علت سرطان خون چیست؟

سرطان خون یا لوسمی یکی از شایع‌ترین عارضه‌ها از گروه سرطان است. سرطان خون به انواع شایع و کمتر شایع طبقه‌بندی می‌شود. انواع سرطان خون برحسب سرعت پیشروی و نوع سلول‌هایی که درگیر می‌کند نیز دسته‌بندی می‌شود. افراد اغلب با دلایل ناشناخته درگیر این عارضه می‌شوند. باوجوداین چند ریسک فاکتور وجود دارند، که می‌توانند نقش زمینه‌ساز شروع لوسمی را نیز داشته باشند.

علت ابتلا به سرطان خون چیست؟

هنوز علت ابتلا به انواع سرطان خون چندان مشخص نیستند، باوجوداین چند علت افزایش‌دهنده ریسک ابتلا به سرطان وجود دارد که می‌توانند در ابتلا افراد به سرطان خون موثر باشند. یکی از شایع‌ترین‌ علل ابتلا به سرطان خون یا لوسمی عوامل وراثتی یا ژنتیکی است. در ادامه قصد داریم آگاهی شما در مورد علل شایع ابتلا به سرطان خون را افزایش دهیم. همچنین در مورد اینکه این علل چه تأثیری بر شانس بقا و اثرات سرطان خون دارند، توضیح خواهیم داد.

لوسمی چیست؟

منظور از لوسمی، سرطان بافت‌های خون‌ساز بدن همچون مغز استخوان و سیستم لنفاوی است. لوسمی انواع مختلفی دارد. گروهی از انواع لوسمی در بزرگ‌سالان و برخی نیز بیشتر در اطفال شایع هستند. معمولاً در بیشتر موارد ابتلا سرطان خون، گلبول‌های سفید خون را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

گلبول‌های سفید عامل دفاعی بدن ما در برابر عارضه‌ها و عفونت‌ها هستند. در حالت عادی گلبول‌های سفید رشد و تکثیر منظمی دارند. اما در افرادی که درگیر سرطان خون هستند این رویه صادق نیست. در این گروه مغز استخوان دچار اختلال شده و شروع به تکثیر و انتشار حجم زیادی گلبول سفید غیرطبیعی می‌کند. این گلبول‌های سفید ضمن اینکه ساختار کاملی ندارند، غیرطبیعی عمل می‌کنند و یا اینکه هیچ تأثیر مفیدی بر بدن ندارند.

علائم ابتلا به سرطان خون

همان‌طور که اشاره کردیم سرطان خون انواع متعددی دارد. سرطان خون برحسب نوع و شدت در افراد با علائم متفاوت ظاهر می‌شود. اما شایع‌ترین علائم سرطان خون عبارت‌اند از:

تعریق زیاد به‌خصوص در شب و هنگام خواب

احساس خستگی مفرط و ضعف جسمانی شدید

تب و لرز بدون دلیل روشن

تورم غدد لنفاوی

متورم شدن کبد

بزرگ شدن طحال

خونریزی تکرارشونده از بینی

خونریزی راحت بافت‌های مختلف

کبودی راحت بدن

کاهش وزن بدون رژیم خاص

ابتلا به عفونت‌های شدید و عودکننده

مشاهده لکه‌های قرمز ریز در پوست

احساس درد و ناراحتی در ناحیه مفاصل و استخوان‌ها

مهم‌ترین علت افزایش شانس ابتلا به سرطان خون

سیگار و دخانیات

سیگار به‌تنهایی می‌تواند در بسیاری از انواع سرطان نقش موثر داشته باشد. ماده‌ای فوق‌العاده مضر که می‌تواند تا حدود زیادی در ابتلای افراد به سرطان خون موثر باشد و باید از آن دوری کرد. معمولاً تصور عموم مردم این است که سیگار کشیدن درنهایت منجر به بروز سرطان ریه و در برخی سرطان دهان می‌شود. اما نکته هشداردهنده در مورد سیگار این است، که این ماده می‌تواند رابطه قوی با لوسمی داشته باشد.

تماس با ترکیبات شیمیایی

علت سرطان خون ممکن است به دلیل تماس با ترکیبات شیمیایی باشد. اجتناب از ترکیبات شیمیایی شاید امروزه یک امر غیرممکن به نظر برسد و یا اینکه خیلی دشوار باشد. به‌خصوص افرادی که در برخی از صنایع خاص فعالیت دارند، به‌شدت در معرض مواد شیمیایی سرطان‌زا قرار دارند و ازاین‌جهت به‌صورت دوره‌ای مورد آزمایش و تست سلامت قرار می‌گیرند. تماس با ترکیبات مضر و شیمیایی همانند بنزن می‌تواند عامل افزایش ریسک ابتلا به سرطان خون باشد.

بنزن ماده‌ای شیمیایی است که در صنایع مختلف همچون پالایشگاه‌های نفت، کارخانه‌های تولید مواد شیمیایی، صنایع لاستیک‌سازی، کارخانه‌های تولید کفش، صنایع مرتبط با بنزین و کارخانه دخانیات در حجم بالا مورد استفاده قرار می‌گیرد یا وجود دارد. در مطالعات معتبر و متعددی نشان داده‌شده، افرادی که در کارخانه‌های سنگین با فرمالدئیدهای مضر فعالیت می‌کنند و مرتباً در معرض بنزن قرار می‌گیرند، شانس بیشتری برای ابتلا به سرطان خون دارند.

دواهای شیمی‌تداویی

یکی دیگر از علت ابتلا به سرطان خون مصرف دواهای شیمی‌تداویی است. برخی از افراد مبتلا به بیماری‌های خاص همچون نوعی سرطان هستند و تحت تداوی شیمی‌تداویی قرار می‌گیرند. شیمی‌تداویی ضمن اینکه فواید زیادی برای بیمار سرطانی دارد، اما در مقابل می‌تواند یکی از علل افزایش ریسک ابتلا به سرطان خون نیز باشد.

قرار گرفتن در معرض تشعشعات

درصورتی‌که فرد در معرض سطح بالایی از تشعشعات قرار بگیرد، بیشتر شانس ابتلا به لوسمی را خواهد داشت. مثلاً افرادی که در معرض تشعشعات شدید بمب اتمی قرار گرفته‌اند، اما زنده‌ ماندند به احتمال قوی درگیر عارضه‌های سرطانی همچون لوسمی می‌شوند. همچنین در این گروه دیده‌شده تغییرات ژنتیکی شدیدی رخ‌داده و ریسک ابتلا به انواع سرطان در نسل‌های بعدی آن‌ها افزایش پیدا می‌کند.

وحشتناک‌ترین نمونه تأثیر تشعشعات اتمی مربوط به انفجار بمب اتمی در ژاپن است. حتی پس از گذشت نیم ‌قرن از این فاجعه همچنان مردمی که زنده ماندند و نسل‌های بعدی آن‌ها شانس بیشتری برای ابتلا به سرطان خون دارند. هنوز هم بسیاری از نوزادانی که از این نسل و نسل‌های بعدی این گروه متولد می‌شوند، گاهی درگیر عارضه‌های ژنتیکی شدید و تأثیرات مخرب تشعشعات سرطان‌زا هستند.

برخی از اختلالات خونی

از سایر علت سرطان خون می‌توان به برخی از اختلالات خونی اشاره کرد. گروهی از مطالعات حاکی از این موضوع هستند که اختلالات خونی می‌توانند ریسک ابتلا به سرطان خون را افزایش دهند. شایع‌ترین اختلالات خونی که می‌توانند ریسک فاکتور ابتلا به سرطان خون باشند، عبارت‌اند از:

پلی سیتمی ورا: این اختلال خونی سبب ساخت و تولید بیش‌ازحد گلبول‌های قرمز خون می‌شود

ترومبوسیتمی اساسی: فرد مبتلا به ترومبوسیتمی با مشکل تولید غیرطبیعی و زیاد پلاکت خون دست‌وپنجه نرم می‌کند

میلوفیبروز ایدیوپاتیک: این وضعیت داکتری نوعی اختلال مغز استخوان است. در این وضعیت مغز استخوان دچار اختلال در تولید سلول‌های خونی می‌شود و آن‌ها را با مواد فیبر اسکار جایگزین می‌کند

درصورتی‌که برای تداوی این اختلالات خونی از روش شیمی‌تداویی استفاده شود، ریسک ابتلا به سرطان خون افزایش پیدا می‌کند.

اختلالات و عارضه‌های ژنتیکی

گروهی از سندرم‌ها شانس افراد برای ابتلا به سرطان خون را افزایش می‌دهند. برخی از سندرم‌هایی که در افزایش ریسک ابتلا به سرطان خون موثر هستند، عبارت‌اند از:

کم‌خونی فانکونی: کم‌خونی فانکونی نوعی نقص ژنتیکی است

سندرم بلوم: سندرم بلوم در گروه اختلالات ژنتیکی قرار می‌گیرد

کم‌خونی Diamond-Blackfan: آپلازی گلبول قرمز خالص ارثی

آتاکسی تلانژکتازی: این وضعیت داکتری نوعی عارضه ارثی ژنتیکی است که سبب بروز چند ناتوانی در فرد می‌شود

سندرم شواخمن- دیاموند: نوعی اختلال مادرزادی است

سندرم Li-Fraumeni: نوعی اختلال ارثی مستعد سرطان

نوتروپنی مادرزادی شدید: این وضعیت داکتری تحت عنوان سندرم کاستمن نیز شناخته می‌شود

نوروفیبروماتوز نوع ۱: نوعی اختلال تومور ناشی از جهش ژنتیکی

برخی اختلالات که از بدو تولد وجود دارند: مثلا نوزاد با یک نسخه اضافی از کروموزوم ۸ یا ۲۱ متولد شود

چه زمانی به داکتر مراجعه کنم؟

درصورتی‌که علائم شایع سرطان خون را دارید، بهتر این است که به داکتر مراجعه کنید. اما نباید پیش از آزمایش و تشخیص دقیق داکتر در این مورد نگران شوید، چراکه بسیاری از علائم لوسمی با علائم سایر شرایط داکتری جزئی اشتراک دارد. این عارضه گاهی علائمی مبهم مانند علائم آنفولانزا دارد و به همین علت لازم است که جهت تشخیص درست به متخصص مراجعه کنید.