اكثریت، دلیل « پاكى» نیست!

حبیبی صالحی

بعضى از افراد ممكن است براى ارتكاب برخی کارهای ناروا و گناهان بسیاری، عمل اكثریت را در پاره‏اى از محیط ها دستاویز قرار دهند و به بهانه‌ی اینكه مثلاً اكثریت مردم فلان شهر شراب مى‏نوشند و یا آلوده به قماراند و یا اینكه اكثریت مردم در فلان شرایط به این و آن و مانند آن اعتنا نمى‏كنند، از انجام این دستورها سر باز زنند و آنها را به دست فراموشى بسپارند، براى اینكه این بهانه در این مورد و در تمام موارد از اینگونه افراد به كلى گرفته شود، خداوند متعال یك قاعده كلى و اساسى را در یك عبارت كوتاه بیان كرده و چنین مى‏فرمایند:

«قُلْ لا یسْتَوِی الْخَبِیثُ وَ الطَّیبُ وَ لَوْ أَعْجَبَكَ كَثْرَةُ الْخَبِیثِ‏؛ بگو اى پیامبر! هیچگاه ناپاك و پاك یكسان نخواهد بود، اگرچه فزونى ناپاك و كثرت آلوده‏ها ترا به شگفتى فرو برد!»؛مایده بنابراین خبیث و طیب در آیه فوق به معنى هر گونه موجود ناپاك و پاك است اعم از غذاهاى پاك و ناپاك، افكار پاك و ناپاك، کردار پاک و ناپاک، گفتار پاک و ناپاک.

در پایان آیه «اندیشمندان و صاحبان عقل و هوش» را مخاطب ساخته و تأكید مى‏كند كه «فَاتَّقُوا اللَّهَ یا أُولِی الْأَلْبابِ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ‏؛ از خدا بپرهیزید ای صاحبان عقل تا رستگار شوید».

در آیه شریفه ظاهراً توضیح واضحى بیان شده  و ممكن است كسى خیال كند که عوارضى از قبیل فزونى طرفداران پلیدى و به اصطلاح «اكثریت» باعث آن شود كه چیز ناپاك در ردیف پاك قرار گیرد، چنان كه ملاحظه كرده‏اید گاهى بعضى از مردم تحت تاثیر انبوه جمعیت و تمایلات اكثریت قرار گرفته و تصور مى‏كنند، اگر اكثریت به هر مطلبى تمایل پیدا كرد، این نشانه قطعى و بدون چون و چراى درست بودن آن مطلب است، در حالى كه چنین نیست و مواردى كه اكثریت اجتماعات گرفتار اشتباهات روشن شده‏اند بسیار زیاد است، در واقع آنچه براى شناسایى خوب از بد (خبیث از طیب) لازم است اكثریت كیفى است نه اكثریت كمى، یعنى افكار قوی‌تر و والاتر و عالی‌تر و اندیشه‏هاى تواناتر و پاك‌تر لازم است نه كثرت نفرات طرفدار.

این مسأله شاید با مزاج بعضى از مردم امروز سازگار نباشد كه بر اثر تلقین ها و تبلیغاتى كوشش شده، همیشه تمایلات اكثریت را به عنوان یك مقیاس سنجش نیك از بد به خورد آن ها بدهند، تا آنجا كه باور كرده‏اند، «حق» یعنى چیزى كه اكثریت آن را بپسندد، و خوب چیزى است كه اكثریت به آن مایل باشد در حالى كه چنین نیست و بسیارى از گرفتاری هاى مردم دنیا بر اثر همین طرز تفكر است.

آرى اگر اكثریت از رهبرى صحیح و تعلیمات درستى بهره‏مند گردد و به اصطلاح یك اكثریت به تمام معنى رشید و نیک شود، آن گاه ممكن است تمایلات او مقیاسى براى سنجش خوب و بد باشد، نه اكثریت هاى رهبرى نشده و غیر رشید.

در هر حال قرآن در آیه مورد بحث، اشاره‏اى به این واقعیت كرده و مى‏فرماید: «هرگز زیادى بدان و ناپاكان شما را به شگفتى در نیاورد» و در موارد دیگر بیش از ده بار فرموده اند: «وَ لكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لا یعْلَمُونَ‏: كار اكثر مردم از روى علم و دانش نیست».

ضمناً باید توجه داشت كه اگر در آیه  شریفه كلمه «خبیث» بر «طیب» مقدم داشته شده است به خاطر آن است كه در آیه مورد بحث روى سخن با كسانى است كه فزونى خبیث را دلیل بر اهمیت آن مى‏گیرند و باید به آنها پاسخ گفته شود، و به آنها گوشزد مى‏كند كه ملاك خوبى و معیار بدى در هیچ مورد كثرت و قلت و اكثریت و اقلیت نیست، بلكه در همه جا و همه وقت «پاكى» بهتر از «ناپاكى» است و صاحبان عقل و اندیشه هیچگاه فریب كثرت را نمى‏خورند، همواره از پلیدى دورى مى‏كنند، اگر چه تمام افراد محیط شان آلوده باشند و به سراغ پاك‌ها مى‏روند اگر چه تمام افراد محیط با آن مخالفت ورزند.

دنیای جدید به عنوان کامل ترین راه حل عقل مادی اندیش با دنباله روی از اکثریت و گاهی هم ناپاک، جامعه بشریت و حقایق را تهدید می کند. از یک سو اقلیت های پاک توسط اکثریت ناپاک می شوند و از سوی دیگر گاهی اقلیت های ناپاک در چهره ای اکثریت ظاهر شده در سنجش های اجتماعی، مساوی و یکسان تلقی می شوند. روی همرفته جوامع بشری و بعضاً حکومت ها و حاکمان، به جای رهبری و رهنمایی مردم، به یک موتور دنباله رو محض تبدیل می شوند و در نتیجه چهره های وحشتناک به ظاهر زیبای این گونه اکثریت، استثمار دسته جمعی را مجاز می شمرند، افکار و مقاصد خود را بر دیگران تحمیل می کنند، منافع گروه ها و ملت ها را نادیده می گیرند. دانشمند بزرگ با یک فرد بی سواد، افراد با تجربه با افراد نو وارد و بی تجربه، افراد پاک با افراد ناپاک، خوشنام با آلوده جان ها، مساوی می گردد، این ضربه بزرگ بر عدالت در جامعه و ضربه شدید بر آزادی انسان هاست.