فرهنگ مطالعه باید تقویت شود
پیشرفت و ترقی جوامع بشری، وابسته به دانش و مطالعه است. یک ملت، زمانی پیروز و مؤفق می‌شود که راه‌ها و وسیله‌های پیشرفت دینی، فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی را بیاموزد.
نویسنده: شفیق احمد تیموری
پیشرفت و ترقی جوامع بشری، وابسته به دانش و مطالعه است. یک ملت، زمانی پیروز و مؤفق می‌شود که راه‌ها و وسیله‌های پیشرفت دینی، فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی را بیاموزد. ملت‌های جاهل و بی‌سواد، همیشه عقب‌مانده، شکست‌خورده و مغلوب بودند، هستند و می‌باشند. اگر امروز در جوامع بشری، ما شاهد پیشرفت‌های چشم‌گیرِ در عرصه‌‌های صنعت، تجارت، اقتصاد و انکشاف می‌باشیم، از برکت علم و دانش است.
دین مبین اسلام به خواندن و مطالعه کردن، اهتمام زیاد ورزیده است. دین ما اولین و آخرین دین می‌باشد که حتی در میدان جنگ نیز به دانش، مطالعه، خواندن و نوشتن اهمیت می‌دهد. در مورد اسرای بدر فیصله شد تا هر اسیر در برابر آموزاندن، خواندن و نوشتن برای ده‌نفر مسلمان، آزاد شود. همان انگیزه و احساس بود که ما در صدر اسلام بهترین مفسران، محدثان، فقیهان و مخترعان را داشتیم و در آن زمان مسلمانان در تمام عرصه‌ها نسبت به کفار چند قدم جلوتر بودند، اما امروز متأسفانه آن احساس و انگیزه‌ی دانش‌آموزی وجود ندارد و مسلمانان با گذشت زمان، حافظه‌ی تاریخی شان را از دست داده و با مطالعه و کتاب بیگانه شدند و گنجینه‌ها و اندوخته‌های دانشمندان گذشته‌ی شان را فراموش کردند. از همین است که امروز سروری دنیا را از دست داده و در همه میدان‌ها از دشمنان اسلام عقب مانده‌اند.
نسل جدید مسلمانان از تمام پیشرفت‌های علمی بی‌بهره مانده و تا هنوز به الف‌بای دانش امروزی و کتاب و قلم آن که عبارت از وسایل و امکانات الکترونیکی می‌باشد، آشنا نیستند. علاوه برآن تا هنوز در مورد اصول، اساسات، عقاید و باورهای دینی خود معلومات کافی ندارند و اگر با یک لادین روبرو شوند، نه تنها که با آن مناظره کرده نمی‌توانند بلکه باعث دل‌سردی و نفرت آن نیز می‌شوند.
دانش و مطالعه انسان را از چشمه‌ی زلال اطلاعات و معلومات سیرآب می‌کند و عطش دانش‌اندوزی و پویایی آن را فرو می‌نشاند. از راه مطالعه انسان با بهترین اندیشمندان، فیلسوفان، سیاست‌مداران، نویسندگان، پژوهش‌گران و شاعران گفت‌و‌گو می‌کند و از تجربیات، نصایح، اندوخته‌ها و سخنان حکیمانه‌ی شان، فایده‌ها میبرد. از این روست که گفته‌اند: «مطالعه؛ عبارت از مکالمه با نجیب‌ترین اشخاص قرون است».
امروز الحمدلله زمینه‌ی رشد علمی و فکری در همه عرصه‌ها برای نسل جدید مهیا گردیده است. جوانان، نوجوانان و حتی کهن‌سالان می‌توانند با استفاده از دنیای عمومی انترنت به نازل‌ترین قیمت، کتابخانههای بزرگ را دانلود و از آن بهره ببرند. علاوه بر آن در تمام شهرها، ولسوالی‌ها و قریه‌ها کتابخانههای بزرگ و کوچک ساخته شده است که در خدمت علاقه‌مندان دانش و مطالعه قرار دارد. من به این نکته یقین و باور دارم که در شرایط امروزی، اگر کسی بخواهد در مورد یک موضوع تحقیق نماید و آن را از کتب گوناگون ریشه‌یابی نماید، هیچ‌گاه به مشکل بر نمی‌خورد. این امکانات با تفاوت‌های اندک، در تمام اماکن فراهم شده است.
مولانا صاحب معتصمی -حفظه‌الله- یکی از علمای معروف و سرشناس ولایت غور که شرف شاگردی نزد ایشان را دارم، یک زمانی برای طلاب مدرسه توصیه می‌کردند که باید شما از امکاناتی که به خدمت شما قرار داده شده است، استفاده خوبی بنمایید وبهره‌ی کافی ببرید. ایشان از خاطرات سال‌های گذشته شان چنین حکایت کردند: وقتی‌که من می‌خواستم کتاب «تعلیم و تربیه زن از دیدگاه اسلام» را بنویسم، روی مسئله‌ی جواز و عدم جواز کتابت زنان تحقیق می‌کردم. در مورد عدم جواز کتابت زنان یک حدیث را یافتم که در صحت و سقم آن تردید داشتم. بناء بر آن شدم تا این حدیث را ریشه‌یابی کرده و به صحت و سقم آن یقین حاصل نمایم ولی من در آن زمان در منطقه زندگی می‌کردم که دسترسی به کتاب‌های مورد ضرورت نداشتم. لذا ناچار شدم و بخاطر بررسی راویان این حدیث به ولایت قندهار سفر نموده و به کتاب‌خانه عامه‌ی آن ولایت مراجعه نمودم و پس از تحقیق و تفحص در کتب اسماءالرجال و جرح و تعدیل، اطمینان حاصل نمودم که این حدیث صحیح نبوده و قابل حجت نیست. سپس خاطرم جمع شد و برگشتم و به نوشتن کتابم ادامه دادم.
این حکایت فقط یک نمونه از بزرگان می‌باشد که عاشق مطالعه و تحقیق بودند و با وصف اینکه امکانات کافی در خدمت شان نبوده است، چنان تألیفات قوی و دقیق از خود بجا گذاشته‌اند که ما به سختی می‌توانیم مطالب آنها را بفهمیم، اما متاسفانه امروز عشق و علاقه‌ی مطالعه، تحقیق و تفحص چنان در وجود ما مرده است که نه تنها به کتاب‌خانه‌ها مراجعه نمی‌کنیم و در مورد یک موضوع به تتبع و تفحص نمی‌پردازیم بلکه اگر در صفحات مجازی یک متن نسبتاً طولانی را می‌بینیم و لو مفید هم باشد، از مطالعه‌ی آن صرف نظر می‌کنیم.
این بدترین پدیده‌ای می‌باشد که در شرایط کنونی در بین جامعه‌ی ما نهادینه شده و مایه‌ی تأسف و نگرانیست و باید نسل جدید مسلمان، بخصوص زمام‌داران امور و کسانی که در بین مردم حرف اول را می‌زنند، به فکر اصلاح و تعدیل این نقطه‌ضعف باشند و با استفاده از دانش، خود و ملت را به قافله‌ی ترقی و تعالی جهانیان رسانده و هم‌گام سازند. اگر ما با استفاده از علوم عصری و تکنولوژی روز نتوانیم، با جهانیان هم‌گام شویم، یقین است که تمدن اسلامی چنانچه نابود شده‌است، بیشتر از بین خواهد رفت و ما دیگر شاهد رشد و شگوفایی جوامع اسلامی همانند قرون گذشته نخواهیم بود.
