تاریخ هجری از اهمیت تا فراموشی

عبدالحق حبیبی صالحی
قسمت نخست
سال جدید هجری اسلامی از تاریخ اول محرم‌الحرام آغاز می‌شود و مبنای آن واقعه‌ای هجرت حضرت پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله و سلم هست. سالانه زمانی که روز سی‌ام (30) ذی‌حجه به پایان می‌رسد و روز اول محرم‌الحرام فرامی‌رسد؛ آن واقعه بزرگ هجرت، دل‌ها را بیدار نموده تازگی دیگری می‌بخشد. این تاریخ در حقیقت یادگار جاری و پایدار از آن واقعه‌ی بزرگ تاریخی است.
هرسال جدید هجری، پیام‌آور اندیشه‌ی عالی انسانی برای بشریت و یادآور انقلاب مهم زندگی انسانی است که به هجرت و بریدن از وطن آن پیامبر انسان‌ساز صلی الله علیه وآله و سلم ارتباط و پیوند دارد.
پیشینه‌ی تاریخ هجری
سال هجری در دوران خلافت فاروق اعظم به مشاوره‌ای حضرت علی حیدر رضی‌الله‌عنهما؛ (16) شانزده سال پس از هجرت نبی کریم صلی الله علیه و سلم آغازشده است. دوران خلافت فاروقی از سال 13 تا 23 هجری داوم یافته است. در دوران خلافت فاروق اعظم رضی‌الله‌عنه مرزهای حکومت اسلامی توسعه یافت و تقریباً (2200000) دو میلیون و دو صدهزار میل مربع حکومت اسلامی گسترش داشت. فرمان‌ها حکومتی و سایر قوانین و دساتیر به نوشتن تاریخ نیاز پیدا کرد؛ بنابراین ضرورت شد که برای یادداشت تاریخ روش معینی را برگزیده شود، روی این منظور فاروق اعظم رضی‌الله‌عنه برنامه‌ای مشاوره را به راه انداخت تا روش مناسبی را برای انتخاب و یادداشت‌های تاریخی برگزیده شود.
مسئولیت سنگین و اندیشه ناب
مسئولیت حضرت امیر و سایر صحابه در این راستا خیلی سنگین بود؛ زیرا تاریخ یکی از تقویت‌کنندگان اساسی زندگی هر ملت است. امت و ملتی که سال تاریخی نداشته باشد، گویا که خشت اول بنیادش به نابودی است؛ زیرا تاریخ پدیده ایست که ظهور و پیدایش و تمامی رسوم و داشته‌های هر ملت را روشن و ثبت می‌کند.
همین است وقتی‌که یک موضوع مهم امت اسلامی خدمت فاروق اعظم و صحابه کرام رضی‌الله‌عنهم قرار می‌گیرد، فکرهای پخته و اندیشه‌های ناب ایشان بهترین فیصله را در این مورد انجام می‌دهند. ایشان باوجود پذیرش چیزهای جایز علمی و تمدنی دیگر ملت‌ها، نخواستند که سال تاریخ آن‌ها را هم بپذیرند. چنانکه حساب‌وکتاب دفاتر وادارات فارسیان و رومیان را برای روش حکومت‌داری پذیرفته بودند؛ اما سال و تاریخ آنان را نپذیرفتند؛ زیرا سال و تاریخ هر ملتی یکی از اساسات بنیادین و خشت اساسی زندگی آن ملت است و می‌باید از خود ملت و به دست خود آن ساخته‌وپرداخته شود؛ بنابراین، همه صحابه کرام رضی‌الله‌عنهم اتفاق‌نظر کردند که تاریخ امت اسلامی جدا از همه و به‌گونه‌ای تنظیم شود که یکی از وقایع مهم تاریخی امت اسلامی مبنا و اساس آن قرار گیرد.(1)
مفکوره فاروقی و مشورت حیدری
زمانی که فاروق اعظم مفکوره تقرر سرچشمه تاریخ امت اسلامی را مطرح کرد، صحابه همه در جستجوی چنین واقعه‌ای شدند که سرآغاز خوب و اصلی اقبال و اساس تاریخی باشد. در این میان برخی میلاد و پیدایش مبارک و باسعادت رسول کریم صلی‌الله علیه وآله و سلم را پیشنهاد کردند که یقیناً واقعه‌ای بزرگی بود؛ اما از یادآوری این تاریخ، شخصیت آن حضرت صلی الله علیه وآله وسلم مطرح می‌گردید و عمل آن شخصیت برتر مطرح نمی‌شد. برخی واقعه‌ای بعثت را که بزرگ‌ترین واقعه‌ای آخرین دور انسانیت است را پیشنهاد کردند؛ اما این واقعه آغاز برنامه¬ی اقبال امت اسلامی بود، انتها و تکمیل آن هنوز ادامه دارد که به پایان نرسیده است. برخی تاریخ‌های جنگ بدر و فتح مکه را پیشنهاد کردند که بزرگ‌ترین وقایع انقلاب آفرین بودند، اما این‌ها بنیاد فتح و اقبال اسلام و امت اسلامی نبودند، بلکه ثمرات و نتایج آن بودند. این موارد و موارد دیگری از این قبیل وقایع بزرگ برای گزینش آغاز تاریخ مطرح گردید؛ اما طبایع سلیم و دل‌های سالم بر هیچ‌یکی از این وقایع اطمینان و سکون حاصل نکردند تا سرانجام واقعه¬ی اساسی هجرت توسط حضرت علی مرتضی رضی‌الله‌عنه مطرح گردید و همه صحابه متوجه آن گردیدند و آن را به حیث اساس و مبنای تاریخ اسلامی پذیرفتند؛ زیرا هجرت پیامبر صلی‌الله علیه وآله وسلم مبدأ حقیقی ظهور و عروج اسلام و اسلامیان است.(2)
ادامه دارد