توکسیکولوژی عمومی

General toxicology

عمومیات

توکسیکولوژی از دو کلمه یونانی (Toxicon) به معنی زهر  و (Logus) به معنی علم گرفته شده است و عبارت از علم مطالعه سوء مواد کیمیاوی بالای عضویت زنده است و به دو بخش تقسیم میشود.

1- توکسیکولوژی عمومی: خواص مواد زهری، حصول تسممات، تصنیف تسممات، شرایط حصول تسمم و تدابیر تسممات را مطالعه میکند.

2- توکسیکولوژی خصوصی: توکسیکودینامیک، علایم کلنیکی، تغییرات اناتوموپتالوژیک تسممات و روش های تشخیصیه آنها را تحت مطالعه قرار می دهد.

توکسیکولوژی دارای ارتباط نزدیک با کیمیای عدلی و فارمکولوژیک می باشد. محیط انسان را مواد کیمیاوی فرا گرفته و انسان از طریق هوا، خاک، آب و مواد غذایی با این مواد در تماس بوده که میتواند صحت انسان را در معرض خطر قرار دهد. در اوایل سال های 1900 میلادی تعداد مواد کیمیاوی شناسایی شده در حدود 600 نوع بود، در سال 1947 میلادی حدود 4 میلیون و در حال حاضر 11 ملیون می باشد. سالانه حدود 1000 الی 2000 ماده جدید کیمیاوی نیز به این تعداد اضافه می شود، در حال حاضر فقط برای در حدود 10000 نوع ماده کیمیاوی معلومات سم شناسی وجود دارد.

تسمم : عبارت از تشوش صحی یا مرگ از سبب تاثیر مواد زهری است.

انواع مسمومیت ها

مسمومیت های جنایی

مسمومیت های غذایی

مسمومیت های عمدی

مسمومیت های غیر عمدی

مسمومیت های شغلی

مسمومیت ها از نظر کلنیکی

مسمومیت های حاد:

مسمومیت حاد عبارت از بروز علایم ناگهانی غیر طبیعی در شخص سالم پس از مصرف مادۀ مشکوک که ممکن باعث تشوش صحت و یا مرگ گردد.

مسمومیت های مزمن:

عبارت از پیدایش علایم غیر طبیعی یا مرضی که به صورت تدریجی پس از استعمال مقادیر کم و سر و کار داشتن روزانه با مواد کیمیاوی (زهریات مختلف) و فاقد عوارض کوتاه مدت، واقع می‌شود.

آثار مسمومیت ها: عمومی بعیده  موضعی

زهر

هر ماده که ورود مقدار کم آن از هر طریق که داخل عضویت شود و باعث تشوش صحی و یا مرگ گردد، زهر نامیده میشود.

نظریه دانشمند سویسی Paracelsus (1541-1493) در مورد زهر:هیچ زهر وجود ندارد و هر چیز زهر بوده میتواند، تنها چیزی که خواص مفید یک ماده را به خواص زهری مبدل می سازد، عبارت از تجویز و یا مقدار نادرست آن ماده است.پس زهر یک مفهوم نسبی را ارایه میکند، زیرا موادی میتوانند در شرایط مختلف دارای تاثیرات متفاوت بالای عضویت باشند. چنانچه یک ماده تحت یک شرایط تاثیرات سو بالای عضویت داشته، در شرایط دیگر بدون تاثیر بوده و در شرایط سومی برای عضویت ضروری پنداشته میشود و بحیث ماده دوایی یا حیاتی در عضویت مورد استفاده قرار میگیرد. مثلا: آب، نمک طعام، شکر، گلیسرین و غیرهمورفین، مرکبات ارسنک، سترکنین و غیره.

از نظر توکسیکولوژی عدلی:

زهر به موادی اطلاق میشود که داخل شدن مقدار کم آن سبب تشوش صحی ویا مرگ گردد.

طرق ورود و انتشار زهر در بدن

سموم از طرق مختلف وارد بدن می شوند که بستگی به نوع مسمومیت و  ماده سمی دارد.

این طرق به ترتیب شیوع عبارتند از:

1- طرق خوراکی:                     (عمدی،سهوی و جنایی)

2- طرق جلدی:                        (از اپیدرم گذشته و در درم وارد جریان میشوند)

3- طرق عینی:                         (طرق اشکی و مخاط پوششی)

4- طرق استنشاقی:

(زهر های گازی و فراری)

5- گزیدگی:

(موجودات گزنده سم خود را ازین طریق داخل بدن میکنند)

6- تزریقی:              (در برخی موارد تجویز وریدی بیش از حد ادویه یا مسمومیت های جنایی از طرق تزریقی سبب مسمومیت می شوند).

طرق دفع  زهر از بدن

1- طرق کلیوی: عموما سموم محلول در آب ازین طریق دفع میگردند.

2- طرق کبدی: برخی از سموم  از کبد گذر  و از راه صفراوی وارد مدفوع میگردند مانند: ارسنیک، سرب.

3- طرق تنفسی: سموم فرار کننده مانند ایتایل الکول از طریق تنفس دفع میگردد.

4- ترشح زهر از طریق غدوات لعابیه: دفع سموم مانند سیماب و سرب در لعاب دهن باعث ستوماتیت می شود.

5- موها و ناخن ها: بعضی سموم به کراتین موها و ناخن ها چسپیده و ازین طریق دفع میشوند مانند ارسنیک، فلزات ثقیله و غیره.6- دفع از طریق شیر:برخی از سموم مانند حشره کش ها، الکول، ارسنیک، سیماب و امثال آنها که محلول در شحم هستند از راه شیر دفع میشوند.