگی هوا در کابل کمک می‌کند. با این همه، علل دیگری نیز هستند که بیشترین نقش را در آلودگی هوای کابل دارند.
هـ-نبود گاز مایع و برق همه‌وقت با بهای مناسب
نبود برق ارزان و همه وقت باعث شده است که بیشتر فعالیت‌های خرد و بزرگ و خانه‌ها از زغال سنگ استفاده کنند که به گونه‌ی بالقوه، باعث آلودگی هوای کابل می‌شود. همین‌طور نبود گاز مایع به اندازه‌ی کافی و با بهای مناسب نیز باعث شده که بیشتر مردم برای فعالیت‌های درون خانه از زغال سنگ و چوپ استفاده کنند که باعث بیشتر شدن آلودگی هوا در شهر کابل شده است. فقر، مهم‌ترین دلیل آلودگی هوا در شهر کابل است. فقر باعث می‌شود که مردم نتوانند از انرژی پاک مثل گاز مایع استفاه کنند و این باعث می‌شود که دنبال سوخت‌های فسیلی مثل زغال سنگ بروند که عامل مهم آلودگی هوا در شهر کابل است.
و-عدم آگاهی مردم
به اساس تحقیقاتی که ریاست محیط زیست کابل انجام داده است؛ نشان می‌دهد که ۶۷ درصد دلیل آلودگی هوا نبود آگاهی مردم است. محمدکاظم همایون، رییس محیط زیست کابل، می‌گوید که مردم باید به این آگاهی برسند تا علیه حکومت اقامه‌ی دعوا کنند؛ حق خود را که تنفس هوای پاک است بخواهند.
به دلیل فقر و تراکم جمعیتی، آلودگی هوا در شهر کابل، از یک محل تا محل دیگر فرق می‌کند. «متأسفانه در مناطق فقیرنشین، زباله‌های برخواسته از آن بیشتر جمع‌آوری نشده و به دلیل فقر بیشتر از انرژی‌های فسیلی استفاده می‌کنند. ساحات سبز پوششی نیست و همین‌طور آب صحی نیز وجود ندارد». در شهر کابل؛ جاده‌هایی که به ساحات دیپلمات‌نشین و سرمایه‌دارنشین منتهی می‌شود پخته کاری شده، ساحات سبز شان را بیشتر می‌سازد. عامل دیگر، خودسر بودن این مناطق است که شهرداری کابل به دلیل آن نمی‌تواند خدمات یک‌سان را ارائه کند. ریاست محیط زیست کابل حوزه‌ی هفده، یازده و دشت برچی را به دلیل آلودگی هوا، آسیب‌پذیرترین محل‌های شهر کابل شناسایی کرده است. این مناطق نسبت به دیگر گوشه‌های شهر در تابستان گر‌‌م‌تر و در زمستان سردتر است. در نهایت در شهر کابل؛ جغرافیا، تراکم بیش از اندازه‌ی جمعیت، فقر، عدم آگاهی مردم، سوزاندن زغال سنگ، ترانسپورت شهری، خودسر بودن بیش از ۷۰ در صد خانه‌ها، مشکل در کود جزا، و مهم‌تر از همه، کوتاهی و ارزش نگذاشتن دولت به محیط زیست، دست به دست هم داده و از کابل شهری ساخته است که هوای آن نیز سالانه هزاران نفر را به کام مرگ می‌فرستد.
نتیجه گیری
به صورت دقیق با توجه به مطالعات انجام شده ارائه شده می توان عوامل آلوده گی محیط زیست در شهر کابل را به صورت زیر خلاصه کرد:
«الف- سیستم ترانسپورت شهری؛
ب- زغال سنگ و آلودگی هوای کابل؛
ج- سوزاندن چوپ و پلاستیک؛
د- جنراتورها؛
هـ- نبود گاز مایع و برق همه‌وقت با بهای مناسب؛ و- عدم آگاهی مردم؛
منابع
-1وکیلی، عطاءالله، آلوده گی هوا و راه های حل آن در شهرهای بزرگ افغانستان،
-2نورانی، جاوید، دبروکی، لین، عملکرد متوازن در اداره بخش معادن، واحد تحقیق و ارزیابی افغانستان و وزارت همکاری های اقتصادی و انکشافی فدرال آلمان، ثور 1395.
-3وفا، محمدتقی، عوامل آلوده گی هوا و محیط زیست و راه ها حل آن درشهرهای بزرگ افغانستان، 1400.
