تغییرات اقلیم و تاثیرات آن بالای منابع آبی

پوهنیار سمونمل بصیراحمد فیضی

افغانستان یک کشور کوهستانی است واز نگاه مشخصات اقلیمی در منطقه‌ی تحت استوایی قرار داشته که دارای اقلیم خشک و نیمه خشک با زمستان سرد و تابستان گرم میباشد.

حد اوسط بارندگی سالانه آن حدود 250 ملی متر است که به اساس تغییرات توپوگرافی، میزان بارندگی های آن در نقاط مختلف کشور متفاوت است که از یک ساحه به ساحه دیگر تفاوت های قابل ملاحظه در آن به مشاهده رسیده و از 1200 ملی متر در سالنگ ها تا 77 ملی متر در ساحات ولایت نیمروز در تغییر میباشد.

تغییرات اقلیم

مطالعات و تحقیقاتی که در این اواخر توسط تیم دانشگاه اکسفورد انگلستان و انستیتیوت محیط زیست استوکهلم، با استفاده از آمار و ارقام تاریخی کشور و ارقام و معلومات کشور های همسایه صورت گرفته نشان دهنده آن است که افغانستان بعد از سال 1960 میلادی در معرض خطرات جدی و رو به افزایش تغییرات اقلیمی قرار گرفته است.

درجه حرارت در کشور از سال 1960 میلادی به این طرف به صورت اوسط 0.6 درجه سانتی گرید افزایش یافته که در هر دهه 0.29 درجه سانتی گرید افزایش را نشان میدهد. این افزایش در جه حرارت را میتوان در جریان شب های فصل گرم سال به وضاحت مشاهده نمود.

بناءً مطالعات و مدل های تحقیقاتی موجوده که توسط نهاد های معتبر علمی و بین المللی صورت گرفته، یک افزایش قابل ملاحظه را در درجه حرارت همه مناطق افغانستان نشان میدهد.

قرار پیشگویی های نهاد های مطالعه کننده، درجه حرارت تا سال 2090 میلادی تقریباً دو الی شش درجه سانتی گرید افزایش خواهد یافت، وقوع این حادثه وابسته به سناریوی تولید انرژی حرارتی جهان است و حادثه گرم شدن اقلیم در فصل بهار و تابستان خصوصاً در مناطق شمالی و مرکزی کشور ما بیش تر متبارز میباشد.

البته نتیجه مطالعات نشان می دهد که افزایش درجه حرارت در آسیای مرکزی و کشور های جنوب آسیا نیز قابل ملاحظه میباشد؛ همچنان پیشبینی ها نشان دهنده آن است که الی سال 2060 میلادی با مقایسه افزایش اوسط درجه حرارت میان سال های 1970 الی 1999 میلادی از 1.4 درجه سانتی گرید الی 4 درجه سانتی گرید افزایش خواهد یافت.

با توجه به این، همه پیشبینی ها نشان دهنده افزایش متداوم درجه حرارت در کشور است که با مقایسه اقلیم کنونی آن در آینده یک محیط نهایت گرم خصوصاً در فصول تابستان را به بار خواهد آورد.

بدون شک تاثیرات افزایش درجه حرارت ناشی از تغییرات اقلیمی قرار ذیل میباشد:

-1 هر قدر درجه حرارت افزایش می یابد، ذخیره رطوبت خاک ناشی از افزایش تبخیر کاهش پیدا می کند؛

-2 افزایش درجه حرارت باعث ذوب شدن سریع برف و یخ شده که این خود سبب وقوع سیلاب های مدهش و ناگهانی میگردد؛

-3 همچنان ذوب شدن برف و یخ باعث کاهش در منابع آبی شده که این خود سبب کمبود آب برای سکتور های مختلف نیز میگردد؛

-4 تقاضا برای آب افزایش می یابد؛

همچنان نتیجه مطالعات نشان می دهد که بارندگی ها در افغانستان بعد از سال 1960 میلادی نیز رو به کاهش است که طور اوسط کاهش 0.2 فیصد در دهه را نشان می دهد. نتیجه آن همان خشک سالی های متواتر و شدیدی است که یکی از پیامد های تغییرات اقلیم در کشور می باشد.

دلیل خشک شدن اقلیم ، کاهش اندازه بارندگی ها در فصل بهار است و فصل زمستان مناطق جنوب کشور نسبت نبود بارندگی، خشک پیشبینی شده است. پس نتیجه مطالعات می رساند که بارندگی های سالانه در کشور، کاهش دوامدار را در میزان آن نشان می دهد.

نتیجه گیری: از نتیجه مطالعات و تحقیقاتی که از آن تذکر به عمل آمد چنین استنباط میگردد که افغانستان در معرض خطرات جدی تغییرات اقلیمی قرار دارد که مهم ترین اثرات منفی آن عبارت از وقوع خشک سالی های شدید و متواتر که نتیجه آن همان مبدل شدن زمین های زراعتی به صحرا ها میباشد. افزایش و کاهش بارندگی ها و توزیع آن بر منابع آبی ناشی از تغییرات اقلیمی حاوی اثرات منفی زیر میباشد:

– افزایش آلودگی، فرسایش خاک و رسوب بیشتر به علت افزایش روان آب؛

– گسترش وقوع بیماری های ناشی از آب و تخریب کیفیت آب با باران های شدید افزایش می یابد؛

– به اثر بارندگی های شدید و گسترش سطح غیر قابل نفوذ خاک میتواند منجر به افزایش سیلاب های مُدهش و ناگهانی گردد؛

– کاهش بارندگی باعث وقوع خشک سالی های شدید و متواتر می گردد.