غضب‌شدگان از نظرگاه احادیث نبوی

عبدالحق حبیبی صالحی

قسمت نخست

غضب به معناي خشم گرفتن و ناراحت‌شدن، خلاف رضايت و خوشنودي است. غضب در انسان ها عبارت از حالت نفساني است که باعث حرکت نفس براي غلبه و انتقام مي‌گردد. اما غضب در آيات و روايات بسياري بکار رفته است و مراد آن خشم و قهر الهي بر بندگان است که شامل افراد بسياري مي‌شود. به يقين که غضب و خشم به معناي حرکت و هيجان درون انسان همراه با حس انتقام جويي براي خداي متعال مفهومي ندارد؛ پس غضب و خشم خدا به معناي کيفر عادلانه‌ي گنهکاران در دنيا يا در آخرت است. راغب اصفهاني در مفردات مي‌گويد: هنگامي که غضب به عنوان يکي از اوصاف الهي ذکر شود، مراد از آن تنها انتقام و مجازات است. (راغب اصفهاني، مفردات القرآن، ص608). ازاين‌جهت، کفر، شرک، قتل، نفاق، بغاوت و سرکشي از فرامين خدا، ظلم و ستم و… به عنوان اسباب و انگيزه‌هاي خشم خداي متعال و صاحبان اين اوصاف و اعمال به عنوان غضب شدگان ذکر شده‌اند. آيات و روايات از غضب و خشم خدا سخن مي‌گويند به غضب و خشم بندگان ارتباطي ندارند، بلکه غضب و خشم خدا کيفرهاي عادلانه براي انسان‌هاي بي‌تربيت و يا بدتربيت است تا تربيت شوند.

در احاديث نبوي نيز غضب الهي به همين معناي مجازات عادلانه‌ي گنهکاران و انتقام گناه از آنهاست. در زير بعضي افرادي بررسي مي‌شوند که در دنيا يا آخرت مورد خشم خداي متعال قرار گرفته و يا مي‌گيرند و آنها عبارت اند از:

-1 خوارج: خوارج را پيامبر بزرگورا اسلام صلي الله عليه وآله وسلم مبغوض‌ترين مخلوقات خداي متعال خوانده است. حضرت علي مرتضي رضي الله عنه مي‌گويد: پيامبر اکرم صلي الله عليه وآله وسلم مواصفات برخي مردم را بيان کردند که من آن اوصاف را در اين خوارج مي‌بينم، آنان حق را با زبان هاي شان بيان مي‌کنند ولي حق از حلقوم شان پايين نمي‌رود و آنان مبغوض‌ترين مخلوقات خدا براي خدا هستند. (مسلم نيشاپوري، صحيح مسلم، ج2 ص 749).

-2 ملحد در حرم: کسي که از حق انصراف مي‌کند و در مسجد الحرام مرتکب معاصي و گناه مي‌گردد يا در حرم مکي عملي را مرتکب مي‌شود که آن را خداي متعال حرام قرار داده است. (ابن حجر عسقلاني، فتح الباري، ج12 ص211).

-3 جوياي سنت جاهليت در اسلام: يعني کساني که نزد شخصي حق دارند، ولي حق خود را از شخص ديگري که با او نوعي مشارکت دارند، مطالبه مي‌کنند، مانند مطالبه از پدر آن شخص، برادر او يا فرزند و از نزديکان او. يا کساني که اعتقادات، سيرت و رسوم جاهليت را در اسلام شايع و تنفيذ مي‌کنند، مانند بدفالي، کهانت و غيره (ابن حجر عسقلاني، فتح الباري، ج12 ص211).

-4 قتل غير قاتل: يعني شخصي که قصاص و خون بهاي خود را از غير فرد قاتل به ناحق مطالبه مي‌کند تا خون او را بريزد.

علت خشم الهي بر اين افراد از جهت اين است که اين‌ها علاوه بر ارتکاب گناه، مواردي را مرتک شدند که قباحت و شناعت گناه ايشان را اضافه مي‌کند، مانند گناه در کنار الحاد در حرم، احداث در اسلام با اشاعه‌ي امور جاهليت، قتل و کشتار بي‌هدف و بي‌علت، اولي به اعتبار محل و دومي به اعتبار فاعل و سومي به اعتبار فعل در قباحت شان افزوده مي‌شود.

خشم و غضب خداوند(ج) بر اين سه گونه افراد در حديثي ذکر شده که حضرت عبدالله بن عباس رضي الله عنهما از پيامبر اکرم صلي الله عليه وآله وسلم روايت مي‌کند که وي فرمود: ملحد در حرم، جوياي سنت و رسوم جاهليت در اسلام و مطالبه کننده‌ي خون خود از غير قاتل تا خون او را بريزد. (محمد بخاري، صحيح البخاري، ج 12 ص 211).

-5 دشمن سرسخت و لجوج: فرد فاجر، کج انديش، خصومت گر و دشمني کننده سرسخت در باطل و حريص و لجوج بر دشمني باطل که در آن مداومت مي‌کند، هرگاه از يک طرف دليل آورده شود، براي خود دليل ديگري ارائه مي‌کند و در خصومت باطل بسيار مهارت دارد و با حق مقابله مي‌کند. (ر.ک: محي الدين نووي، شرح النووي على مسلم، ج 16 ص 219). حضرت عائشه صديقه رضي الله عنها روايت مي‌کند که پيامبر اکرم صلي الله عليه وآله وسلم فرمودند: مبغوض‌ترين مردم نزد خداي متعال فرد دشمني کننده سرسخت و لجوج است». (محمد بخاري، صحيح البخاري، ج3 ص131 ح2668)

-6 دشمن صحابه و انصار: کساني که با صحابه انصار خشم مي‌گيرد و دشمني مي‌کنند، اين‌ها در واقع مورد خشم و غضب خداي متعال هستند. حضرت براء بن عازب رضي الله عنه روايت مي‌کند: من از پيامبر اکرم صلي الله عليه وآله وسلم شنيدم که در باره‌ي انصار مدينه مي‌فرمودند: تنها انصار را مؤمنان دوست دارند و تنها منافقان با آنان بغض مي‌کنند. کسي که با انصار محبت کند، خداوند(ج) با وي محبت و دوستي مي‌کند و کسي که با انصار خشم بگيرد، خداي متعال بر وي خشم مي‌گيرد». (مسلم نيشاپوري، صحيح مسلم، ج 1 ص 85).

-7 عالم به دنيا و جاهل از آخرت: کساني که در مورد امور دنيا خوب مي‌دانند ولي از امور آخرت غافل هستند، اين‌ها را خداي متعال مبغوض مي‌دارد و بر آنان خشمگين است. حضرت ابوهريره رضي الله عنه روايت مي‌کند که پيامبر اکرم صلي الله عليه وآله وسلم فرمودند: «إنّ الله تَعَالَى يَبْغُضُ كلَّ عالِمٍ بالدُّنْيا جاهِلٍ بِالآخِرَة؛ » (علي متقي هندي، کنزالعمال، ج10 ص 188 ح28982).

-8 بدزبان و ناسزاگو: انسان هاي بداخلاق، بد زبان که زبان هاي زشت‌گو و ناسزاگوي دارند. حضرت عائشه صديقه رضي الله عنها روايت مي‌کند که پيامبر اکرم صلي الله عليه وآله وسلم فرمود: اي عائشه! خداي متعال آدم هاي بدزبان و ناسزاگوي را دوست ندارد». (ابوداود سيستاني، السنن، ج7 ص171) و در روايت ديگري مي‌خوانيم که: خداي متعال آدم هاي بد زبان ناسزاگوي را مبغوض مي‌دارد». (ابن حبان بستي، صحيح ابن حبان، ج 12 ص507)

فاحش: بداخلاق و بد زبان، متحفش: شخص بد کلام، زشت سخن که هر چه مي‌گويد، مردم سخن وي را نمي‌پسندند يا همواره زبانش با سخنان بد مانند دشنام و غيره تر هست.

ادامه دارد