مبرمیت ویراستاری برآثارنویسندگان
ویرایش یا ویراستاری عبارت است از پیراستن نوشته از نارسایی‌ها و خطاهای علمی یا زبانی؛ تنظیم مباحث آن برحسب مبانی منطقی و اصلاح خطاهای واژگانی و دستوری بر اساس معیارهای زبان در تشخیص درست از نادرست. طوری که نوشته پس از ویرایش هیچ‌گونه خطای علمی، زبانی، بی‌‌نظمی، آشفتگی و نارسایی نداشته باشد. هیچ نکته‌ای که خلاف معیارهای پذیرفته‌شدهٔ آن زبان است، در آن مشاهده نشود.
ویرایش یا ویراستاری عبارت است از پیراستن نوشته از نارسایی‌ها و خطاهای علمی یا زبانی؛ تنظیم مباحث آن برحسب مبانی منطقی و اصلاح خطاهای واژگانی و دستوری بر اساس معیارهای زبان در تشخیص درست از نادرست. طوری که نوشته پس از ویرایش هیچ‌گونه خطای علمی، زبانی، بی‌‌نظمی، آشفتگی و نارسایی نداشته باشد. هیچ نکته‌ای که خلاف معیارهای پذیرفته‌شدهٔ آن زبان است، در آن مشاهده نشود.
یک ویراستار با ایجاد تغییرات، حذف و یا اضافه کردن مطابق آیین نگارش و ویراستاری به اصلاح و آماده سازی یک سند با یک موضوع خاص کمک می کند.
هدف از ویراستاری یک متن رفع ایرادات و رسا کردن متن و رفع اشکالات دستوری است.
ویراستاری از جمله امور مهم پیش از انتشار و چاپ محسوب می‌شود. در حین نوشتن هر نوع متنی احتمال بروز اشتباه زیاد است. این اشتباهات بسته به تبحر نویسنده، کم یا زیاد می‌شوند. اما هیچکس نیست که بتواند مدعی باشد متنش به هیچ نوع ویرایشی نیاز ندارد. ویرایش میتواند در عمق یا در سطح متن اتفاق بیفتد. این ویراستار است که میتواند تشخیص دهد با چه نوع تغییراتی، متن به بهترین شکل درمی آید.
برای ویرایش نباید روی افرادی که حرفه‌ای نیستند حساب کرد. ویراستار تازه‌کار ممکن است تغییراتی را در متن ایجاد کند که در نهایت آسیب‌های جبران ناپذیری را براثرنویسنده وارد کند وهم منجر به از دست رفتن زمان و هزینه شود.
ویراستاری دارای انواع مختلفی است:
اولین نوع ویرایش که هر متنی ممکن است به آن نیاز داشته باشد، ویرایش فنی و صوری است. این نوع ویرایش به عمق متن و معنای جمله ها کاری ندارد. ویراستار در این نوع ویرایش تغییرات گسترده‌ای را انجام می‌دهد که بیشتر آن‌ها با ظاهر متن سر و کار دارند.
به عنوان مثال:
اصلاح فاصله‌گذاری واژه‌ها مانند تغییر واژه «میتواند» به «میتواند» با اعمال نیم‌فاصله، اصلاح برخی اشتباهات رایج مانند جمع بستن واژگان فارسی با «ات» عربی در «گزارشات»، «کارخانجات» و …؛ چسپاندن کامه یا نقطه به واژه قبل از آن و قرار دادن فاصله بین کامه یا نقطه و واژه پس از آن نمونه‌ای از ویرایش فنی است.
یکدست کردن رسم‌الخط (قواعد و نشانه‌های وصل و فصل؛ بررسی بندها؛ اصلاح یا اعمال نشانه‌گذاری‌های متن؛ یک دست کردن رسم الخط کلمات واصلاح غلطی های املایی است. ویراستار در این بخش از ویرایش صحت و درستی کلمه را از نظر املایی می سنجد. یکدست شدن رسم الخط کمک شایانی به خواننده می کند و پیام نویسنده، راحت تر منتقل می شود.
پاراگراف بندی:
اینکه چه جمله های در کنار هم قرار بگیرند و یک پاراگراف را تشکیل دهند. برای ساختن یک بند از متن باید جمله ها که به یک موضوع مربوط هستند و یک مفهوم مشخص را در بر می گیرند پشت سر هم بیایند.
علامت ها و نشانه های نگارشی:
خیلی مهم است که نقطه، کامه، علامت تعجب و دیگر نشانه های نگارشی در جای درست قرار بگیرند تا خواندن متن برای خواننده راحت‌تر شده و بداند کجا جمله تمام می شود یا کجا هنوز ادامه دارد. کدام کلمه ها به‌صورت متوالی خوانده می شوند یا نیاز به کامه دارند. همین طور حذف نشانه های بیهوده و اضافه که نه تنها کمکی به خواندن متن نمی کنند بلکه موجب اختلال در خواندن هم می شوند، در دسته ویرایش فنی قرار می‌گیرند.
از جمله این تغییرات می‌توان به پاراگراف‌بندی، نشانه‌گذاری، رعایت نیم‌فاصله و شماره‌گذاری تصویرها، نمودارها و جدول‌ها اشاره کرد. در این نوع ویرایش، همه ی عناصر جمله، از نظر ظاهری همان جا که بایدباشد، قرار داده می‌شوند. به عنوان مثال:
نشانه کامه (،) باید از کلمه قبلش فاصله‌ای نداشته باشد و با کلمه بعدش به یک فاصله نیاز دارد. تشخیص این که بین کدام کلمه ها به نیم‌فاصله نیاز است نیز بر عهده ویراستار فنی است. حتی اگر لازم باشد ویراستار میتواند در این نوع ویرایش درباره فصل‌بندی متن هم تصمیم های تازه‌ای را اتخاذ کند.
نوع دیگر ویرایش را می‌توان ویرایش ادبی، زبانی ویاساختاری دانست.
ویرایش زبانی – ساختاری شاید بخش مهم ویرایش باشد.
این ویرایش از ویرایش فنی عمیق‌تر است و در آن تغییرات بیشتری صورت می‌گیرد. اشکالات زبانی که در متن وجود دارد، در این نوع ویرایش باید برطرف شوند.
برای این که بتوانیم نوشته های خود را به زبان معیاری نزدیک کنیم لازم است که این اشتباهات را بشناسیم و در صدد تصحیح و رفع آن ها برآییم.
ویرایش زبانی- ساختاری به بررسی موضوعات از قبیل حشو، ابهام، تکلف و … می پردازد.
ویراستاری که متن را از نظر زبانی و ساختاری بررسی می کند کاربرد های نا به جا را تصحیح می کند.
ویرایش زبانی و ساختاری کمک می‌کند که نوشته ساده و روان شوند، ساختار جمله بندی به‌گونه ای باشد که خواننده خسته و کسل نشود.
در کل ویراستار در ویرایش زبانی توجه ویژه ای به بازبینی واژه ها دارد. اینکه واژه ها متناسب با متن باشند، به جا و دقیق باشند؛ قالبی، کلیشه ای و فرسوده نباشند؛ کوتاه، واضح، ساده و خوش آوا باشند.
موارد عمده ویرایش زبانی- ساختاری:
رفع خطاهای دستوری، ساختاری و جمله‌بندی؛ اصلاح انحراف از زبان معیار و یکدست کردن زبان نوشته؛ ابهام‌زدایی از عبارت‌های نارسا، مبهم، متناقض و عامیانه؛ حذف واژه های اضافی؛ تعابیر، اصطلاحات، عبارت‌های تکراری و زائد، عامیانه، ناقص، نارسا، متضاد و متناقض؛ کوتاه کردن جمله‌‌های طولانی؛ ساده‌سازی و روان‌سازی متن ازنظر جمله‌بندی؛
نوع دیگر ویرایش که از دو نوع ویرایش قبلی عمیق‌تر و البته دشوارتر است، ویرایش محتوایی و علمی است. این نوع ویرایش را تنها کسی میتواند انجام دهد که بر موضوع متن تسلط کامل داشته باشد.
مواردی از ویرایش محتوایی عبارتند از:
حذف، کاهش یا تلخیص مطالب تکراری، غیرضروری، غیرمستند، مبتذل، نامتعارف، سست و ضعیف؛ اصلاح، تنظیم و جابه‌جایی مطالب برای انسجام و یکدستی نوشتار.
حمید ا لله
