شاک (Shock) چیست؟ 

داکتر گل رحمن طاهری

تعریف

شاک عبارت از حالتی است که در آن جریان خون شریانی توانائی تأمین نیازهای متابولیک انساج را ندارد. این حالت سبب هایپوکسیای ناحیوی و متعاقباً lactic acidosis به سبب متابولیزم غیر هوازی در انساج محیطی و هم چنان صدمه و عدم کفایه ارگان های نهایی (target organs) میشود.

تصنیف

الف: شاک هایپووالیمیک (Hypovolemic shock)

• شاک Hypovolemic حالت ایست که در نتیجه کاهش حجم داخل وعائی ناشی از ضیاع خون یا مایعات و الکترولایت ها بوجود می آید.
• اسباب آنرا میتوان از نظر کلینیکی (ترضیضات) یا اعراض و علایم ضیاع خون (خونریزی¬های معدی معائی) یا دیهایدریشن (استفراغات و اسهال) شناسائی نمود.
• تقبض معاوضوی وعائی موقتاً فشار خون را حفظ مینماید، اما دوام ضایعات بیشتر از 15% حجم داخل وعائی سبب تفریط فشار خون و هایپوکسیای پیشرونده نسجی میشود.

ب: شاک کاردیوجنیک (cardiogenic shock)

• شاک Cardiogenic حالت ایست که به سبب عدم کفایه قلبی و ناتوانی قلب در تأمین پرفیوژن نسجی بوجود می آید.
• از نظر کلینیکی شاک کاردیوجنیک عبارت از شواهد هایپوکسیای نسجی ناشی از کاهش دهانه قلبی (اندکس قلبی کمتر از 2.2 L/min/m2) در صورت حجم کافی داخل وعائی است.
• سبب عمده این نوع شاک احتشای مایوکارد بوده اما میتواند به سبب کاردیومایوپتی ها، ترضیض مایوکارد، عدم کفایه یا تضیقات دسامی یا اریتمیا¬ها نیز باشد.

ج: شاک انسدادی (obstructive shock)

• تامپوناد قلبی، tension pneumothorax و امبولیزم کتلوی ریوی سبب کاهش آنی دهانه قلبی و شاک شده میتواند. این حالات واقعات عاجل نیاز به تشخیص و تداوی عاجل و مناسب دارد.

د. شاک توزیعی (distributive shock)

• شاک توزیعی یا شاک توسع وعائی اسباب متعدد دارد که شامل sepsis، anaphylaxis، سندروم عکس العمل التهابی سیستمیک (SIRS) ناشی از پانکراتیت یا سوختگی های شدید، صدمه جراحتی نخاع یا عدم کفایه حاد ادرینال است.
• سقوط مقاومت وعائی سیستمیک سبب کاهش دهانه قلبی و کاهش پرفیوژن نسجی با وجود حجم نارمل دوران شده میتواند.

1. 1. شاک Septic

• سپسیس Sepsis معمولترین سبب شاک توزیعی بوده که با مرگ و میر 20-50% همراه است.
• انجمن مراقبت های عاجل طبی و انجمن مراقبت های جدی اروپا در سال 2016 سپسس را طوری ذیل تعریف نموده اند:

– سپسیس Sepsis عبارت از اختلال عملکردی ارگانها تهدید کننده حیات است که ناشی از عکس العمل غیر تنظیم شده میزبان مقابل انتان بوجود می آید.

– شاک سپتیک عبارت از حالت سپسس یکجا با تفریط فشار خون (SBP <100 mm Hg) است که مقابل مایعات جواب نمی دهد، سویه lactate سیروم بلندتر از 2mmol/L و در صورت که بخاطر حفظ فشار متوسط شریانی (MAP) بلندتر از 65 نیاز به تطبیق توصیه دهندگان وعائی باشد.

ادامه دارد