اعتکاف، دفتر دل را گشودن و از اسرار غیبی آن آگاه شدن است. اعتکاف، همان توفیقی است که برای پیراستن جان و صفا بخشیدن به روح و تطهیر صحیفه اعمال استفاده می‌شود. بویی از جنس دوستی عاشقانه / بویی از جنس راز و نیاز، و نزدیکی به معبود.اعتکاف در لغت به معنای «گوشه نشین شدن، در جایی ماندن، خود را بازداشتن و گوشه نشینی برای عبادت» است.الله متعال در قرآن می فرماید: ترجمه: یعنی در حالی که در مساجد معتکف هستید با خانمهایتان همبستری و جماع ننمایید.و در احادیث صحیح آمده که رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم ده روز اخیر رمضان را در مسجد النبی به اعتکاف می نشستند و شب و روزهای این دهه را به عبادت و راز و نیاز با الله متعال سپری می کردند کسی که اعتکاف می نشیند برایش مستحب است که به نماز، تلاوت قرآن، تسبیح واذکار،دعا ویادگیری علم خود را مشغول سازد و با این امور دوران اعتکاف خویش را سپری کند و ازگفتار و اعمال ناشایست خودش را کاملاً بدور بدارد تا اینکه از دهه مبارکه که شب قدر نیز درآن وجود دارد استفاده بهینه را در راستای تزکیه نفس خویش برده باشد. وبرای فرد معتکف بیرون شدن از مسجد برای قضای حاجت و دیگر امور ضروری جایز و مباح می باشد و اما بدون نیاز از مسجد بیرون شدن و یا با همسر همبستر شدن وجماع نمودن در دوران اعتکاف باعث بطلان اعتکاف فرد خواهد گشت .
١- فواید اعتکاف فراوان است:
الف) ایجاد زمینه ی مناسب برای اندیشیدن و تعقل: شخص معتکف در مدت زمان اقامت خود در مسجد و بریدن از محیط پرهیاهوی زندگی، فرصتی می باید که گذشته ی خود را مرور و نقاط مثبت و منفی اش را ارزیابی کند.
ب) فراهم آوردن زمینه ی توبه و بازگشت: گاهی مشغله های زیاد زندگی و مشکلات آن، ما را از خودمان غافل می کند و فرصت ارزیابی و جبران عمل کرد گذشته را از ما می گیرد؛ اعتکاف این فرصت را در اختیار می گذارد تا به جبران نقایص و ضعف های خود بپردازیم و توبه کنیم.
ج) فراهم شدن فرصت برای نیایش، نماز و تلاوت قرآن: در حقیقت مدت زمان اعتکاف، فرصتی است کوتاه برای محاسبه ی نفس و خودسازی که انسان را از حاکمیت غریزه ها، عادت ها و اشتغالات معمول زندگی آزاد می سازد و به جبران کاستی ها وادار می کند.
-دلیل شرعی اعتكاف:
اجماع علما برآنست‌كه اعتكاف یك عمل شرعی و دینی است. چون پیامبر صلی الله علیه و سلم هرسال درماه رمضان ده روز در مسجد اعتكاف می‌نشست و چون سال رحلت آن حضرت فرا رسید، آن سال بیست روز اعتكاف‌كرد. بخاری و ابوداود و ابن ماجه مسئله اعتكاف پیامبر صلی الله علیه و سلم را روایت كرده‌اند. یاران پیامبر صلی الله علیه و سلم و همسرانش همراه او و بعد از او نیز اعتكاف را انجام داده‌اند.
-زمان اعتكاف:
زمان اعتكاف واجب وقتی است كه نذركننده تعیین كرده است. اگرنذركننده یك روزیا بیشتررا تعیین‌كرده باشد، بروی واجب است‌كه به نذرش وفا كند. اعتكاف مستحب وقت مشخص و محدودی ندارد، هرگاه با نیت اعتكاف در مسجد توقف‌كرد، تحقق می‌پذیرد، خواه زیاد طول‌كشد یا مدت‌كوتاهی باشد وهر اندازه درمسجد بماند، بمقتضای آن ازپاداش آن بهره‌مند خواهد شد. اگر از مسجد خارج شود سپس بدانجا برگردد، اگر قصد اعتكاف داشته باشد، باید تجدید نیت كند. از یعلی بن امیه نقل است‌كه‌گفت: هر اندازه در مسجد توقف‌كنم، نیت اعتكاف می‌كنم. عطاء گفته است: هر اندازه كسی در مسجد توقف كند اعتكاف است و اگر كسی بامید پاداش نیك در مسجد نشیند او اعتكاف‌كرده است. و اگر قصد آن را نداشته باشد، اعتكاف نیست.كسی‌كه در اعتكاف سنت باشد هر وقت بخواهد می‌تواند آن را قطع‌كند، اگرچه پیش از انقضاء مدتی باشدكه نیت آن را كرده است. از حضرت عایشه روایت است،كه هرگاه پیامبر صلی الله علیه و سلم می‌خواست اعتكاف‌كند، نماز صبح را می‌خواند سپس به محل اعتكاف می‌رفت. یكبار او خواست در دهه آخر رمضان اعتكاف‌كند. دستور داد كه جائی برای او بسازند. (یعنی در مسجد جائی برایش تهیه‌كنند و خیمه‌ای یا چیز خیمه مانندی برایش بزنند) و بنائی برایش ساختند. حضرت عایشه می‌گوید: چون دیدم‌كه خیمه‌ای برای پیامبر صلی الله علیه و سلم زدند. گفتم خیمه‌ای برای من نیز بزنند و برایم خیمه‌ای برپای‌كردند و هریك اززنان پیامبر صلی الله علیه و سلم نیز چنین‌كردند. چون پیامبر صلی الله علیه و سلم نمازصبح را خواند نگاهی به خیمه‌ها انداخت وگفت: اینها چیست؟ آیا بدینكارتان قصد اطاعت از خدا را دارید؟ لذا پیامبر صلی الله علیه و سلم دستور دادكه خیمه‌ی او را برچینند و همچنین به همسرانش نیز دستور داد كه خیمه‌هایشان را برچینند و خیمه‌هایشان را جمع‌كنند . سپس پیامبر صلی الله علیه و سلم اعتكاف را تا دهه اول شوال بتاخیر انداخت“. اینكه پیامبر صلی الله علیه و سلم دستوردادكه همسرانش خیمه‌ای خود را جمع‌كنند و اعتكاف را ترك نمایند با اینكه نیت اعتكاف‌كرده وبدان شروع نموده بودند. پس دلیل است براینكه بعد ازشروع به اعتكاف جایزاست آن را قطع‌كرد.
در حدیث آمده است كه شوهر می‌تواند همسرش را از اعتكاف بازدارد، اگر بدون اجازه وی مبادرت‌كرده باشد. و عموم علما نیز بر این رای هستند. در باره اینكه اگر شوهر بزن خود اجازه اعتكاف دهد آیا می‌تواند او را ازآن باز دارد؟ بین علما اختلاف است. شافعی واحمد وداود می‌گویند اومی‌تواند مانع زنش شود و او را از اعتكاف سنت بیرون آورد.
محمد نسیم عمری
