معلومات مفصل درباره  قلعهٔ  گرشک پشت رود

قسمت نخست

مقدمه:

گرشک  یکی از ولسوالی های معمور وآباد ولایت هلمند است که تا قبل از اعمار شهر لشکرگاه  مرکز ریاست انکشاف وادی هلمند(در دهه ۱۹۵۰) به حیث حکومت اعلی  در تشکیلات دولتی شناخته میشد. از دوران سلطنت امیر حبیب الله خان  تا عصرظاهرشاه  به حیث حکومت پشت رود هم یاد میشد. منظور از پشت رود یعنی آنطرف  رودهلمند است.  تاقبل از روی دست گرفتن پروژهٔ  وادی هلمند و اعمار پل عصری بر رودخانه هیرمند مردم گرشک امتعه واموال خودرا توسط  کشتی به سمت چپ رودخانه انتقال میدادند وبرای فروش به قندهار می بردند ‌ وبر می گشتند اما با اعمار پل عصری بر رودخانه هلمند در نزدیک شهر ومرکز حکومتی مردم از مشکلات عبور ومرور راحت شدند .

شغل عمده مردم  گرشک علاوه برمالداری کشت غلات گندم‌وجو ‌و احداث باغات میوه وانگور وفالیز خربوزه وتربوز است.

قلعه گرشک:

چیزی که قبل از رسیدن به گرشک نظر انسان را از فاصله دور بخود معطوف می‌کند قلعه  گرشک است که بر یک تپه نسبتاً مرتفع تر از سطح جلگه درسمت راست رودخانه هلمند  موقعیت دارد. و درنشیب این قلعه بازار ودوایردولتی قرار دارد.

تاریخ اعمار این قلعه را به سردارکهندلخان خان برادر امیر دوست محمدخان حکمران قندهار(از۱۸۱۸-۱۸۵۵) نسبت میدهنددرحالی که شواهد خاکی وکتبی نشان میدهد که تاریخ اعمار آن خیلی پیشتر از عهد سردارکهندل بوده است وممکن  سردارکهندلخان دیوارهای آن را دوباره  مرمت و قسمن ساخته باشدوملحقاتی برآن افزوده باشد. در متون کلاسیک جغرافیایی عهد اسلامی در این ناحیه بین بست و زمین داور از محلی بنام «تل»یا «ورتل»نام برده شده است که بگمان نزدیک به یقین همین گرشک بوده است. بنابرتوصیف مقدسی جغرافیه دان شامی درقرن چهارم هجری، تل شهری بزرگ وصاحب قلعه یی بود که یک بلوک سوار از آن نگهبانی می‌کرد.( احسن التقاسیم، ص ۲۹۷- ۳۲۸)   زیرا این قلعه درقرن دهم به منزله یکی از استحکامات سرحدی بود که مقابل کوهستان غور، و درساحل راست رودخانه هیرمند،دریک منزلی بست قرارداشت.

مفصل ترین شرحی را که درباره قلعه گرشک من دیده ام از قلم پروفیسور آدمک محقق ودانشمندامریکایی است که  درسال‌های اخیر از سوی دانشمندافغان رحمت آریا بزبان پشتو ترجمه شده و در پورتال افغان جرمن آنلاین  بطور مسلسل به نشر می‌رسد . من آن اطلاعات را دراینجا از جلد دوم که به فراه اختصاص یافته است اقتباس می‌کنم.

«معلومات آتی در سال ۱۹۰۰ قلعه گرشک را چنین شرح میدهد.

۱- موقعیت :

این حصار از کنار دست راست دریای هلمند حدود دو نیم مایل دور تر موقعیت دارد. دیوار جنوبی حصار به یک تپه‌ تکیه زده است که از سطح زمین از ۱۰ تا ۱۵ بلندی دارد.

۲ – شکل و یا ساختار :

حصار شکل مربع دارد که طول هر ضلع آن ۹۰۰ فیت است.

۳ خندق : عمق آن ۱۰ فیت و عرض آن ۲۰ فیت.

۴ دیوار ها : ۴۵ فیت بلندی دارد. ضخامت دیوار ها در قسمت فوقانی ۵ فیت و درقسمت تحتانی ۱۵ فیت.

۵ -زوایای محصنه : این حصار دو زاویـﮥ محصنه دارد. هر زاویه بالای هر دروازه زاویه جناحی را می‌سازد. ۶ – تیر کش ها : گفته می‌شود که این حصار ۱۲۰۰ تیر کش دارد که در یک دریف ساخته شده اند. سربازان گارنیزیون از طریق بام های بارک های شان به کمک زینه ها به این تیر کش های پایین می شوند. سربازانی که به این تیرکش های پایین می شوند می توانند تا حدود ۶ مایل ساحه اطراف بیرون حصار را نظارت کنند.

ادامه دارد