مرض گواتر یا جاغور چیست؟

مبشر
گواتر یا جاغور مرضی است در کشور ما در مناطق دهاتی و دور افتاده که مردم به نمک آیودین دار یا غذا های غنی از آیودین دست رسی ندارد، تعداد زیاد از افراد به این مرض مبتلا می شوند.
مرض گواتر یا جاغور عبارت از بزرگ شدن غیر طبیعی غده تایراید می باشد. غده تایراید یک غده ای پروانه یی شکل است که در گردن و در زیر و بالای حنجره واقع شده است. اگرچه گواتر یا جاغور معمولاً بدون درد بوده، اما نوع خیلی بزرگ آن می تواند باعث سرفه شود و بلعیدن و تنفس را مختل سازد.
معمول ترین سبب گواتر یا جاغور در سراسر جهان کمبود آیودین در رژیم غذایی مخصوصاً نمک طعام می باشد.
اعراض و علایم مرض گواتر یا جاغور
بطور معمول همه گواتر یا جاغور ها دارای اعراض و علایم نمی‌باشند، ولی بصورت عموم اعراض و علایم گواتر یا جاغور عبارتند از: در صورت کوچک بودن یک تورم خیلی کم ولی قابل مشاهده در قسمت تحتانی گردن که مخصوصاً وقتی که مریض آرایش یا اصلاح ریش می کند به آن متوجه می شود ولی اگر گواتر یا جاغور بزرگ باشد کاملاً وضاحت دارد سبب اعراض و علایم زیر می‌شود
مریض احساس گرفتگی یا تنگی در گلو می‌کند.
سرفه
خشن شدن آواز
مشکلات در بلعیدن
مشکلات در تنفس
اسباب مرض گواتر یا جاغور
غده تایراید چنانکه قبلاً نیز تذکر رفت دو هورمون اصلی تیروکسین (T-4) و ترای آیودو تیرونین ( T-3) را ترشح می کند و این هورمون ها در موجودیت آیودین در غده تایراید ساخته می شود.
موجودیت گواتر یا جاغور بدین معنی نمی باشد که غده تایراید به درستی کار نمی کند. حتی زمانی که غده تایراید بزرگ شده باشد، ممکن است به اندازه نورمال هورمون تولید کند ولی احتمال دارد که مقدار ترشح تیروکسین (T-4) یا ترای آیودو تیرونین (T-3) خیلی زیاد یا کم باشد.
عوامل متعددی می توانند منجر به بزرگ شدن غده تایراید شوند که معمول ترین آن ها عبارتند از:
کمبود آیودین: آیودین که برای تولید هورمون های تایراید ضروری می باشد، در درجه اول در آب دریا و خاک مناطق ساحلی یافت می شود. در کشورهای در حال توسعه، برخی از افراد بومی یا ساکنین ارتفاعات بلند و در کشور ما مردم روستایی و آنهای که در مناطق دور دست و دامنه های کوه ها زندگی دارند اکثراً کمبود آیودین دارند، درچنین شرایطی غده ی تایراید برای بدست آوردن آیودین بیشتر تلاش کرده و در اثر فعالیت زیاد غده تایراید بزرگ شده و گواتر بوجود می آید. کمبود اولیه آیودین ممکن است با یک رژیم غذایی که حاوی مواد نهیه کننده هورمونهای تایراید (یعنی این مواد از ساخت و سازهورمون‌های تایراید جلوگیری می‌نمایند) مثل کرم، بروکلی و گلپی و…، وخیم تر و بدتر می شود.
به دلیل اینکه کمبود آیودین در رژیم غذایی عامل اصلی گواتر در بسیاری از نقاط جهان است، در بسیاری از کشورها به طور معمول آیودین به نمک طعام و دیگر غذاها افزوده می شود.
مرض گریوز: در مورد این مرض در بخش پرکاری غده تایراید (هایپرتایرایدیزم)معلومات داده شده است.
مرض هاشیموتو: این مرض نیز در بخش کم کاری غده تایراید (هایپوتایرایدیزم) شرح گردیده است.
گواتر مولتی ندولار(Multinodular): در این صورت، چندین کتله جامد یا پر از مایع به نام ندول در هر دو طرف غده تایراید رشد می کنند، در نتیجه غده تایراید بزرگ و متورم می شود.
ندول های منفرد تایراید: در این صورت یک ندول به تنهایی در بخشی از غده تایراید بصورت یک کتله رشد می‌نماید. بیشتر این تومورهاغیر سرطانی (سلیم) بوده و منجر به سرطان نمی شوند.
سرطان غده تایراید: احتمال سرطان غده تایراید به مراتب کم تر از ندول های سلیم غده تایراید است. سرطان تایراید معمولاً با بزرگ شدن تنها یک طرف غده تایراید نمایان می شود.
حمل یا بارداری: در بعضی حالات یک هورمون در دوران حمل یا بارداری تولید می شود که بنام گنادتروپین جفتی انسانی (human chorionic gonadotropin) که مخفف آن (HCG)می‌باشد، ممکن است باعث یک اندازه بزرگ شدن غده تایراید شود
التهاب غده تایراید (Thyroiditis) عبارت از التهابی شدن غده تایراید است که باعث درد و تورم در غده تایراید شده وهمچنین ممکن است سبب تولید بیش از حد و یا کمتر تیروکسین شود.
عوامل خطردر گواتر یا جاغور
گواتر یا جاغور یک مرض معمول بوده که می تواند برای هر کسی در هنگام تولد یا هر زمانی دیگر در طول زندگی ممکن رخ دهد، اگرچه بیشتر بعد از ۴۰ سالگی شایع می باشد.
عوامل خطر گواتر شامل موارد زیر هستند:
کمبود آیودین در رژیم غذایی: آن عده از مردم که ساکن مناطقی هستند که خاک آن ها غنی از آیودین نبوده و یا دسترسی به مکمل های آیودین مثلاً به نمک آیودین دار نیستند این مردم نیز بیشتر در معرض خطر گواتر یا جاغورمی باشند.
زنان: از آنجا که زنان بیشتر در معرض مبتلا شدن به اختلالات تایراید قرار دارند، احتمال گواتر یا جاغور در آن ها بیشتر است.
سن: با افزایش سن احتمال مصاب شدن به گواتر یا جاغور بیشتر می شود.
تاریخچه طبی: سابقه شخصی یا خانوادگی مریضانی که مصاب به معافیت خود بخودی هستند احتمال خطر ابتلا به گواتر یا جاغور را افزایش می دهد.
حمل یا بارداری و همچنان ایست عادت ماهوار: به دلایلی کاملاً نامعلوم، اختلالات تایرایدی در دوران حمل یا بارداری و ایست یا توقف عادت ماهوار زنان بیشتر رخ می دهد.
بعضی ادویه ها: بعضی از تداوی های طبی، از جمله ادویه سرکوب کننده سیستم معافیتی، ادویه های که برای تداوی مرض ایدز استفاده می شوند، دوا های که برای تداوی امراض قلبی و روانی استفاده می شود خطر ابتلا به گواتر یا جاغور را افزایش می دهند.
قرار گرفتن در معرض شعاع رادیواکتیف: اگر در ناحیه گردن یا قفسه سینه مریض تداوی شعاعی میگیرد یا شخص در زمان عکس گیری یا کدام حادثه ای دیگر در معرض اشعه قرار گرفته باشد، خطر ابتلا به گواتر یا جاغور در مریض افزایش می یابد.
اختلاطات مرض گواتر یا جاغور
جاغور ها یا گواتر های کوچکی که مشکلات جسمی ویا زیان در زیبایی شخص ایجاد نکند، نگران کننده نیست. برخلاف گواتر های بزرگ باعث اختلال در تنفس و بلعیدن شده و می توانند سرفه و گرفتگی در صدا ایجاد نمایند. گواتر یا جاغور ناشی از حالات دیگر، مثل کم کاری یا پرکاری تایراید، می تواند سبب اعراض و علایم زیادی در مریض شود که از خستگی و افزایش وزن گرفته تا کاهش وزن غیر ارادی ،تحریک پذیری و اختلالات خواب و… وسعت می‌یابد که در بحث های خود این امراض قبلاً شرح داده شده است.
تشخیصی مرض گواتر یا جاغور

داکتر می تواند به سادگی غده تایراید بزرگ شده را با لمس گردن مریض تشخیص دهد و حتا در بعضی حالات وی قادر به لمس ندول ها نیز می باشد.
مراحل تشخیص گواتر یا جاغور
– معاینه هورمونهای تایرایدی در خون
– تست انتی بادی: یکی از علل گواتر تولید انتی بادی های غیر طبیعی می باشد، معایه خون می تواند موجودیت این انتی بادی ها را تایید کند.
– معاینه الترا سونوگرافی گردن
– اسکن نمودن غده تایراید
– نمونه برداری (بیوپسی) از غده تایراید
تداوی مرض گواتر یا جاغور
تداوی مرض گواتر یا جاغور مربوط به جسامت گواتر، اعراض و علایم و اسبابی که بعث مرض شده است میباشد. گواتر یا جاغور های کوچک که خیلی قابل رویت نمی باشند و باعث کدام مشکل در شخص نمی شوند معمولاً به تداوی نیاز ندارند با اصلاح رژیم غذایی مریض شفایاب می‌گردد ولی در حالت بزرگ بودن و ایجاد نمودن مشکل به مریض داکتر ممکن مراتب زیر را برای تداوی مریض در نظر بگیرد
1-اگر گواتر کوچک باشد و مشکلی ایجاد نکند و تایراید نیز به طور نورمال کار نماید، در این صورت ایحاب کدام تداوی خاص را نمی نماید تنها رژیم غذایی مریض اصلاح شده و توصیه به اهتمامات لازم می شود. هر شخص در حدود ۱۵۰ میکروگرام آیودین روزانه (کمتر از نصف قاشق چایخوری ) نیاز دارد. اما مقدار کافی برای زنان باردار و شیرده، نوزادان و کودکان متفاوت است.
درصورت که مریض از کم کاری غده تایراید رنج ببرد باید تداوی شود
جراحی: اگر گواتر خیلی بزرگ شده باشد در اینصورت با عملیات جراحی تداوی صورت میگیرد
آیودین رادیواکتیف: در برخی موارد از آیودین رادیواکتیف برای تداوی پرکار تایراید استفاده می شود.