نقش رسانه‌ها در تنویر اذهان عامه

عبدالحلیم باخرد

رسانه‌ها چه نوشتاری،دیداری و شنیداری نقش مهمی را در تنویر اذهان عامه دارند، از این رو،گفته می‌توانیم مسئولیت صاحبان رسانه و دست اندرکاران رسانه در هر جامعه و کشوری  خیلی‌ها سنگین است.زیرا بسیاری از افراد از طریق رسانه‌ها می‌توانند در باره‌ی وقایع، رویدادها و آنچه که در اطراف آنها و فراتر از آن اتفاق می‌افتد،  آگاه گردند و اطلاع به‌دست آرند. به عبارت دیگر، می‌توان گفت، رسانه‌ها در هر جامعه‌ای چشم و گوش افراد جامعه اند،در صورتی که آنها وقایع و رویدادها را بر اساس واقعیت‌ها و حقایق بیان نکنند، نمی‌توانند رسالت و مسئولیت خود را در راستای آگاهی افراد جامعه ادا کنند.دست اندرکاران رسانه‌ها باید این را بدانند در باره آنچه که نشر می‌کنند، مسئولیت دارند و این می‌تواند به جایگاه و اعتبار آنها در نزد افراد جامعه بی‌افزاید یا از اعتبار آنها در نزد افراد جامعه بکاهد. در صورتی که گزارش تهیه شده در یک رسانه بر حسب واقعیت های عینی جامعه استوار نباشد، رسانه نمی‌تواند در میان افراد جامعه شنونده،خواننده و بیننده داشته باشد. و از اعتبار آن در نزد افراد جامعه کاسته خواهد شد. بنابراین نیاز است اهل رسانه توجه داشته باشد گزارش‌هایی را که نشر می‌کند بر اساس واقعیت های عینی جامعه باشد برنامه‌های آن‌ها با ارزش‌ها و فرهنگ جامعه هم‌خوانی داشته باشد و در پاسداری از ارزشهای فرهنگی و بومی مخاطبان خود کوشاباشند.در این صورت است که آنها خواهند توانست در میان افراد جامعه برای خود جا باز کنند و اعتبار خود را بیشتر سازند.چنین رسانه ها می‌توانند در میان افراد جامعه شنونده، خواننده و بیننده خوب داشته باشند.

رسانه‌ها باید از نشر گزارش‌ها،برنامه‌ها وموضوعاتی که می‌توانند بحث برانگیز باشد، پرهیز نمایند. زیرا نشر چنین گزارش ها و برنامه‌ها می‌تواند برای رسانه‌ها درد سرساز باشد. یکی دیگری از مسئولیت های رسانه‌ها،  آگاهی دهی است، یعنی رسانه‌ها در باره فرهنگ، تاریخ، ارزش‌های انسانی و ملی به مردم آگاهی دهند تا همه بتوانند با خواندن، شنیدن و دیدن آن در باره فرهنگ، تاریخ و ارزش‌های انسانی و ملی خود معلومات بدست آرند.

بیان مشکلات موجود در هر جامعه و کشوری و ارائه طرح‌های سازنده برای برون رفت از آن می‌تواند  در حل مشکلات افراد جامعه کار ساز باشد. به این ترتیب رسانه‌ها می‌توانند در میان افراد جامعه برای خود جا باز کنند و اعتبار خود را بیشتر سازند. در حقیقت می‌توان گفت که، رسانه‌ها حیثیت پل ارتباطی را میان دولت و افراد جامعه دارند. آنها در رساندن صدای  مردم بگوش مقامات بلند پایه نقش کلیدی را بازی می کنند و دولت مردان را متوجه مسئولیت های شان می‌سازند تا به مشکلات مردم رسیدگی صورت گیرد.ازاین رو، گفته می‌توانیم هیچ ملتی نمی‌تواند بدون دسترسی به اطلاعات به آگاهی برسد، رساندن اطلاعات و دادن آگاهی به مردم در شرایط کنونی بدون فعالیت و موجودیت رسانه‌ها در هر جامعه و کشوری امکان پذیر نیست، بنابراین، گفته می‌توانیم نقش رسانه‌ها در شناساندن تاریخ، تمدن و فرهنگ ملت‌ها به‌هم خیلی‌ها مهم است و نمی توان نقش رسانه ها را نادیده گرفت. از این رو،  نیاز است زمینه خوبی برای تداوم فعالیت رسانه‌ها در کشور مساعد باشد تا رسانه‌ها بتوانند بدون کم و کاست به نشرات خود  ادامه دهند.

‌یک نکته را نباید نا گفته گذاشت این رسانه‌ها اند ‌که می‌توانند دست آورد‌ها و موفقیت‌های یک دولت را در عرصه های گوناگون به مردم آن بیان کنند‌.هرچند امروز رسانه‌ها نسبت به گذشته محدود به رسانه های نوشتاری، دیداری و شنیداری نمی‌شوند، بل شامل رسانه‌های اجتماعی و صفحات مجازی مانند، فیسبوک، تویتر، یوتوب، رسانه‌های آنلاین مانند سایت‌های خبری و وبلاگ نویسی می‌گردد که بسیاری نیز می‌توانند از این طریق در باره وقایع روز سایر مسائل اجتماعی، فرهنگی،  اقتصادی و سیاسی معلومات بدست آرند. يگانه راز موفقيت يك رسانه‌خبری در اين است كه دست‌اندر‌كاران اين رسانه خبری آشنایی کامل به اخلاق خبرنگاری داشته باشند.

جان هيرسی يكی از معروف ترين روزنامه نگار و رومان نويس، راجع   به مسؤليت يك روز‌نامه‌نگار اين گو نه ابراز نظر می كند. « روزنامه‌نگار بايد وقايع آن گونه كه است بدست نشر بسپارد، نه اين كه چيزی را از خود بدان علاوه نمايند» .

انجمن روزنامه‌نگاران اصول اخلاقی را در آیین روزنامه‌نگاری اين گو نه  بيان  می‌کنند.

1- جستجوی حقايق : خبرنگاران بايد در جمع‌آوری، تحليل گزارش و اطلاعات

صادق و بی‌طرف باشند .

2- به حداقل رسانيدن آسيب و زيان: خبرنگاران اصولی با منابع، موضوعات و

همكاران به‌عنوان داشته‌های انسانی برخورد نمايند.

3- استقلال عمل: خبرنگاران بايد از هرگونه الزامات و دلبستگی های ديگر، به

جزاين كه دانستن حق مردم است، آزاد باشند.

4- مسؤل و پاسخگو بودن: خبرنگاران در برابر خواننده گان، بيننده گان، شنونده

گان و همديگر مسؤليت دارند.

ظاهراً پابند بودن به چنين اصولی خيلی ها ساده و آسان به نظر می‌رسد ولی اكثراً ديده

شده برخورد خبرنگاران با چنين اصولی در تضاد بوده است.

يگانه مسؤليت يك خبرنگار اين است كه وی همواره در جستجوی حقايق بوده و خدمت برای منافع عامه  را معيار عمل خويش قرار دهد. هنر تصميم خبر نگاری در آن است كه دارای عواقب اخلاقی باشد ، اما نوع گزينش مطالب،  لحن و صدای خبرنگار يكی از ظرافت های خبر نگاری شمرده می‌شود.