کیسه صفرا چیست؟

گزینش:احمد ساحل

کیسه صفرا یا gallbladder یک عضو کوچک گلابی شکل ۴ اینچی است که در زیر کبد و در بخش بالایی و سمت راست شکم قرار دارد و نقش مهمی در فرایند هضم و جذب مواد غذایی دارد. پس فهمیدید که کیسه صفرا در کدام سمت بدن است؟ این کیسه درست در زیر کبد و در قسمت راست شکم قرار دارد. به طور دقیق‌تر، محل قرارگیری کیسه صفرا بین پهلوی راست و زیر آرنج است. این عضو کوچک بین کبد و روده قرار می‌گیرد.

کیسه صفرا نیمه کلابه و کیسه صفرا کلابه یعنی چه؟

اصطلاح «نیمه کلابه» و «کلابه» برای کیسه صفرا به معنای دو وضعیت متفاوت می‌باشد.

کیسه صفرا نیمه کلابه: وضعیتی است که در آن کیسه صفرا دارای سنگ یا توده‌های کوچک است که قادر به عبور از مجرای صفراوی نیستند. این وضعیت معمولاً با علایمی مانند درد شکمی شدید، استفراغ صفراوی، تیرگی ادرار و تغییر رنگ مدفوع همراه است.

کیسه صفرا کلابه: وضعیتی است که در آن کیسه صفرا دچار التهاب شده و انسداد کامل مجاری صفراوی رخ می‌دهد. این وضعیت معمولاً با علایمی مانند درد شدید و تیز شکمی، تب، استفراغ صفراوی یا استفراغ خون، تیرگی پوست و چشم‌ها (یرقان) و تغییر رنگ مدفوع به رنگ روشن همراه است.

صفرا چیست و چه علایمی دارد؟

صفرا یا زردک مایعی است که توسط کبد تولید می‌شود و در کیسه صفرا ذخیره می‌شود. صفرا برای هضم و جذب چربی‌ها در روده لازم است. این مایع دارای رنگ زرد تا سبز روشن است و ترکیباتی مانند صفراکارتین، کلسترول، سلول‌های قرمز خون و نمک‌های معدنی را شامل می‌شود. سنگ‌هایی که در این کیسه یا مجاری صفراوی تشکیل می‌شوند می‌توانند علایمی مانند درد شدید شکمی، تهوع، استفراغ، تغییر رنگ ادرار و مدفوع و آسیب به کیسه را ایجاد کنند.

عملکرد کیسه صفرا

وظیفه کبد ایجاد صفرا است، یک مایع که حاوی صفراکارتین، کلسترول، سلول‌های قرمز خون و نمک‌های معدنی است. کبد این مایع را به کیسه صفرا ارسال می‌کند تا در آنجا ذخیره گردد.

کار کیسه صفرا: وقتی غذا از معده به دوازده‌انگشتی می‌رسد، کیسه صفرا با کمک عضلات خود مایع صفرا را به آنجا ارسال می‌کند تا به هضم چربی‌ها و به شکستن چربی موجود در غذا درون روده کمک کند. مایع صفرا به صورتی که دارای ترکیباتی هستند که با چربی‌ها وقوع و انحلال راحت تر داشته باشند، کمک می‌کند چربی‌ها را بشکند و هضم کند. این فرآیند با حضور صفراکارتین در مایع صفرا انجام می‌شود.

علائم پاره شدن کیسه صفرا: در صورتی که ابن کیسه پاره شود، مایع صفرا بیرون آزاد می‌شود و به دستگاه هضمی منتقل می‌شود. این وضعیت ممکن است منجر به مشکلات جدی شود، زیرا کیسه صفرا وظیفه ذخیره و غلظت کردن مایع صفرا را دارد. در نتیجه، بدون وجود این کیسه، فرآیند هضم چربی‌ها ممکن است تحت تأثیر قرار بگیرد. همچنین، این موضوع می‌تواند منجر به ترشحات صفرایی بیش از حد، مشکلات مربوط به انتقال صفرا، سنگ‌های صفراوی و عفونت‌های مجاری صفراوی شود. در صورت پاره شدن کیسه، بهتر است به هر چه سریعتر به داکتر مراجعه کنید  تا تشخیص دقیق انجام و درمان مناسب برای این وضعیت تعیین شود.

درد کیسه صفرا کجا احساس می شود؟

درد کیسه صفرا معمولاً در منطقه بالای شکم، در قسمت راست زیر آرنج و نزدیک به پهلوها احساس می‌شود. این درد ممکن است به صورت ناگهانی یا به صورت مزمن و مداوم باشد. در برخی موارد، درد می‌تواند به سمت پشت یا به طرف سر شانه راست و گردن گسترش یابد.

انسداد کیسه صفرا یعنی چه؟

انسداد کیسه صفرا به معنای بسته شدن یا مسدود شدن مجاری صفراوی است که موجب مانع شدن عبور صفرا از کیسه به روده می‌شود. این وضعیت ممکن است به دلیل وجود سنگ صفراوی، التهاب، تنگی مجاری صفراوی یا توده‌های دیگری که عبور صفرا را مسدود می‌کنند، رخ دهد. با انسداد کیسه، صفرا درون کیسه به میزان بیشتری تجمع می‌یابد و علایمی مانند درد شدید شکمی، ترشحات صفرایی، تغییر رنگ پوست و چشم‌ها به رنگ زرد (یرقان)، تهوع، استفراغ و خستگی رخ می‌دهد.

علت زیاد شدن صفرا در بدن

زیاد شدن صفرا در بدن می‌تواند به دلایل مختلفی باشد. برخی از این علل عبارتند از:

افزایش تولید صفرا توسط کبد: عواملی مانند عفونت‌های کبدی، التهاب کبد، سنگ کیسه صفراوی، کم‌خونی، نارسایی کلیه و داروهایی ممکن است منجر به افزایش تولید صفرا توسط کبد شود.

مسدود شدن مجاری صفراوی: سنگ کیسه صفراوی یا سنگ در مجاری صفراوی می‌تواند منجر به مسدود شدن عبور صفرا از کیسه به روده شود و در نتیجه باعث افزایش مایع صفرا در بدن می‌شود.

خلل در تخلیه صفرا به روده: این مشکل می‌تواند به دلیل عواملی مانند ضعف عضلات کیسه، تنگی مجرای اتصال کیسه صفرا به روده یا نقص در حرکت روده رخ دهد.

مشکلات جذب صفرا در روده: برخی از اختلالات در روده می‌توانند منجر به کاهش جذب صفرا در روده شوند و در نتیجه باعث افزایش مقدار صفرا در بدن می‌شوند.

مشکلات مربوط به کیسه صفرا: ضعف عضلات کیسه صفرا، التهاب کیسه صفرا و عفونت‌های مجاری صفراوی ممکن است منجر به افزایش مایع صفرا در بدن شوند

علایم کیسه صفرا

عفونت کیسه صفرا چه علایمی دارد؟ علایم بالا بودن صفرا و علایم مربوط به مشکلات صفراوی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

درد: رایج‌ترین علامت است. این درد معمولاً در بخش میانه تا بالای سمت راست شکم اتفاق می‌افتد و می‌تواند خفیف و متناوب یا کمی شدید و مکرر باشد. همچنین در برخی مواقع درد می‌تواند شروع به انتشار به سایر قسمت‌های بدن کند که شامل پشت و قفسه سینه است.

ترشحات صفرایی: اگر کانالی که صفرا از کیسه به روده انتقال می‌یابد بسته شود، می‌تواند منجر به تجمع صفرا در کیسه و ترشحات صفرایی شود. این موضوع می‌تواند به علایمی مانند ترشحات صفرایی رنگارنگ در مدفوع یا ادرار، رنگ زرد پوست و چشم‌ها (یرقان) و خارش پوست منجر شود.

حالت تهوع یا استفراغ: حالت تهوع و استفراغ شایع‌ترین علائم در همه انواع بیماری کیسه صفرا هستند؛ با این‌حال تنها بیماری کیسه صفرای مزمن ممکن است که سبب ایجاد مشکلات گوارشی همچون رفلاکس اسید و گاز شود.

تب یا لرز: لرز یا تب غیر قابل توجیه ممکن است نشان‌دهنده این باشد که شما عفونت دارید. اگر شما عفونت دارید، نیازمند درمان هستید پیش از آنکه وخیم‌تر شده و خطرناک شود. عفونت ممکن است چنانچه به سایر بخش‌های بدن پخش شود، خطر مرگ داشته باشد.

اسهال مزمن: کارکرد بیش از ۴ بار در روز روده برای حداقل سه ماه، ممکن است نشان‌دهنده بیماری کیسه صفرا مزمن باشد.

یرقان یا زردی: یکی دیگر از علایم بلوک یا سنگ مجرای صفراوی، زردی یا پوست زرد رنگ است.پوست به رنگ زرد یا یرقان، ممکن است نشان‌دهنده گرفتگی یا علت سنگ کیسه صفرا در مجرای صفراوی باشد. مجرای صفراوی کانالی است که از کیسه به روده باریک وارد می‌شود.

ادرار یا مدفوع غیرمعمول: مدفوع به رنگ روشن‌تر و ادرار تیره، نشانه‌های احتمالی از گرفتگی مجرای صفراوی هستند.

علائم کیسه صفرا در زنان هم تفاوت چندانی با علایم کیسه صفرا در مردان و سایر افراد ندارد و علایم مرتبط با مشکلات صفراوی در زنان ممکن است شامل درد شکمی در ناحیه بالای شکم، در قسمت راست زیر آرنج و نزدیک به پهلوها، ترشحات صفرایی رنگارنگ در مدفوع یا ادرار، رنگ پوست و چشم‌ها به رنگ زرد (یرقان) و… باشد.

علت درد کیسه صفرا

علت درد کیسه صفرا می‌تواند به دلایل مختلفی باشد. برخی از این علل عبارتند از:

سنگ کیسه صفراوی: تشکیل سنگ در داخل کیسه می‌تواند به علت تجمع مواد صفرایی مانند کلسترول یا بیلی‌روبین رخ دهد. این سنگ‌ها ممکن است مجاری صفراوی را مسدود کنند و به درد شدید و تنبلی در این ناحیه منجر شوند.

التهاب کیسه صفرا: التهاب کیسه صفرا (کیسه صفراویت) می‌تواند به علت عفونت با باکتری‌ها یا ویروس‌ها رخ دهد. این التهاب ممکن است به درد و تورم کیسه صفرا منجر شود.

آکالکولوس کیسه صفراوی: در برخی از موارد، می‌تواند به علت وجود سنگ‌ها در کیسه صفرا باشد، با وجود علائم درد و التهاب، آکالکولوس کیسه صفراوی تشخیص داده شود. علت این وضعیت هنوز کاملاً مشخص نیست.

اختلالات عضلات کیسه صفرا: خلل در عملکرد عضلات کیسه ممکن است به علت ضعف عضلات، تنگی مجرای اتصال کیسه به روده یا نقص در حرکت روده باشد. این اختلالات معمولاً با درد و تنبلی در این منطقه کیسه همراه است.

عوامل دیگر: عوامل دیگری مانند آسیب ناشی از جراحی قبلی در ناحیه کیسه صفرا، التهابات دیگر در نزدیکی کیسه ، تغییرات هورمونی در دوران بارداری و مصرف بعضی از داروها نیز می‌توانند درد کیسه صفرا را ایجاد کنند.