محمدنسیم عمری
اگر به احکام و فرامین الهی نگاه دقیق و عمیق نماییم، درخواهیم یافت که اسلام دین اجتماع و زندگی است و در عرصه‌های مختلف کوشش، تلاش و اجتهاد را می‌طلبد؛ و با هرگونه بیهودگی، سستی، تنبلی و گوشه‌گیری که باعث فقر و فاقه و سبب گرفتاری به رذایل اخلاقی گردد، مبارزه می‌کند. یکی از دغدغه‌های فکر مسئولان و خانواده‌ها بطالت و سستی است؛ درحالی‌که اندیشه‌ها در تکاپوی رسیدن به سرمنزل مقصود اصلیِ خود در همه فرازونشیب‌های زندگی در زمینه‌های رشد و شکوفایی و تجارت و کشاورزی و صنعت هستند و این پدیده جز با تلاش و کوشش برآورده نمی‌شود.
مسئله تلاش و سعی برای به‌دست آوردن رزق و روزی، دامن‌گیر خاص و عام قرار گرفته است؛ تا جایی‌که متاسفانه بعضی‌ها برای برآورده نمودن این هدف به کارهای نا‌مشروع و ناجایز روی می‌آورند که منجر به اختلال جامعه و فروپاشی بسیاری از قوانین اسلام و زیرپا شدن برخی از ضوابط و مقررات می‌شود. لذا برای این‌که به‌حصول رزق و روزی موفق بوده و از مفاسد اخلاقی، اجتماعی و از بحران‌های اقتصادی به‌دور باشیم؛ دین اسلام به کسب رزق حلال امر و توصیه می‌نماید، و روش‌های کسب آن را به مسلمانان و جهانیان بیان داشته و سعی و تلاش در این راستا را جزء فرایض زندگی می‌داند؛ تا با تأمین آن تعمیر زندگی و رسیدن به سرمنزل مقصود در دنیا و آخرت سهل و آسان شود.
اهمیت کسب حلال از نظر نصوص و اقوال بزرگان دین؛
خداوند متعال ما را به کارکردن، جدیت و تلاش در امور زندگی فرا می‌خواند و در آیات متعددی از قرآن‌کریم به این مورد اشاره نموده است؛ چنانی‌که می‌فرماید: ترجمه: (چون نماز گزارده شد در روی زمین پراگنده گردید و فضل خدا را جویا شوید و خدا را بسیار یاد کنید؛ باشد که شما رستگار گردید). [جمعه: 10]
ذات اقدس باری‌تعالی، انسان را از دو قوه مهم «روحانی و جسمانی» خلق کرده است. هدف از آفرینش انسان تقویت قوه روحانی است؛ تا این‌که انسان به این هدف آفرینش خود دست یابد، و به مقتضا و محتوای این آیه عمل کند: ترجمه: (ای پیامبران از چیزهای پاکیزه بخورید و اعمال شایسته انجام دهید).
[مؤمنون: 51]بعد از ذکر نعمت رزق، ذکر اعمال نیکو شده است؛ چون از خوردن طعام حلال توفیق اعمال نیکو نصیب می‌شود و نور ایمان و آرامش پدید می‌آید. استفاده از مباحات الهی و دست بازداشتن از محرمات الهی نقش مهمی در زندگی فردی و اجتماعی ایفا می‌کند؛ چنانی‌که پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله‌علیه‌وسلم یاران خود را به سعی و تلاش آبرومندانه تشویق می‌کرد و می‌فرمود؛ ترجمه: (اگر یکی از شما طنابی بردارد و بر پشت خود هیزم بکشد و بفروشد، بهتر از آن است که نزد شخصی که خداوند از فضل خویش به او مالی بخشیده است، برود و از او تقاضای کمک بکند، معلوم نیست که او چیزی به او بدهد یا ندهد). [صحيح البخاري ـ (2/ 123)]
کسب حلال و حرام چه تاثیری دارد؟
از خوردن طعام حلال، نور ایمان پدید می‌آید و به کسب اخلاق حسنه علاقه‌مندی حاصل می‌شود و در وقت عبادت احساس آرامش به فرد دست می‌دهد و قلبش از ارتکاب گناه می‌لرزد و دعایش به درگاه خداوند پذیرفته می‌شود. سهل تستری رحمه‌الله می‌فرماید: لذت ایمان و عبادت با چهار چیز احساس می‌شود:
ادای فرایض با رعایت سنّت؛
خوردن روزی حلال؛
دور بودن از مناهی ظاهر و باطن؛
و بر این صبر کردن تا هنگام مرگ.
همچنین از خوردن و تناول غذای حرام در وجود انسان، اخلاق رذیله به‌وجود می‌آید که به دنبال آن لذت عبادت از بین می‌رود و دعا مستجاب نمی‌گردد؛ چنانی‌که رسول گرامی اسلام صلی‌الله‌علیه‌وسلم فرموده است: «بسیاری از آدم‌های پریشان دست‌ها را به‌سوی آسمان بلند کرده و دعا می‌کند و یارب‌یارب می‌گوید؛ ولی چون غذای آن‌ها حرام، نوشیدنی و لباس‌های آن‌ها حرام است در چنین وضعی چطور دعا قبول شود». [مسلم: (2/703)]. مؤرخین نوشته‌اند: در شهر کوفه مردان مستجاب‌الدعاء وجود داشتند، هر وقت حاکم ظالمی بر آن‌ها مسلط می‌شد، در حق او دعای بد می‌کردند. درنتیجه به هلاکت می‌رسید. وقتی حجاج بن یوسف ستمگر معروف بر آن‌ها مسلط شد آن‌ها را به یک دعوت خصوصی جمع کرد، زمانی‌که از خوردن فارغ شدند؛ حجاج گفت: من از خطر دعای بد این گروه محفوظ شدم؛ زیرا هم اکنون غذای حرام در شکم این‌ها داخل شد.
هنگامی‌که جای نیکی را بدی بگیرد و پله‌ی مفاسد بالا برود و دعاها قبول نشود؛ درنتیجه شاهد یک جامعۀ فاسد و بی‌رونق خواهیم بود. لذا برای بررسی اوضاع و تأمین آن باید به خوراک خویش بنگریم. رشد فکری و روشنایی هر انسان به تغذیه او مرتبط است و بنده تا وقتیکه به روزی خود اهتمام قایل نشود و برای تفکیک آن از حرام کوشش ننماید نمی‌تواند رب و معبود خود را بشناسد و به اهداف دنیوی و اخروی خود نایل آید؛ پس اهمیت دادن به کار و تلاش و تشخیص راه‌های درست از نادرست و تأثیرات آن‌ها، از وظایف هر فرد جامعه است. تا جامعه‌ای مدرن و متمدن و متدین و پاک داشته باشیم. وما ذلک علی الله بعزیز.
