برتری دهه‌ی ذوالحجة الحرام و اعمال آن

حبیبی صالحی

ماه ذ‌والحجه یکی از چهار ماه حرام در تقویم هجری قمری و از ماه‌های حج است. ذوالحجه از ماه‌های بسیار با خیر و بابرکت است و چندین عبادت در این ماه مبارک انجام می‌شود.

دهه‌ی ذالحجه پس از ایام ماه رمضان بهترین و برترین ایام سال است و فضایل و برتری‌های فراوانی دارد. ازاین‌جهت در قرآن کریم و سنت از حرمت آن یادشده و در این روزها به اعمال و ذکر و دعا توصیه‌شده است.

خدای متعال در قرآن کریم به این ده شب و روز قسم یاد می‌کند که قسم یاد کردن خدای متعال به چیزی خود بیانگر اهمیت و فضیلت آن مورد است. چنانکه می‌فرماید:

ترجمه:«قسم است به صبح و شب‌های ده‌گانه».

(الفجر: 1-2)

مفسرین اسلامی باورمنداند که منظور از این شب‌های ده‌گانه، ده شب اول ماه ذوالحجه است، مفسران بزرگ و نخستین امت اسلامی همانند عبدالله بن عباس، عبدالله ابن زبیر از میان صحابه و مجاهد بن جبر از میان تابعان و شاگردان برجسته‌ای ابن عباس رضی‌الله‌عنهم به همین باورند. (تفسیر ابن کثیر)

حضرت عبدالله بن عباس رضی‌الله‌عنهما در مورد فضایل و برتری این روزها در میان ایام سال از پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله و سلم چنین روایت می‌کند:

ترجمه: هیچ روزهایی نیست که در آن عبادت و بندگی خدای متعال محبوب‌تر نزد خداوند متعال از این روزها (دهه ذوالحجه) باشد. صحابه گفتند: ای رسول خدا! حتی جهاد در راه خدا نیز از عبادت این روزها برتر نیست؟ فرمودند: حتی جهاد در راه خدا نیز از آن برتر نیست؛ مگر شخصی که با جان و مال خود برای جهاد در راه خداوند«ج» بیرون شود و هیچ‌یک آن‌ها برنگردد». (محمد ترمذی، جامع الترمذی، ح ٧٥٧)

علتی که به سبب آن این روزها بر روزهای تمام سال برتری یافته است، محل اجتماع اساس عبادت‌های است. چون در این روزها عبادت‌های اساسی مانند نماز، روزه، صدقه، حج، قربانی و دیگر عبادات نفلی جمع شده‌اند که این خصوصیت و ویژگی در دیگر ایام سال وجود ندارد. (ابن حجر عسقلانی، فتح الباری، ج 2 ص 644)

بر مسلمانان لازم است که در این روزها برای انجام این عبادات و دیگر عبادت‌های نفلی از همه بیشتر سعی و تلاش کنند تا در نتیجه این عبادات از خیر و سعادت این روزها بهره‌مند گردد. کثرت اعمال خیر همان‌طور که شایسته یک فرد مسلمان است، به این روزها پربار نیز سزاوار است.

یکی از این روزهای ده‌گانه، روز نهم آن و روز عرفه است. روز عرفه مشهد بزرگ و روز باعظمتی است که در آن بزرگ‌ترین و مهم‌ترین رکن حج ادا می‌شود. روزی که خدای متعال در آن بیشترین تعداد بندگان سزاوار آتش جهنم را از جهنم رهایی می‌بخشد. خدای متعال در این روز به بندگان نزدیک خود نزدیک می‌شود و به بندگی کنندگان آن‌ها افتخار می‌کند. (مسلم نیشاپوری، صحیح مسلم، ح 1348)

عرفه روزی است که در آن دین اسلام به پایه اکمال رسیده و از سوی آخرین سفیران الهی، پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم به تمام انسانیت اعلام شده است. (محمد بخاری، صحیح البخاری، ح 45)

روز عرفه، برای زایران خانه خدا روز انجام بزرگ‌ترین رکن حج است؛ روز دعا و نیایش است؛ روز خلوت و تنهایی و مناجات باخدای متعال است و برای دیگر مسلمانانی که در مراسم حج نیستند و در دورترین نقاط جهان قرار دارند، روز روزه گرفتن است. روزه این روز گناهان یک سال پیش و یک سال پس روزه گیران را بخشش می‌کند، پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم می‌فرماید:ترجمه: امیدوارم که خدای متعال به‌وسیله روزه روز عرفه، گناهان دوساله را معاف کند: سال گذشته و سال آینده را». (ابن ابی شیبه، المصنف، ج 2 ص 341)  در این دهه ذی‌حجه، روز دهم آن روز قربانی است و این روز نیز از بزرگ‌ترین روزهاست. (ابوداود سیستانی، السنن، ح 1765)

قربانی از بزرگ‌ترین اعمالی است که در این روز انجام می‌شود. پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم می‌فرماید: «خون حیوان قربانی قبل از اینکه به زمین برسد، به پیشگاه خدای متعال می‌رسد و مورد قبولیت او تعالی قرار می‌گیرد». (حاكم نيشاپوری، المستدرک، ح 7523)

عبادات بسیاری را می‌توان در این دهه انجام داد، ازجمله می‌توان عبادت‌های زیر را برشمرد:

1 – نماز را با جماعت ادا کنید و تلاش شود که تکبیر اولی را دریابید.

2  – پس از نماز صبح کوشش کنید که اولین کار و آغاز روز و روزگارتان با تلاوت قرآن کریم شود.

3  – با پدر و مادر نیکی و خوش‌رفتاری و خوش‌گفتاری داشته باشید.

4 – ذکر خدای متعال را به کثرت انجام دهید.

5 – در روز عرفه خواندن به کثرت این ذکر را فراموش نکنید: ترجمه: (محمد ترمذی، السنن، ج 5 ص 541) این بهترین ذکری است که آن را تمامی انبیای الهی در این روز عرفه گفته‌اند.

-6دعا را فراموش نکنید که این روزها یکی از موارد قبولیت دعا است.

-7  صدقه کنید که صدقات تان دفع‌کننده بلاها و جلب‌کننده‌ای خیرات و برکات بیشتر است.

-8 قرآن کریم را بیشتر از دیگر اوقات تلاوت کنید که رابطه با قرآن کریم وسیله خیروبرکت بیشتر است.

-9 صله‌رحمی و پیوند خویشاوندی را فراموش نکنید، از اعضای خانواده کوچک و بزرگ تان خبرگیری کنید.

-10احسان و نیکی با بندگان خدا را از یاد نبرید که دور کردن مشکلات دیگران و رفع نیازمندی آن‌ها باعث رفع مشکلات و نیازمندی خود می‌گردد.

– 11  از گناهان دوری جویید و محرمات پشت پازنید که این‌ها سبب محرومیت از خیر کثیر این روزها می‌گردند. اگر کسی در گناهی مبتلا می‌شود، فوراً به توبه و استغفار روی آورد تا باشد که مشمول رحمات الهی شود.

۱۲ – روزه گرفتن روز های این دهه را نیز از یاد نبرید.

۱۳ -عبادت شب های آن نیز از اعمال دارای برکات ویژه است، به خصوص قیام الليل و نماز تهجد.

خدای متعال همه ما را توفیق اعمال نیک در این روزها نصیبت نموده و از خیروبرکت این روزها بهره‌مند سازد.