قربانى سنت ماندگار ابراهيم علیه السلام

صهیب

این عمل درحقیقت نشان از ایثار، فداکاری و یاد بود از سنت حضرت ابراهیم خلیل (ع) می‌باشد

صحابه از پيامبر صلی‌الله علیه و سلم سوال کردند: اين قربانى‌ها چه استند؟ پيامبر(ص) در پاسخ فرمود:  ترجمه: «  سنت پدرتان ابراهيم است»

بله! قربانى در روز دهم ذى‌الحجة سنت ماندگار ابراهيم و محبوب‌ترين عمل در آن روز نزد الله(ج) محسوب می‌شود.

آنگاه که به ابراهيم علیه السلام دستور رسيد تا يگانه پسر نوجوانش را در ديار غربت جهت قربانى ذبح کند.پدر و پسر هر دو به اين حکم آسمانى راضى و تسليم شدند و عملاً کار ذبح توسط ابراهيم آغاز شد که ندا آمد اى ابراهيم کافى است و به جاى آن اين قوچ بزرگ را ذبح کن.

قربانى اين را مى‌رساند که حکم الله(ج) را هر چند که به ظاهر سنگين و غير عقلانى و خلاف شرايط باشد بايد انجام داد و نبايد مصلحت خويش  و اولاد خود را بر حکم الله متعال ترجيح داد و نبايد با عقل کوتاه خود به نابجا بودن آن حکم کرد.

هر چه حکم الله است همان مصلحت و عين عدالت و صد در صد عقلانى است و خلاف آن ضرر و ظلم و جاهليت مى‌باشد.

بندگان الله متعال در ایام عید اضحی(قربان)  در سراسر دنیا بخاطر زنده نگهداشتن سنت حضرت ابراهیم و دستور صریح الله و رسولش حیوانات را ذبح نموده و ریختاندن خون حیوانات دراین روزها، دارای اجر عظیم و ثوابی بسا بزرگی می‌باشد.

حکمت و فلسفه قربانی را علماء چنین می‌نویسند:

• ظاهر کردن کمال فرمان‌برداری از خداوند، حتى اگر ما را به ذبح فرزند ما مأمور سازد.
• زنده ساختن سنت حضرت ابراهیم علیه السلام، زمانی که خداوند(ج) وی را به ذبح فرزند و نخست‌زاده‌اش اسماعیل علیه السلام دستور داد، سپس خدا او را با ذبح بزرگی فدیه داد، و این مسأله از همان وقت در میان ملت ابراهیمی به عنوان سنتی ماندگار ادامه یافته است.
• پیروی از پیامبر عظیم الشأن اسلام صلى الله علیه وسلم؛ زیرا آن‌حضرت صلى الله علیه وسلم مردم را به ذبح قربانی فراخوانده و تشویق کرده است.
• گشاده‌دستی و سخاوت بر خود و خانواده و اکرام همسایگان، خویشاوندان و دوستان؛
• خوش‌حال و شادمان ساختن فقرا و مساکین؛
• شکر و سپاس از خداوند بر نعمت‌های متعددی که بر بندگانش ارزانی داشته و او را از سال گذشته تا این سال زنده نگه داشته است
• دلیل قاطع و محکم بر اطاعت و فرمان‌برداری خدا و رسول او.

یقینا که قربانی نمونه‌ی از فداکاری بندگان الله متعال در قبال اوامر او می‌باشد

بندگان الله متعال با این عمل ثابت می‌سازند که حتی حاضرند؛ مانند: جد شان  ابراهیم خلیل فرزندان خویش را درقربانگاه برده وکارد بر گلوی آنها نهاده و در راه خدا ذبح نمایند.

تعریف قربانی:

قربانی در اصل عبادت مالی است و فقهای مذهب حنفی در تعريف آن نوشته اند:

حيوانی که در روز عيد سعيد قربان و ايام تشريق به نيت عبادت، تقرب و نزديکی به  الله‌متعال تحت شرایط خاص ذبح می‌شود.

قربانی امر لازم و حتمی می‌باشد:

به اتفاق علماء و فقهای گرامی، قربانی در سال دوم هجری به دلایل قرآن و احادیث گهربار پیامبر معزز اسلام ثابت گردیده است.

الله متعال در ارتباط به ثبوت قربانی چنین می‌فرماید:

ترجمه:  یعنی: پس برای پروردگارت نماز گزار و قربانی کن.کوثر 2.

آیت‌های متعددی دال بر ثبوت و لزوم قربانی دارد و هیچ فردی مخالف آن نمی‌باشد.

حکم قربانی:

قربانی‌کردن یکی از شعائر اسلام محسوب می‌شود که توسط کتاب الله، سنت پیامبر(ص) و اجماع مسلمانان ثابت گردیده است.

اما کتاب الله(قرآن)

۱_ خداوند متعال در باب ثبوت و لزومیت قربانی  چنین می‌فرماید:

ترجمه: «یعنی: پس برای پروردگارت نماز گزار و قربانی کن»کوثر ۲.

۲_ ترجمه: «بگو نماز، قربانی، زندگی و مرگم برای الله پروردگار عالمیان است» (انعام/162).

۳_ ترجمه:« یعنی برای هر امتی قربانی کردن نهادیم تا بدان سبب که الله از چارپایان روزی‌شان داده است، نام او را بر زبان رانند پس خدای  شما خدای  یکتاست ، در برابر او تسلیم شوید و تواضع کنندگان را بشارت ده»(حج/34).

دلیل سنت(احادیث)

۱_  ترجمه: «انس (رضي الله عنه) می‌گوید: رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) دو قوچ سفید شاخ‌دار، قربانی کرد.

من دیدم که قدمش را بر یک طرف گردن آنها گذاشته بود و بسم الله و الله اکبر گفت و با دست خودش آنها را ذبح نمود.»  مسلم(۱۹۶۶) بخاری(۵۵۵۸).

۲_ براء بن عازب رض از پیامبر(ص) روایت می‌کند که ایشان فرمود هرکسیکه بعد از نماز عید ذبح نمود قربانی اش کامل شده و سنت مسلمانان را درست انجام داده است.

پیامبر صلی الله علیه و سلم، صحابه کرام، تابعین و اتباع آن همه قربانی کردند و پیامبر(ص) فرمود (کسیکه توانایی دارند و قربانی نمی‌کنند پس به مصلای و عیدگاه ما نزدیک نشوند)  پس از پیامبر علیه السلام   وصحابه کرام تا امروز تمام مسلمانان دنیا قربانی می‌کنند و هیچ‌فردی منکر  قربانی نگردیده است.

فضیلت قربانی؛

احادیثی که دال بر فضیلت قربانی می‌باشد خیلی کثیر است دراینجا چند نمونه از احادیث گهربار پیامبر معظم اسلام ص را برمی‌گزینیم:

حضرت عائشة رضي الله عنها مى‌گويد:‌ پيامبر ص فرمود:

ترجمه:  «آدمى‌زاد در روز قربانى، عملى که نزد خدا محبوب‌تر از ريختن خون (قربانى) باشد، انجام نداده است و همانا آن قربانى با شاخ‌ها و موها و سُم‌هايش مى‌آيد و همانا قربانى پيش از آنکه خون آن بر زمين بيفتد در جايگاه رضايت و قبوليت الله مى‌افتد بنابرين خوش باشيد.»

(ترمذى: ۱٥٦۷ ؛ ابن ماجه: ۳۱۲٦).

پیامبر خدا صلى الله علیه وسلم فرمود: «ای فاطمه! برخیز و به نزد قربانی‌ات حاضر شو؛ زیرا با ریختن اولین قطره‌ی خون، گناهان گذشته‌ات آمرزیده می‌شود».فاطمه گفت: ای رسول خدا! آیا این مخصوص ما اهل بیت است؟ یا این که هم برای ما و هم برای همه‌ی مسلمانان است؟ فرمودند: «نه، بلکه برای ما و برای همه‌ی مسلمانان است».

زید بن ارقم رضی الله عنه می‌گوید: گفتیم: ای رسول خدا! حقیقت این قربانی چیست؟

فرمود: «سنت پدر شما، حضرت ابراهیم علیه السلام است».گفتیم: در این برای ما چه ثوابی هست؟ فرمود: «عوض هر موی، برای شما یک نیکی است».گفتیم: ای رسول خدا! پس پشم گوسفند؟ فرمود: «عوض هر تار پشم برای شما یکی نیکی ثبت می‌شود».

ابن عباس رضی الله عنه روایت کرد پیامبر صلى الله علیه وسلم فرمود:  ترجمه: «درجه و ثواب هیچ خرج و نفقه‌ای بعد از هزینه‌ای که برای صله رحمی می‌شود، از ریختن خون قربانی در ایام نحر، بزرگ‌تر نیست».

قربانی بر چه کسانی واجب است؟

بر هر مسلمانی که مقیم و مالک نصاب باشد، قربانی واجب است.مالک نصاب به کسی گفته می‌شود که در روزهای عید، اموال او به غیر از ضروریات زندگی (منزل مسکونی، وسیله‌ی نقلیه، لباس و ظروف و…)، به حد نصاب زکات که ۲۰ مثقال شرعی معادل ۴۷۹/۸۷ گرم از طلا یا قیمت این مقدار  برسد.

در نصاب قربانی، گذشتن یک سال بر مال شرط نیست.قربانی بر فقیر و مسافر واجب نیست؛ اما اگر قربانی کردند، اجر کامل به آنها می‌رسد.

زنی که قیمت زیور آلات و دیگر اموال غیر ضروری‌اش به حد نصاب فوق برسد، قربانی بر او نیز واجب است.اگرسرمایه پدر و فرزندان بالغ، مشترک باشد و در صورت تقسیم به هر یک به اندازه نصاب کامل و یا بیش‌تر برسد، پس بر هر کدام از پدر و فرزندان، جداگانه قربانی واجب است.

وقت قربانی:

در جایی که نماز عید واجب است، اگر کسی قبل از نماز عید، قربانی‌اش را ذبح کند، صحیح نیست و در جایی که نماز عید برگزار نمی‌شود بعد از دمیدن صبح  روز عید می‌توان حیوان قربانی را ذبح کند.مدت قربانی از روز اوّل تا روز سوم عید (دوازدهم ذوالحجه) است؛  اما روز اوّل افضل  است.در دو شبی که در میان این سه روز قرار دارند، هم ذبح حیوان جایز است.

کسی که قربانی بر او واجب بود و در ایام عید بنا بر دلایلی نتوانست قربانی کند، این واجب از او ساقط نمی‌شود و باید بعداً قیمت قربانی را صدقه کند.