چگونه می توان وقوع سیلاب را کنترول کرد؟

عبدالحلیم باخرد
همه ساله دیده می شود در موسم بهار به اثر بارندگی های شدید در مناطق مختلف کشور سیلاب بوقوع می پیوندد که در نتیجه آن بسیاری از مزارع، کشتزارها و خانه های مسکونی تخریب می گردند وقوع چنین حوادثی تلفات جانی را نیز به همراه دارد. هرچند در چنین موارد نهاد های مسئول به هدف رسیدگی به آسیب دیدگان به مناطق آسیب دیده کمک های نقدی لازم را ارسال می نمایند تا به متضررین توزیع گردد آنها بتوانند زندگی خود را دوباره سرو سامان دهند. اما، وقوع چنین رویداد و حوادثی در هر فصل بهار و بارندگی نشان دهندۀ آن است که چنین اقداماتی به هدف کنترول و جلوگیری از زیان های مالی و جانی سیلاب در مناطق مختلف بسنده نمی باشد. نیاز به آن دارد تا قبل از وقوع چنین حوادثی نهاد های مسئول تدابیر و برنامه های را به هدف نجات جان و مال مردم در نظر بگیرند. در این صورت از خطر وقوع سیلاب بکاهند و جلو وقوع آن را بگیرند تدابیر قبلی می تواند در راستای کنترل خطر سیلاب درمناطق مختلف کشور کارساز باشد، به باور آگاهان امور نهادهای مسئول باید به مناطق که آسیب پذیر اند، افراد مسلکی و زمین شناس را بفرستند تا آنها مناطق آسیب پذیر را از نزدیک مشاهده نموده و براساس ارقام و اطلاعات آنها اقدامات و تدابیری را روی دست گیرند.
از نظر زمین شناسان برای مقابله با سیل نکات ذیل باید در نظر گرفته شود:
الف: برای مقابله با سیل از همه اولتر نقشه مناطق که آسیب پذیر اند و احتمال وقوع سیلاب در آن می رود تهیه گردد و مناطق آسیب پذیر درجه بندی گردد.
ب: ایجاد بندها به منظور نگهداری و ذخیره سازی آب سیلاب در مسیر آن می تواند از شدت سیلاب بکاهد و خطر آن را کاهش دهد.
ج: هموار کردن سطح مسیر آب و پوشاندن سطح داخلی آن راه حلی است که اکثرا در دریاهای کوچک و جوی های بزرگ جهت افزایش سرعت جریان آب و کاهش صدمات ناشی از فرسایش و رسوبات اجرا می گردد.
ه: طراحی مناسب پل ها و پلچک ها بگونه که گنجایش عبور آب در اوج سیلاب از آن در نظر گرفته شود، بدون آن که آب سر ریز شود.
د: بندهای کنترول کننده آب در بالای دریاچه ها، دریاها و جوی های بزرگ ساخته شود و از آن بعنوان مخاذن ذخیره سازی آب سیلاب استفاده می گردد که مؤثرترین آن ساختمان های هایدرو تخنیکی است که برای محافظت از سیلاب ساخته می شوند واکثراً این نوع بندها برای تأمین آب برق، تنظیم آب دریا ها و دریاچه ها به هدف جلوگیری از طغیان آب و مقاصد تفریحی استفاده می گردد. همین گونه، داشتن اطلاعات در مورد چگونگی جریان سیلاب، حجم، شدت، مکان و زمان وقوع آن در طراحی و نگهداری ساختمان های هایدروتخنیکی و پیش بینی زیان های احتمالی ناشی از سیل کمک می کند.
گذشته از این ، تطبیق یک برنامه یا طرح جامع به هدف احداث دیوارهای استنادی در اطراف زمین های زراعتی و خانه های رهایشی از تخریب زمین های زراعتی و خانه های مسکونی جلوگیری خواهد نمود. همین گونه ، تغییرسمت جریان آب می تواند از وقوع سیلاب های مدهش جلوگیری کند و به این ترتیب با تغییر سمت جریان آب بسیاری از زمین های که بی آب و خشک اند به زمین های آبی و حاصلخیز تبدیل خواهند شد. از طرف دیگر، احیای جنگلات می تواند از وقوع سیلاب های مدهش در نقاط مختلف کشور جلوگیری نموده و به احیای جنگلات در نقاط مختلف کشور می تواند باعث سرسبزی گردد .
افزون بر این ، اداره مبارزه با حوادث به وسایل و امکانات نیز نیاز دارد تا بتواند با بکار گیری از این وسایل و تجهیزات در حالات اضطرار به وقت زمان به کمک آسیب دیدگان بشتابد یا این که به کمک این وسایل مقدار آب دریا ها را اندازه نموده و در ایام بارندگی قبل از وقوع سیلاب تدابیر لازم را روی دست گیرد.
این نکته را نباید نا گفته ماند، کارمندان این اداره باید آموزش ببینند تا آنان بتوانند طریقه رسیدگی و کمک رسانی به آسیب دیدگان را بخوبی بیاموزند و در وقت نیاز آن را عملی سازند. متأسفانه باید گفت که این کار هم بدون کمک نهاد های بین المللی کمک کننده در داخل کشور ناممکن است، بنابر این لازم است که نهاد های کمک کننده نهاد های مسئول را در انجام این کار همکاری نموده و تنها نگذارند.
باید در این اداره یک تیم سیار وجود داشته باشد که در هنگام بروز حالات اضطرار بزودی به ساحه رفته و افراد آسیب دیده را از منطقه خطر به ساحۀ امن انتقال دهند و به وضعیت آنها رسیدگی نمایند.
به باور آگاهان امور درصورتی که تدابیر فوق الذکر از سوی نهاد های مسئول در هماهنگی با افراد مسلکی در مناطق که احتمال وقوع سیلاب در آن وجود دارد در نظر گرفته شود می توان از خطر احتمال سیلاب که همواره جان و مال باشندگان این سرزمین را می گیرد، جلوگیری کرد. خوب است که نهاد های مسئول برنامه ها، تدابیری را روی دست گیرند تا از وقوع همچو حوادث در آینده جلوگیری گردد و مردم از این بیشتر زیانمند نگردند.