بدخشان باداشتن محلات تاریخی وفرهنگی زیاد توانسته گردشگران خارجی وداخلی راجذب کرده وجایگاه یی گذشته خودرادوباره احرازنماید.اخیراٌیک گردشگرآلمانی درسفر به بدخشان، از برخورد نیک مردم و مسوولین و فضای امن ایجاد شده در افغانستان ستایش کرده واز گردشگران دگرکشورها خواسته است، که به این سرزمین سفرکنند،تا از زیبایی های باور نکردنی آن مستفید شوند.این خانم گردشگر آلمانی به ریاست اطلاعات و فرهنگ امارت اسلامی بدخشان مراجعه کرده وخواهان بازدید ازجهیل چقمقتین پامیر خورد در پارک ملی شده بود.اجازه نامه وی در ادارات امارت اسلامی بگونه سریع و دوستانه اجرا شده و آرزو دارد یکبار دیگر بتواند به افغانستان سفر نماید ؛زیرا مناظر و فرهنگ های این سرزمین برایش جالب وازجایگاه یی خاصی برخورداراست. ولایت بدخشان در شمال شرق افغانستان به دلیل داشتن محلات تاریخی وفرهنگی، نزدیکی به پایتخت وآب وهوای گوارا همواره از مناطق مورد نظر گردشگران داخلی و خارجی بوده است.بدخشان ازجمله ولایات تاریخی کشور است که باعث جذب شمار زیادی از گردشگران داخلی و خارجی شده است.پارک ملی واخان بلندترین قله افغانستان را دارا بوده و گردشگران زیادی به آن ولایت سفر می کنند.درسال ١۴٠٢ این ولایت شاهد حضور گسترده گردشگران داخلی بود. زیبایی‌های طبیعی و کوه‌های باشکوه بدخشان زمینه را برای کوهنوردان وعلاقه‌مندان در فضای باز فراهم می‌کند. مرکز دورافتاده و زیبای ولایت بدخشان در فیض‌آباد نقطه آغاز راه به دریاچه شیوا و کوه آبی است که به‌عنوان منبع اصلی جهان باستان، سنگ لاجورد، نگین تاج افغانستان محسوب می‌شود. فیض‌آباد، اردوگاه پایه ، سر سنگ (کوه آبی)، دریاچه شیوا، راهرو واخان، پامیر بزرگ وپامیر کوچک برای رسیدن به سرسنگ، دریاچه شیوا یکی از منابع رودخانه آمودریابرای سِیاحین ازاهمیت برخورداراست. همچنین یک پیاده‌روی پنج‌روزه به دریاچه چقمارتین وجود دارد که بین بوزای گومباد و گردنه یولی (۴۸۷۲ متر) قرار دارد و به چین منتهی می‌شود. از بوزای گنبد تا دریاچه تقریباً ۱۵ کیلومتر است.
گذرگاه یولی نیز نزدیک یخچال طبیعی است که به‌عنوان منابع یخی رودخانه آمودریا درنظر گرفته می‌شود. سه روز طول می‌کشد تا از یخچال به بوزای گنبد برسیم.ازنظرتاریخی در منطقه پامیر مردمی زیست می نمودند که آن ها را آسی ها و آسی یان ها می نامیدند،چینی ها واز آن میان هیوانت تسنگ زایر چینی این مردم را درآثار پسین چینی به گونه یی خوانده اند، این مردم آریایی نژاد بودند و به گفته مورخ یونانی استرابون وبعدا ویلسکی آنها را سکه روه نیز می نامیدند که معنی آن چُست و چالاک می باشد، و برخی آنها را اسون های سپید نیز نامیده اند، در سالهای نخست و دوم پیش از پیدایش عیسی میسح آسی یان ها در بدخشان ملک بزرگی را ساختند.
ازنظرتاریخ شناسان (آسی یان ها) و (هفتالها) دارای نژاد مشترک بودند که هردوی آنها راهون های سپید آریایی می نامیدند.
با تفحص در می یابیم که کلمه بدخشان از پیشوند واژه اوستایی که درپهلوی وبا واژه های پاتیر، آپاتیر سنسگرت همسویی دارد ساخته شده است و به معنی سرور و سردار است ودر آن زمان ها برای حاکم یا حکمران گفته می شد، که در آثار باستانی به گونه یی آمده است که همین پاتیسیان با گذشت زمان بدخشان شده است.نام بدخشان درآثار ساسانی به گونه یی بدخش درزبان پهلوی در سنگ نوشته های اشکانی در سنگ نوشته های فارسی میانه در زبان یونانی بدیاخش وسپس بدخشان شده است.
در سفرنامه هیوانت تسنگ زایر چینی نام بدخشان نیز به گونه یی - آمده است که چم یا معنی آن منطقه بالایی یا علیا و منطقه بلندترمی باشد؛ که باکلمه پاتی سیان اوستایی امروزی بوده است .
بدخشان یک سرزمین باستانی مربوط خراسان پیشین یا افغانستان امروزی بوده است.
ازسوی شمال به رودخانه پنج از سوی نیمروز یا جنوب به ولایتهای کنر وبخشی ازولایت پنجشیر و سلسله کوه های هندوکُش از سوی شرق یا غرب به ولایت تخارواز سوی باختریاغرب به چترال پاکستان وولایت سینکیانگ چین پیوسته است.
بدخشان باداشتن آثارتاریخ وفرهنگی فراوان همیشه موردتوجه جهانگردان بوده است. بدخشان هم مثل دگرولایتهای کشوردراثرجنگهای چهاردهه آسیب های فراوان رادیده است.
این ولایت باداشتن جایگاه یی درخشان درتاریخ افغانستان برای گردشگران ازاهمیت خاصی برخورداراست.
نوری
