تمدن چگونه ساخته می شود؟

تمدن سازی یکی از مزایان دین مبین اسلام و کارهای بنیادی پیامبر معظم اسلام صلی الله علیه وآله وسلم است. پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم به عنوان بنیان گذار مکتب اسلام، نقش اساسی در ایجاد فرهنگ و تمدن نوین اسلامی داشت؛ چنانکه پیامبر رحمت در این راستا، رنج و مشقت فراوانی را نیز تحمل کردند.

نقشه راه ترسیم شده پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم برای ایجاد فرهنگ و تمدن نوین اسلامی در عناصر و شاخصه های زیر به گونه ای برجسته مشاهده می گردد؛ چنانکه آن حضرت صلی الله علیه وآله وسلم، توحید و یکتاپرستی را محور این تمدن قرار داده فرهنگ و تمدن توحید محور را سرلوحه ای راه و روش زندگی خویش قرار داد. نظام سنتی و قبیله ای که به شدت متفرق و پراکنده بود را به امت واحد و یک پارچه مبدل کرد. عقلانیت های شرک محور را به تعقل و تفکر توحید محور، در آورد. جامعه ای که بر اساس آموزه های عقل های فسادانگیز مبتنی بود را به جامعه ای مبتنی بر اساس تعالیم و آموزه های الهی و انسان ساز تبدیل کرد. همین انگاره ها بود که در عرصه ی اجتماع انسانی، آموزه های انسان ساز، جهان شمول و فرا زمانی و فرا مکانی پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم، نظام قبائلی و بدوی عرب و به ویژه جامعه ای جاهلیت را به یک اجتماع منسجم و متمدن  که بهره ور از معارف وحیانی، اخلاق محور و معنویت گرا بود، تبدیل کرد.

امروزه در فراز آسمان جامعه ای انسانی، تمدن غرب پرواز بلند و جولان مغرورانه ای دارد و با رویکرد مادی و سکولار غربی، در برابر تمدن اسلامی اعلان رقابت می کند؛ هرچند بلندپروازی بسیاری تا کنون نموده است؛ ولی در حوزه انسان سازی و اخلاق مداری تا کنون به پرواز بلند تمدن اسلامی نرسیده است. چنانکه می بینیم، انسان ها از جاده های انسانیت فاصله می گیرند و کارکردهایی را انجام می دهند که انسان به خاطر آن حتی در برابر حیوانات خجل می گردد. اجتماع انسانی چنان متشتت و پراکنده است که جامعه ی جاهلی دیروز بر رویکردهای خود می بالد و به حالت کنونی بشر متمدن می خندد و قهقهه سر می دهد. داشته های اخلاقی آن چنان منزوی و منحرف است که جامعه ی انسانی را متنفر کرده و انسانیت از آن می شرمد. باورهای آن از یکتاپرستی به دور و بر مادی گری طوری مبتنی است که گویی هزاران خدا را می پرستد و به هزاران معبود سرخم می کند؛ تمدن غرب با این داده ها برای مطالبات جامعه انسانی پاسخگو نیست و خود در لگام گسیخته گی بسر می برد.

ما مسلمانان که دارنده تمدن غنی برخاسته از شاخصه های تمدن الهی هستیم، نیز از این تمدن فاصله گرفته و طوری که شایسته ماست، زندگی نمی کنیم؛ بنابراین می باید در صدد احیاء و بازسازی تمدن نوین اسلامی باشیم. تمدنی که یک روزگار، سرآمد تمدن های جهان بزرگ بود که تمدن غرب و به ویژه اروپای باختر مدیون آن است. در خصوص این مدیونی، اعتراف مونتگمری وات استاد مطالعات اسلامی پوهنتون ادیمبورگ انگلیس، در رابطه به تأثیر پذیری غرب از اسلام و تمدن و فرهنگ اسلامی، بهترین انگیزه و محرک برای مسئولان و سیاست مداران جامعه اسلامی امروز ماست.

وی می گوید: «ما اروپایی ها مدیون بودن فرهنگ مان را به اسلام نادیده می گیریم. ما اغلب اوقات گستره و اهمیت تأثیر اسلام را بر میراث فرهنگی مان دست کم می گیریم و بعضی اوقات حتی از آن به کلی چشم پوشی می کنیم… امروز بر ما اروپائیان غربی است که برداشت غلط خودمان را اصلاح کنیم و بر دَین مان نسبت به جهان اسلام و عرب، اعتراف نماییم.» (مونتگمری وات، تأثیر اسلام در اروپا، ص 10)

آری، تمدن اسلامی برآمده از بستر دین که پیوند ناگسستنی با دیانت وحیانی داشت، چنان سایه بر اجتماعی انسانی افگند که چهره جهان را عوض کرد؛ زیرا این تمدن، حق محور بود و آبشخور آن معارف دقیق و عمیق الهی است؛ بنابراین، چنان غنی و پربار بود که با عقلانیت کل نگرانه خویش، بعد جسمانی و معنوی انسان را مطالعه کرده حوزه فزیک و متافزیک آن را بررسی و تحلیل و تجزیه نموده است و به جای اصالت فزیک تمدن غرب، اصالت را به متافزیک می دهد و چنان واقع گرایانه عمل می کند که همه جهان را آب و هوای تازه می بخشد و مدیون خود می گرداند و دشمنانش را وادار می کند که از مدیونی خود اعتراف کنند.

تمدن سازی نوین اسلامی، این گونه عقلانیت پیوند خورده با دیانت وحیانی را می خواهد که برای ما جامعه ای توحید محور، جامعه ای واحد و متفق و یکپارچه ایجاد کند تا همه خود را در آیینه وحدت آن جامعه ببینند و در سایه اخلاق مداری عالی، جامعه ناب در آیینه تدین ظهور کند.

ابوصهیب