حساسیت و آلرژی چیست؟

داکتر سخی احمد

حساسیت و آلرژی، واکنش بدن به یک ماده معمولی بی‌ضرر مانند گرده، ترشحات پوستی حیوانات، کرک و مو، لاتکس، غذاهای خاص و نیش حشرات است. علایم حساسیت و آلرژی از خفیف مثل بثورات یا کهیر، خارش، آبریزش بینی و قرمزی چشم تا تهدیدکننده زندگی نظیر شوک آنافیلاکسی متغیر است. در این مقاله از هومکا اطلاعات جامعی در خصوص انواع آلرژی‌ها و روش‌های درمانی آن‌ها به زبان ساده در اختیار همراهان گرامی قرارگرفته است.

حساسیت یا آلرژی، واکنش بدن به ماده‌ای بی‌ضرر است که سیستم ایمنی آن را یک عامل بیگانه و مضر تشخیص می‌دهد. به‌عنوان‌مثال، تماس با ماده‌ای مانند گرده، ممکن است باعث برانگیختن واکنش سیستم ایمنی شود. این مواد که باعث بروز این واکنش‌ها می‌شوند آلرژن نامیده می‌شوند. بیش از ۵۰ میلیون آمریکایی (۱ از ۶ نفر) به انواع مختلفی از آلرژی‌ها ازجمله حساسیت فصلی، حساسیت غذایی،حساسیت دارویی مثل حساسیت به پنی سیلین، آلرژی بینی، آلرژی گلو، حساسیت پوستی و چشمی مبتلا هستند. تعداد افراد مبتلا به آلرژی در تمام سنین، جنسیت و گروه‌های قومی در جهان در حال افزایش است.

واکنش آلرژیک چیست؟

واکنش آلرژیک درواقع نوع واکنش بدن به آلرژن یا همان ماده بیگانه است. در یک واکنش آلرژیک زنجیره‌ای از رویدادها رخ می‌دهد که منجر به ظاهر شدن علایم مختلف در یک فرد مبتلا به حساسیت یا آلرژی می‌شود. اگر فردی مستعد ابتلا به آلرژی باشد، اولین باری که در معرض یک آلرژن خاص (مانند گرده) قرار می‌گیرید، بدن او با تولید آنتی‌بادی‌های آلرژیک به گرده پاسخ می‌دهد. وظیفه این آنتی‌بادی‌ها یافتن آلرژن‌ها در بدن و کمک به حذف آن‌ها است. وقتی که آنتی‌بادی IgE تولید شود همزمان با آن یک ماده شیمیایی به نام هیستامین نیز در بدن ترشح می‌شود و باعث ایجاد علایم آلرژی می‌شود.

علایم حساسیت و آلرژی

علایم آلرژی به‌صورت خفیف، متوسط یا شدید طبقه‌بندی می‌شوند:

واکنش‌های خفیف شامل علایم موضعی (یعنی تنها در ناحیه مشخصی از بدن دیده می‌شوند) مانند بثورات پوستی یا کهیر، خارش، قرمزی چشم و آبریزش بینی است. این واکنش‌ها به سایر قسمت‌های بدن سرایت نمی‌کند

واکنش‌های متوسط شامل علایمی است که به سایر قسمت‌های بدن نیز سرایت می‌کند. علایم ممکن است شامل خارش، کهیر، تورم و مشکل در تنفس باشد.

واکنش‌های آلرژیک شدید که به نام شوک آنافیلاکسی هم شناخته می‌شوند به‌عنوان شرایط اورژانسی و مخاطره‌آمیز به شمار می‌روند که به علت پاسخ ناگهانی و شدیدی بدن به آلرژن، کل بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهد. آنافیلاکسی ممکن است با خارش شدید چشم یا صورت شروع شده و در عرض چند دقیقه، علایم جدی‌تری ازجمله تورم گلو (که می‌تواند باعث مشکلاتی در بلع و تنفس شود)، درد شکمی، گرفتگی عضلات، استفراغ، اسهال، کهیر و تورم بدن (آنژیوادم) ظاهر ‌شوند. همچنین ممکن است آشفتگی ذهنی یا سرگیجه به علت کاهش فشارخون نیز رخ دهد.

انواع آلرژی‌ و حساسیت و راه‌های درمان

هر شخصی ممکن است به انواع مختلفی از مواد ازجمله گرده، پوست حیوانات، کپک، کنه‌ها و گرد و غبار حساسیت داشته باشد.

حساسیت و آلرژی به گرده گل‌ها

رینیت آلرژیک فصلی (حساسیت فصلی) یا تب یونجه یک واکنش آلرژیک به گرده گل است. حساسیت فصلی باعث التهاب و تورم مخاط بینی و چشم می‌شود. علایم رینیت شامل عطسه، احتقان بینی، خارش بدن، آبریزش بینی و اشک‌آلود شدن چشم است. از گزینه‌های درمانی برای حساسیت فصلی می‌توان آنتی‌هیستامین‌های خوراکی، ضد لکوترین‌ها، کورتون‌های استنشاقی، آنتی‌هیستامین‌های بینی و قطره‌های کرومولین چشمی را نام برد.

در برخی افراد، علایم آلرژی تنفسی مثل خس‌خس سینه، تنگی نفس، سرفه های خشک حساسیتی، و یا درد قفسه سینه در اثر قرار گرفتن در معرض گرده‌ها پدید می‌آید. علایم آلرژی را می‌توان با فاصله گرفتن از گرده گل کاهش داد. وقتی که مقدار گرده در هوا زیاد است بهتر است در خانه بمانید و پنجره‌ها را ببندید. یکی از راه‌های درمان آلرژی فصلی ایمونوتراپی است که از طریق آن حساسیت سیستم ایمنی نسبت به ماده حساسیت‌زا از بین می‌رود.

حساسیت و آلرژی به کنه

کنه‌ها موجودات ریزی هستند که در گرد و غبار و در الیاف خانگی مانند بالش، تشک، فرش و پتو زندگی می‌کنند. کنه‌ها در مناطق گرم و مرطوب رشد می‌کنند. علایم حساسیت و آلرژی به کنه مشابه علایم آلرژی به گرده است. برای کنترل آلرژی به کنه سعی کنید که همیشه روبالشی‌ها، تشک‌ها و سایر الیاف و البسه تمیز باشند. همچنین، لازم است که فرش تمیز باشد و در فواصل زمانی کوتاه با جاروبرقی گرد و غبار آن گرفته شود. درمان این نوع آلرژی شامل داروهایی برای کنترل علایم بینی، چشم و علایم تنفسی است. اگر علایم با تجویز دارو کاهش نیابد، استفاده از ایمونوتراپی یکی از گزینه‌های درمانی خواهد بود.