تقابل روسیه و امریکا؛ آیا جنگ بیولوژیکی در راه است؟

جنگ روسیه و اوکراین از یک سال بدینسو همچنان ادامه دارد. این جنگ در ماه فبروری ۲۰۲۲ با افزایش نگرانی‌های امنیتی مسکو و درست سه روز پس از به رسمیت شناختن استقلال جمهوری‌های خلق دونتسک و لوهانسک در منطقه دونباس؛ با انجام عملیات نظامی توسط نیروهای روسی در خاک اوکراین آغاز شد.

این عملیات نظامی در پی نگرانی مسکو از فعالیت‌های ایالات متحده امریکا در آزمایشگاه‌های بیولوژیکی اوکراین آغاز شد. با وجود انتقادهای مقامات روسی در مورد فعالیت‌های بیولوژیکی ایالات متحده در اوکراین؛ مقامات ایالات متحده انجام چنین فعالیت‌ها را رد کرده اند.

در ماه‌های اخیر مقامات روسی بیشتر به این موضوع پرداخته اند و ایالات متحده را متهم به انجام تحقیقات بیولوژیکی در آزمایشگاه‌های اوکراین کرده‌اند؛ اما نگرانی مسکو و بی‌توجهی جامعه جهانی به این مورد نشان‌دهنده چیست؟ آیا واقعاً ایالات متحده در حال انجام فعالیت‌های بیولوژیکی در اوکراین است؟ آیا جنگ بیولوژیکی در راه است؟

مقامات روسی بارها با تاکید بر فعالیت‌های ایالات متحده در آزمایشگاه‌های بیولوژیکی در اوکراین گفته اند که ایالات متحده برخلاف آنچه در کنوانسیون ژنو تعهد کرده است، عمل می‌کند. آنها بارها تاکید کرده اند که ایالات متحده در صدد توسعه آزمایشات بیولوژیکی و‌ تولید این سلاح‌ها در آزمایشگاه‌های اوکراین است.

در ماه مارچ ۲۰۲۲ وزارت دفاع روسیه فاش کرد که امریکا بیش از ۲۰۰ میلیون دالر برای بهره برداری از آزمایشگاه‌های بیولوژیکی در اوکراین هزینه کرده است.

همچنین الکساندر باستریکین، رئیس کمیته تحقیقات روسیه در ماه اپریل ۲۰۲۲ گفت که بازرسان روسی موفق به شناسایی برخی از افرادی شده اند که در توسعه تسلیحات بیولوژیکی در اوکراین دخیل هستند که افرادی از وزارت دفاع امریکا (پنتاگون) و شرکت‌های پیمانکار از آن جمله هستند.

ایگور کریلوف، رئیس دفاع رادیویی، شیمیایی و بیولوژیکی نیروهای مسلح روسیه نیز گفته بود که افسران اطلاعاتی این کشور سه هواپیمای بدون سرنشین اوکراینی را در منطقه «خرسون» یافتند که مجهز به سمپاش مواد شیمیایی بود.

به گفته این مقام روس، اوکراین در جنوری ۲۰۲۲ بیش از ۵۰ دستگاه مشابه را خریداری کرده که می‌تواند برای به کار بردن موادی با فرمولاسیون بیولوژیکی و شیمیایی سمی استفاده شود.

در اکتوبر ۲۰۲۲، روسیه یک شکایت رسمی به دلیل ادعای فعالیت‌های بیولوژیکی تحت حمایت ایالات متحده در اوکراین ارائه کرد و درخواست کرد تا سازمان ملل در مورد این موضوع تحقیق کند.

مقامات روسیه سوالاتی بسیاری در مورد این فعالیت‌های ایالات متحده مطرح کردند که سبب نگرانی بسیاری از کشورها شده است.

هماهنگی و تامین مالی تحقیقات بیولوژیکی در اوکراین توسط پنتاگون؛ دسترسی محدود اپیدمیولوژیست‌های اوکراینی به مطالعات تطبیق‌ شده توسط اردوی امریکا؛ پنهان کردن محتوا و نتایج تحقیقات مشترک اوکراین و ایالات متحده؛ تمرکز تحقیقات بر مناطق شایع بیماری‌های عفونی از موارد عمده‌ای است که مقامات روسیه با انتقاد از ایالات متحده مطرح کرده اند.

در جلسات سازمان ملل، نمایندگان ایالات متحده با پروپاگند خواندن سوالات مطرح‌شده از سوی مقامات روسی و دیگر دولت‌ها از دادن پاسخ مشخص طفره رفته و این موارد را بی بنیاد خوانده اند.

چنانچه شورای امنیت سازمان ملل متحد پیشنهاد مسکو را پس از رأی مخالف امریکا، انگلیس و فرانسه رد کرد. کریلوف گفت، مخالفت ایالات متحده «یک بار دیگر تایید می‌کند که واشنگتن چیزی برای پنهان کردن دارد و اطمینان از شفافیت تحقیقات بیولوژیکی مغایر با منافع ایالات متحده است.»

از سویی هم کوریای شمالی و چین نیز از انجام تحقیقات بیولوژیکی در اوکراین ابراز نگرانی کرده اند. چنانچه خبرگزاری رسمی کوریای شمالی با استناد به آنچه از سوی روسیه کشف شده است، گزارش داد: واشنگتن بی‌اعتنا به معاهدات بین‌المللی، آزمایشگاه‌های بیولوژیکی بسیاری را در ده‌ها کشور و منطقه از جمله اوکراین دایر کرده است.

این در حالی است که ویکتوریا نولاند معاون وزیر امور خارجه امریکا چند ماه پیش در جلسه استماع کنگره گفت برخی آزمایشگاه‌های تحقیقات شیمیایی و بیولوژیک در اوکراین وجود دارد که به هر قیمتی شده نباید اجازه داد اطلاعات موجود در این پایگاه‌ها به دست ارتش روسیه بیفتد.

نولاند افزود: اوکراین دارای امکانات تحقیقاتی بیولوژیکی است. ما نگران هستیم که نیروهای روسی سعی کنند کنترول آنها را به دست بگیرند.

اما با توجه به وضعیت موجود؛ اگر ایالات متحده مقررات کنوانسیون ممنونیت سلاح بیولوژیکی را نقض نمی‌کند، پس ادعای روسیه برای موجودیت اسناد تحویل‌دهی وسایل نقلیه برای عوامل بیولوژیکی توسط وزارت دفاع این کشور چی مواردی را ثابت می‌سازد. از سویی هم اپیدمیولوژیست‌های امریکایی برای چه هدفی در مورد پاتوژن‌های خطرناک غیرمعمول برای موقعیت جغرافیایی اوکراین تحقیق می‌کنند؟

عدم ارایه پاسخ روشن به این ادعاهای روسیه و اظهارات معاون وزیر امور خارجه امریکا در جلسه استعماع در کنگره این کشور نشان‌دهنده ابهامات بسیار در مورد این فعالیت‌های ایالات متحده در اکراین است.

با وجود اینکه همواره جنگ اوکراین مورد انتقاد بوده و همواره نگرانی‌هایی مبنی بر آغاز جنگ جهانی سوم و استفاده از سلاح‌های هستوی را به همراه داشته است؛ اکنون بادرنظرداشت وضعیت موجود جنگی در اوکراین فعالیت آزمایشگاه‌های بیولوژیکی در همکاری ایالات متحده، نگرانی دیگری نیز به میان آورده است.

با توجه به عواقب خطرناکی که به کارگیری سلاح‌های بیولوژیک می‌تواند داشته باشد، جامعه جهانی نیاز دارد تا در مورد فعالیت‌های پنتاگون در اوکراین و سایر نقاط تحقیقات همه‌جانبه انجام دهد. هرچند واشنگتن بالای نماینده‌های دولت‌ها از اهرم فشار اعظمی استفاده می‌کند؛ اما بی‌توجهی به عواقب فعالیت‌های بیولوژیکی می‌تواند خطرات مرگبار برای بشریت داشته باشد.

توجه ایالات متحده به اوکراین با درنظرداشت اینکه روسیه در جهت مخالف ایالات متحده امریکا قرار دارد؛ امکان تولید و احتمال به کارگیری این سلاح‌های بیولوژیکی سبب بروز خطرات بزرگ‌تر از جنگ موجود خواهد شد. نقش کلیدی ایالات متحده در آزمایشات بیولوژیکی در اوکراین، تمویل آزمایشگاه‌های بیولوژیکی این کشور و نظارت از این آزمایشات که دسترسی کامل ایالات متحده را به همراه دارد، می‌تواند بار دیگر بشریت را با چالش بزرگ با عواقب خطرناک روبرو کند.

نبیل آریایی