امنیت شغلی چیست و چرا مهم است؟

انجنیر علاء الدین ساحل

عموم مردم بیشتر وقت خود را در محیط کار می‌گذرانند، به همین دلیل شرایط محیط کار امنیت زیادی در تامین سلامت روانی آنها دارد.

امنیت شغلی یا Job security، احتمال این است که شخصی بتواند خود را حفظ کند و احتمال بیکار شدن شخص بسیار پایین باشد. این مهم وابسته به فاکتورهای اقتصادی، موقعیت تجاری و مهارت ‌های شخصی فرد شاغل است. امنیت شغلی موافق چرخه تجاری عمل می‌کند به این ‌صورت که در رونق اقتصادی افزایش می ‌یابد و در رکود‌ها کاهش خواهد داشت.

البته عوامل شخصی زیادی را می ‌توان موثر بر اهمیت شغلی دانست؛ از جمله تحصیلات، سابقه کار، موقعیت شغلی و… در واقع نیروی کار باید بتواند خود را به سرعت با شرایط وفق داده یا به اصطلاح کاملاً به ‌روز باشد. امنیت شغلی پروسه یا روندی است که به میزان نامعینی کاراکترهای کار و واحد اشتغال را تهدید کند یا آنها را به چالش بکشاند و در زوایای متمایز ناهنجاری به وجود بیاورد.

آنطور که می ‌دانیم تعاریف متعددی راجع به امنیت شغلی وجود دارد که آن را به روش ‌های گونه گون تقسیم‌ بندی ‌می‌کنند. نوع شکل و سمت یا جایگاه سیاسی اقتصادی و فاکتورهای دیگر بی ‌تاثیر در آن نیست. برای مشاغل متفاوت تقسیم ‌بندی امنیت شغلی متمایزتری قائل می ‌شوند.

بحث بهداشت کار و سختی کار یا فشارهای روانی بسیاری از مشاغل در اینجا مطرح است. البته در کشورهایی مانند ایالات متحده امریکا عامل اقتصاد و تجارت امنیت بیشتری را خواهد داشت که دلیل این موضوع را هم می‌توان سیستم سرمایه داری آن کشور و عدم دخالت دولت در امور تجاری دانست. در ایالات ‌متحده به دلیل موقعیت اقتصادی خاص امنیت شغلی نسبتا بالاست. در واقع با رونق اقتصادی شرکت‌ ها سعی در استخدام نیروی بیشتر برای تولید بیشتر خواهد کرد؛ در اینجا لازم است توجهی به کند شدن نرخ رشد در این کشورها نیز شود که این خود عاملی است برای کاهش امنیت شغلی، چرا که شرکت ‌ها تمایل به کاهش هرچه بیشتر هزینه ‌های داخلی «هزینه‌ های جذب» خواهد داشت که می ‌تواند امنیت شغلی را کاهش دهد.

چرا امنیت شغلی برای همه مردم مهم است؟

به اختصار برخی از عوامل که تاثیر زیادی در ایجاد استرس ناشی از کار دارند: شرایط کاری، تراکم کاری، ابهام نقش، تعارض شغلی، مسئولیت، روابط با مافوق و عدم امنیت شغلی و…

در شرایط فعلی دنیا هیچ شغلی دایمی نیست و حفظ شدن و بقای آن بستگی به میزان فعالیت خود فرد دارد ولی عدم آگاهی از این موضوع موجب کنار گذاشته شدن، لغو یا اتمام قرارداد موقت و بازنشستگی یکی از فشارهای روانی است.

چنین حالتی باعث می‌شود فرد قبل از آنکه بطور طبیعی از کار باز نشسته شود احساس فرسودگی و کسالت میکند. ترس از تزلزل یا کنار گذاشته شدن در افرادی که می‌ دانند به مدارج بالا و بالاترین سطح پیشرفت در کار خود رسیده‌اند بسیار شدید‌تر است. این افراد به پُرکاری میپردازند تا همچنان خود را در اوج نگه دارند و در عین حال می‌ کوشند احساس عدم امنیت شغلی را مخفی کنند و بدین‌ ترتیب بیش از پیش در معرض استرس قرار می ‌گیرند.

در زندگی سازمانی اهمیت شغلی از جمله مسائلی است که کارکنان سازمان‌ ها را به خود مشغول می ‌کند و بخشی از انرژی روانی و فکری سازمان صرف این مساله می ‌شود. در صورتی که کارکنان از این بابت به سطح مطلوبی از آسایش خاطر دست یابند با فراغ بال توان و انرژی فکری و جسمی خود را در اختیار سازمان قرار می‌دهند و سازمان نیز کمتر دچار تنش‌ های انسانی می‌ شود.

معیارهایی که برای محاسبه اهمیت شغلی معمول است:

معیارهایی که برای محاسبه اهمیت شغلی معمول است یکی نمره یا رتبه اهمیت شغلی است و دیگری شاخص اهمیت شغلی. البته ممکن است معیارهای دیگری نیز به کار گرفته شوند.

نمره یا رتبه اهمیت شغلی: عددی است که بیان‌ کننده ریسک بیکاری است که در آنالیزهای آماری سرشماری از موقعیت‌ ها، صنعت ‌ها و حرفه‌ ها به ‌دست می‌آید.

شاخص اهمیت شغلی: شاخص اهمیت شغلی نیز مقیاس سطح اهمیت شغلی یک کشور یا منطقه یا همان ریسک بیکاری در صنعت، حرفه یا مکانی است.

شاید بتوان گفت نبود امنیت شغلی خود عاملی است برای پایین بودن بهره ‌وری نیروی کار در کشور‌های کمتر توسعه یافته، در واقع به علت نبود محیطی بدون استرس برای نیروی کار و در صورت عدم رضایت از وضعیت اشتغال که همه می ‌تواند از پیامد‌ های عدم امنیت شغلی باشد بهره ‌وری در این جوامع بسیار پایین است. پس شاید بتوان به این سوال دیرینه که چرا بهره ‌وری (ساعات مفید کار) در کشورما نسبت به کشورهای دیگر بسیار پایین ‌تر است، پاسخ داد.

در مفهوم امنیت شغلی موضوعاتی چون تغییرات شغلی، از دست دادن شغل، عدم دستیابی به شغل مناسب گنجانده شده است. بنابراین اعتقاد روان شناسان صنعتی و سازمانی امنیت شغلی یکی از عوامل به وجود آورنده رضایت شغلی است. نیازهای تامینی کاملا آشکار و در بین اغلب مردم بسیار متداول ‌اند. همه ما میل داریم از آسیب‌ های زندگی نظیر تصادف، جنگ‌ها، امراض و بی ‌ثباتی اقتصادی و شغلی در امان باشیم. از اینرو افراد و سازمان ‌ها علاقه‌ مندند که تا اندازه ‌یی اطمینان فراهم کنند که از این قبیل فاجعه‌ ها حتی الامکان مصون خواهند بود.

مولفه ‌های مفهوم امنیت شغلی:

-1 جا به ‌جایی کمتر در شغل: جا به ‌جایی کمتر در شغل بیانگر وجود امنیت شغلی است که حاصل آن تخصصی و خبرگی است و زمانی که افراد در یک شغل خبرگی و تخصص پیدا کردند بخشی از امنیت شغلی آنها شکل می‌ گیرد.

-2 تمرکز بر شغل توسط افراد: بیانگر وجود ثبات شغلی است که این تمرکز از دو شغله شدن افراد جلوگیری و بخشی از امنیت شغلی را شکل می ‌دهد.

-3 انتخاب شغل مناسب: انتخاب شغل مناسب زمینه ساز بروز و تقویت علاقه ‌مندی از کار است که با امنیت شغلی رابطه مستقیم دارد.

-4 رضایت در شغل: رضایت در شغل موجب بروز خلاقیت در کار شده و نهایتاً خلاقیت‌ ها استحکام بخش امنیت شغلی کارکنان خواهد بود.

-5رضایت اقتصادی: رضایت اقتصادی موجب دلگرمی فرد در کار شده و احساس برابری در کارکنان شکل می‌گیرد که خود احساس برابری در سازمان نقش موثری در امنیت شغلی ایفا می ‌کند.

-6 عاطفی بودن محیط کار: از جمله مولفه‌ های امنیت شغلی، عاطفی بودن محیط کار است که به ساختن روان سالم انسان ‌ها کمک می‌کند و زمانی که انسان ‌ها از طریق کار شخصیت و روان خود را تکامل بخشند امنیت شغلی آنها نیز تامین می‌شود.

-7 حساس آرامش: احساس آرامش در کار منجر به رهایی از فشار شغلی شده و در نتیجه بخشی از امنیت شغلی کارکنان که از طریق فشارهای شغلی تهدید می شود، تامین می ‌شود.

استخدام و جذب نیرو چگونه است؟

جذب به شکل پیمانی، رسمی یا دایم، نه ماه؛ فصلی یا سه ماه (۸۵ روزه)، قراردادی و ده‌ ها موارد دیگر وجود دارد. نظام و پروتکل کاری برای طرفین با توجه به نوع کار و حقوق و مفاد مندرج در پروتکل تدوین و بین طرفین آغاز می ‌شود. البته آمار ها نشان می ‌دهند به علت نبود امنیت شغلی با شرایط جذب نیرو به صورت قراردادی و حذف دایم یا (استخدام رسمی) ناهنجاری و تخلفات افزایش چشمگیری داشته است.

بنابراین یکی از امتیازات مثبت و خوب برای فرد متقاضی کار- استخدام به صورت رسمی است که اگر کارگر و کارمند تکلیفش را بداند و تعلق خاطر داشته باشد می ‌تواند در روند یک کار تولیدی و صنعتی با افزایش راندمان و بهره‌ وری تاثیر  گذار باشد و این تاثیر گذاری به سود دهی می ‌انجامد. به این نکته دقت کنید که به تناسب روش و حالت جذب نیرو درجه فشار امنیت شغلی متفاوت خواهد بود و فشار عصبی و روانی بر فرد به خاطر عدم اطمینان از وضعیت آینده کاری آنچنانی خواهد شد.