انتخاب رجال دولت
هر دولتی که افراد و رجال کاری وی خوب تر، داناتر، شایسته تر و مردمی تر باشند، به همان میزان کارهای دولت و حکومت بهتر و پربارتر می‌شود. تنها صلاحیت ذاتی انسان‌ها کارآمد نیست و تجربه نیز ثابت ساخته که مفید برای دولت داری واقع نمی‌شود، بلکه می‌باید که برای گماریدن رجال دولت از یک‌سو به صلاحیت‌های ذاتی آنان نگریست و از سوی دیگر به شایستگی و خوبی آنان نگریست و معیار گمارش قرار دارد.
هر دولتی که افراد و رجال کاری وی خوب تر، داناتر، شایسته تر و مردمی تر باشند، به همان میزان کارهای دولت و حکومت بهتر و پربارتر می‌شود. تنها صلاحیت ذاتی انسان‌ها کارآمد نیست و تجربه نیز ثابت ساخته که مفید برای دولت داری واقع نمی‌شود، بلکه می‌باید که برای گماریدن رجال دولت از یک‌سو به صلاحیت‌های ذاتی آنان نگریست و از سوی دیگر به شایستگی و خوبی آنان نگریست و معیار گمارش قرار دارد.
در این زمینه بهترین الگو شیوه گمارش رجال دولت خلافت عمر فاروق اعظم رضی‌الله‌عنه است. وی در انتخاب رجال دولت و کادرهای حکومتی بسیار هوشیارانه عمل می‌کرد. هم به صلاحیت ذاتی آنان توجه می‌کرد و هم به شایستگی و تقوا داری‌شان توجه می‌کرد.
حضرت عمر رضی‌الله‌عنه به مشاورين خود می‌گفت: کسانی را به من معرفی کنید که بااهمیت باشند و آنان را برای پوست‌های دولتی در کار بگمارم. مشاورین گفتند: فلانی را انتخاب کن. گفت: به او نیاز نداریم. گفتند: چگونه کسی را می‌خواهی؟ گفت: کسانی را می‌خواهم که وقتی در میان مردم باشند، خود را امیر ندانند و وقتی‌که امیرشان باشد، مردی از آنان باشند. گفتند: چنین ویژگی‌هایی در ربیع بن زیاد حارثی وجود دارد، گمان نمی‌بریم که در افراد دیگری وجود داشته باشد. فرمود: راست می‌گویید، قبولش دارم و او را والی مقرر خواهم کرد. چنانکه وی را والی تعیین کرد. (محمود شلبی، اشتراکیة عمر، ص 525)
حضرت عمر رضی‌الله‌عنه چه عجب بصیرت نفوذی و هوشیاری انتخاب و انتصاب داشت. اینجا چه قاعده و قانون مهم انتخاب افراد و رجال را برای مناصب دولتی، بیان و مشخص نموده است. وی متقی‌تر و فرمان‌بردارتر را انتخاب نمی‌کرد؛ بلکه برای مناصب حکومتی افرادی را انتخاب می‌کرد که اهل و شایسته آن باشد و اراده و اقتدار پیش بردن آن منصب را داشته باشد. هرچند تقوی و اطاعت یک جنبه‌ای از زندگی الهی است؛ اما صفات و ویژگی‌های دیگری چون شایستگی و تخصص در منصب و اقتدار و توان کاری و خبرگی در پوست دولتی و شناخت مردمی، الزامی است، نیز می‌باید که رجال دولت از شرایط زمان و مکان خود و جامعه و مردم خود آگاه باشند. این‌گونه فاروق اعظم رضی‌الله‌عنه چه‌بسا والیان و رجال دولت را انتخاب نموده‌اند که افراد متقی‌تر و مطیع‌تر از آن در میان مردم و ملت‌ها قرار داشته است.
پس افرادی باید برای دولت داری گماریده شود که شخصیت داشته باشند و استعداد داشته باشند. تواضع و فروتنی و اخلاق نیک عالی مردم‌داری داشته باشند. این ویژگی‌ها، تفوق و برتری افراد را بر همگان نشان می‌دهد و امتیاز و استعدادش برای پوست‌های حکومت‌داری قابل لمس می‌شود. وقتی‌که امیر مردم در میان مردم باشد و خود را امیر نداند؛ بلکه یک فردی از آنان بداند، این‌چنین امیر پیوسته با مردم و با مردم می‌باشد. خدمت می‌کند و خادم قرار می‌گیرد. امیران بریده از مردم، بر مردم تحمیل گردیده علیه مردم قرار می‌گیرند.
چه عالی است که هر حاکم و امیر مسلمان، در موقع انتخاب وزراء، والیان، فرماندهان، این معیارها را مورد استفاده قرار دهند و افراد بر اساس آن به‌کارگیرند. می‌بایست همانند فاروق اعظم به در امر حکومت‌داری و سیاست به بالاترین قله ی وحی بنگریم؛ اما متأسفانه این امت و ملت غافل، از کنزها و گنج های عمری غافل‌اند. بلاک کمونیستی چه قدر به سخنان کارل مارکس و لینین مسحور و مفتون‌اند و وجب وجب سخنان آنان را اعمال می‌کنند؛ اما ما ملت‌های مسلمان به‌جز یادآوری در سخنان، کمتر به کارهای و نظریات بزرگان الگوی خود نگاه می‌کنیم و آن‌ها را اعمال می‌نمایی؛ به‌عبارت‌دیگر ما در یک فقر فرهنگی قرار داریم که نمی‌توانیم از سخنان و نظریات واقعیت زای جامعه استفاده کنیم. چه میراث تراویده از سرچشمه‌ای وحی داریم که کهنه گی ناپذیر است و هیچ‌گاهی افول نمی‌کند. حقیقت کلام عمر رضی‌الله‌عنه، حقیقت مکتب اسلام را بازگو می‌کند. ای‌کاش که می‌دانستیم!
عبدالحق حبیبی صالحی
