پیشگیری وضعی از جرم در فضای سایبر

پوهیالی لومړی څارن نصیراحمد رحمانی نژاد
در حال حاضر، به منظور ارایه خدمات لازم در بخش امنیت اطلاعات و تشخیص مزاحمان اطلاعاتی، از فن آوری های متعددی استفاده می گردد. هدف از اعمال اقدامات پیشگیرانه در این محیط عبارت از محرمانه ماندن اطلاعات، احراز هویت فرستنده پیام، سلامت0 داده ها در طی انتقال یا نگهداری کنترول دسترسی و امکان منع افراد که برای دسترسی به شبکه قابل اعتماد نمی باشند، در دسترس بودن تمام امکانات شبکه برای افراد مجاز و عدم امکان اختلال در دسترسی می باشد که مهم ترین شیوه های پیشگیری وضعی از جرم در محیط سایبر به شیوه های کنترول فزیکی، کنترول فنی و کنترول مدیریتی صورت می گیرد.
واژگان کلیدی: جرم، پیشگیری، پیشگیری وضعی و محیط سایبر.
عصر حاضر به عصر اطلاعات و ارتباطات مشهور است. همپای آن شیوه های ارتکاب جرم نیز تغییر کرده و با استفاده از تکنالوژی صورت می گیرد که این موضوع در کود جزای افغانستان نیز تحت عنوان جرایم سایبری، جرم دانسته شده است. پیشگیری و مبارزه با جرایم سایبری نیز با استفاده از امکانات مدرن و شیوه های پیشرفته صورت می گیرد. پیشگیری وضعی از طریق مراقبت و نظارت بر مکان های جرم زا و جاهایی که احتمال ارتکاب جرم وجود دارد، به این امر می پردازد. از این طریق این پیام به مجرمین منتقل می شود، جرمی که مرتکب به دنبال ارتکاب آن است، مشکل، پرخطر و کم فایده می گردد. در پیشگیری وضعی مکان باید به گونه‌ای تحت نظارت و مراقبت باشد که بتوان نشانه های خطر و هرگونه سوءنیت به منظور ارتکاب جرم را کشف کرد.
گفتار اول: مفاهیم
مفاهیم عمده این مقاله عبارت اند از: پیشگیری، پیشگیری وضعی، جرم و مفهوم محیط سایبر که ذیلاً هریک توضیح داده می شود.
1. مفهوم پیشگیری: پیشگیری که معادل کلمات prevention در انگلیسی و « وقایه» در عربی است، در لغت به معنی جلوی چیزی رفتن، پیشدستی کردن و هشداردادن از وقوع چیزی آمده است. در جرم شناسی، پیشگیری به معنی «به جلوی جرم رفتن» با استفاده از تکنیک های گوناگون. در اصطلاح پیشگیری به مجموعه از اقدامات و تدابیر غیر جزایی که به هدف خاصی چون: مهار عمل جرمی، کاهش احتمال وقوع جرم، کاهش خطرناک بودن جرم پیرامون علل جرایم اتخاذ می شود. ( ابراهیمی، پیشگیری از جرم، ص 38).
2. مفهوم پیشگیری وضعی: پیشگیری وضعی ناظر به وضعیت های ماقبل عمل جرمی است و می کشد تا با تغییر در آخرین موقعیت و و ضعیت های خاصی که در آنها جرم به فعلیت می رسد، به وقوع جرم مقابله نماید. به بیان دیگر، پیشگیری وضعی، اوضاع ماقبل جنایی را مد نظر قرار می دهد.( پریرخ دادستان، روان شناسی
جنایی، ص 286).
3. مفهوم جرم : جرم به عمل بد، زشت و ناپسند اطلاق می¬شود. و از نظر فقهی به گناه و بدی. و از نظر قانونی جرم عبارت از ارتکاب عمل یا امتناع از عملی است که مطابق احکام این قانون جرم شناخته شده، عناصر آن مشخص و برای آن مجازات یا تدابیر تأمینی تعیین گردیده باشد. ( کود جزا، ماده 27).
4. مفهوم فضای سایبر: فضای سایبری عبارت از فضای مجازی یا غیر ملموسی است که به اساس ارتباطات شبکه های کمپیوتری یا انترنتی بوجود آمده است. (کود جزا، ماده 851).
گفتار دوم: پیشگیری از جرم در محیط سایبر
در این گفتار در نظر داریم به شناسایی برخی از ابزارها و راه حل های پیشگیری وضعی جرم در محیط سایبر بپردازیم. بناءً سه دسته کنترول اصلی در محیط سایبر وجود دارد که ذیلاً توضیح داده می شود.
1. کنترول فزیکی: کنترول فزیکی در پی برقراری امنیت فزیکی است. امنیت فزیکی شامل ایجاد محدودیت دسترسی افراد و نظارت بر سیستم می باشد و عبارت است از به کارگیری قفل ها، نگهبان ها و ابزارهای مشابه برای کنترول دسترسی به کمپیوتر و تجهیزات مربوط، زیرا در بیشتر موارد جرایم ارتکابی در این محیط نتیجه سهل انگاری در کنترول دسترسی است.
2. کنترول فنی: جهت امنیت اطلاعات، سیستم های کنترول فزیکی باید توسط یک سیستم کنترول منطقی تکمیل شوند. این سیستم کنترول منطقی می تواند در قسمت های مجزای سیستم عامل و در سخت افزار اجرا شود.
3. کنترول مدیریتی: اعمال کننده کنترول های فزیکی یا فنی، کنترول های مدیریتی است که شامل رویه های عملیاتی و رویه های مربوط به ثبت وقایع می شود و برای تأمین سطح قابل قبول از حفاظت و امنیت به کار می رود.( جاوید فومنی مقدم صفحه 8)
این کنترول با توجه به فن آوری های استفاده شده در رابطه با ایمن سازی اطلاعات مانند نصب patch امنیتی تا به هنگام سازی ویروس یاب ها و پشتیبانی لیست های کنترول دست یابی بدست می آید. ( مشهدی تفرشی صفحه 124). در واقع همانند محیط مادی، کنترول های مدیریتی به منظور هماهنگ سازی اقدامات سیستم های امنیتی جهت اعمال حفاظت فزیکی و حفاظت از داده ها، به کار گرفته می شود.
نتیجه گیری
در حقوق جزا با استفاده از جزاهای شدید به جلوگیری و مبارزه با جرم و مجرم پرداخته می شود در حالیکه در جرم شناسی، جرم شناس به دنبال شناسایی علل جرم است تا علت های جرمی را از بین برده و در کاهش جرم نقش ایفا نماید. همچنان از وقوع جرایم و تکرار آن پیشگیری نماید. پیشگیری از جرم به شیوه های مختلف صورت می گیرد که یکی از آن پیشگیری وضعی است، این نوع پیشگیری آخرین موقعیت و و ضعیت های خاصی که در آنها جرم به فعلیت می رسد را مد نظر قرار می دهد و فرصت های جرمی را از بین می برد. در عصر حاضر پیشرفت هایی که در بخش تکنالوژی صورت گرفته است، خود زمینه های جرمی را سبب شده است. یعنی از طریق تکنالوژی امروزه جرایم واقع می گردد که به مراتب پیامدهای آن از جرایمی که در فضای حقیقی و ملموس رخ می دهد ناگوارتر است. بناءً جهت پیشگیری از این نوع جرایم نیز مانند فضای حقیقی می توان از پیشگیری وضعی کارگرفت که مهم ترین شیوه ها عبارت اند از : نخست کنترول فزیکی یعنی به کارگیری قفل ها، نگهبان ها و ابزارهای مشابه برای کنترول دسترسی به کمپیوتر و تجهیزات مربوط صورت می گیرد. دوم کنترول فنی جهت امنیت اطلاعات، در قسمت های مجزای سیستم عامل و در سخت افزار اجرا شود. سوم کنترول مدیریتی که به منظور هماهنگ سازی اقدامات سیستم های امنیتی جهت اعمال حفاظت فزیکی و حفاظت از داده ها، به کار گرفته می شود.
منابع
1. ابراهیمی، شهرام ( 1390)جرم شناسی پیشگیری، ص 38.
2. پریرخ دادستان، روان شناسی جنایی، ص 286.
3. کود جزا، جریده رسمی، 1396، ماده 27).
4. جاوید فومنی مقدم، محمود( 1388)، سرمایه گذاری در امنیت اطلاعات، صفحه 8.
5. مشهدی تفرشی، شکوه،( 1383)، امنیت پایگاه های اطلاعاتی، صفحه 124.