نگرانی از تخریب ساحات باستانی در ولایت بلخ

نگرانی در مورد تخریب و نابودی آثار باستانی و مکان‌های تاریخی در ولایت بلخ افزایش یافته است.

لقب شهر بلخ «ام البلاد» یا مادر شهرهاست، شهری که شاعران و نویسندگانی؛ چون: مولانا جلال الدین محمد بلخی، رابعه بلخی، حکیم ناصر خسرو بلخی را در خود پروراند و افغانستان را به جهان آشنا ساخت، اما حالا یادگارهای کهنش نه تنها محافظت و مرمت نمی‌شود، بلکه در حال نابودی است.

‌گفته میشود از مجموع ۱۲۰ ساحه باستانی و بناهای تاریخی، نزدیک به ۶۰ محل در حال نابودی است.

زیارتگاه منسوب به مزار حضرت علی در مزار شریف، بقایای مدرسه سلطان العلما، نه گنبد یا مسجد حاجی پیاده، آرامگاه رابعه بلخی، ابو نصر پارسا، تپه دلبرجین، خواجه کاشانی ولی، زیارت جوان مرد قصاب، آتش کده نوبهار، دیوار تاریخی بلخ باستان و باغ جهان نما، نمونه‌هایی از ساحات باستانی و بناهای تاریخی در بلخ هستند که بخش‌هایی از آنان در حال فروپاشی است.

پیش از حاکمیت دوباره امارت اسلامی وزارت اطلاعات و فرهنگ افغانستان با حمایت مالی سازمان علمی، آموزشی و فرهنگی ملل متحد «یونسکو»، بنیاد فرهنگی آغا خان و ترکیه، برخی از بناهای تاریخی چون آرامگاه احمد خزروی بلخی، آرامگاه فاطمه بلخی، آرامگاه خواجه نظام الدین، آرامگاه میر روزدار و مسجد قطعه تاریخی تخته پل را بازسازی کرد، اما افزایش دامنه جنگ در شمال افغانستان ترمیم بناهای دیگر را متوقف ساخت.

پیشینه بیشتر آبدات و بناهای تاریخی در بلخ به دوره اسلامی برمی‌گردد، اما پیشینه شمار دیگر این آثار مانند نه گنبد و آتش کده نوبهار در ولسوالی بلخ به دوره‌های پیش از اسلام می‌رسد.

قبلاَ بخش‌هایی از این ساحات تاریخی؛ چون: نه گنبد و ابو نصر پارسا در ولسوالی بلخ زیر کار قرار داشت.

باغ جهان نما از بناهای تاریخی در ولسوالی خُلم ولایت بلخ روزانه میزبان ده‌ها گردشگر داخلی بود. امین الله سمندر، مسئول نگهداری این باغ می‌گوید:«بخش‌های زیادی از این باغ در نتیجه جنگ‌ها تخریب شده و نیاز به بازسازی دارد.»

گفته میشود که نزدیک به ۳۵۰ اثر منقول کشف شده از ساحات باستانی؛ چون: مجسمه‌ها، ظروف، ابزار فلزی و سنگی، کتاب‌های کهن با قدمت ۳ هزار سال از دوره‌های بودایی، یونانی و باختری در ساختمانی در نزدیکی ریاست اطلاعات و فرهنگ نگهداری می‌شوند.

بخش از این آثار باستانی در حال حاضر در موزیم روضه شریف نگهداری می‌‌شود. به تازگی موترسایکل، بوشکه زرد، ماین مقناطیسی و ثانیه سوز را هم به عنوان ارزش‌های پیروزی امارت اسلامی در موزیم روضه شریف به نمایش گذاشته اند.

اما برای جلوگیری از حفاری ساحات باستانی و قاچاق و فروش آثار باستانی کمتر توجه صورت گرفته است. چنانچه  فرهاد، یکی از باشندگان مزارشریف می‌گوید:«رسته قالین فروشی در شمال غرب روضه شریف در این روزها به محل خرید و فروش اشیای عتیقه تبدیل شده و باشندگان اطراف ساحات باستانی بلخ آثار قیمتی به دست آمده را در اینجا به فروش می‌رسانند. بیشتر این آثار با ارزش بلخ به پاکستان قاچاق می‌شود.»

در ماه می همین سال شماری از گردشگران خارجی در سفری به شمال افغانستان از ساحات باستانی در بلخ بازدید کردند و رسانه‌ها در بلخ گفته اند، در یک سال اخیر ۲۵۰ گردشگر خارجی برای بازدید از ساحات باستانی به بلخ سفر کرده اند. برخی گردشگران خارجی گفته اند که توانسته اند با خیال راحت به ساحات باستانی ولایت‌های بامیان و بلخ سفر کنند و از محلات تاریخی بازدید کنند.

دويچه وله