حقوق غیر مالی زن در خانواده

نویسنده: پوهنیار سید حیات الله اشرفی

مقدمه

حق و تکلیف دو عنصر شخصیت انسان است که هر مرد و زنی از آن بهره مند است و هر شخص از نظر قانون، شرع و عرف طرف آن محسوب میشود؛ با عقد نکاح صحیح و رعایت تمام شرایط معتبر شرعی و قانونی میان زن و مرد حقوق و تکالیف ایجاد میشود که رعایت آن برای ثبات نظام خانواده و پایداری رابطه عاطفی و احساسی تاثیر عمیق و اساسی دارد که آن را آثار نکاح می گویند. بخش از آثار نکاح به امور مالی و بخش دیگر به حقوق غیر مالی مرتبط به حمایت های حیثیتی و محافظتی زن مرتبط است.

از میان حقوق زوجین نسبت به هم، حقوق غیر مالی در مقایسه با حقوق مالی از اهمیت و نقش بیشتری برخوردار است؛ اما متاسفانه با غفلت،از این مهم کمتر پرداخته شده است. مهمتر این که منشاء و ریشه‌ی بسیاری اختلافات در خانواده میان زن و شوهر رعایت نکردن حقوق غیر مالی است.

حقوق غیر مالی زوجه

حقوق غیر مالی، امتیاز ها و صلاحیت های برای رفع نیازمندی های عاطفی و اخلاقی انسان است و به مال و منافع تعلق نگرفته و با پول و مال قابل داد و ستد نیست. منظور از حقوق غیر مالی زنان، دسته از نیاز های مسلم آنان در زمینه های مختلف است که تداوم حیات و زندگی با کرامت و عزت آنان در گرو آن است و در صورت ضایع شدن آن، تعالی نفس، سلامت روان و صفای روحی زنان آسیب می‌بیند و آرامش و آسودگی جای خود را به بحران درونی و سقوط کرامت بیرونی می‌بخشد.

زن در خانواده افزون بر حقوق مالی دارای حقوق غیر مالی زیر است:

حسن معاشرت و رفتار مشروع

زنان موهبت خداوند متعال استند که نزد همسرانشان به امانت گذاشته شده اند و حسن و معاشرت، برخورد لفظی و عمل صحیح و محترمانه شوهر با آنان واجب است؛ زیرا نخستین حق غیر مالی که در اثر عقد ازدواج بر شوهر واجب میشود همانا حسن معاشرت زوج با زوجه اش است که زوج باید از حسن معاشرت در برابر زوجه کار گرفته و با او رویه نیکو و پسندیده داشته باشد؛ زیرا خداوند متعال در سوره نساء، آیه ۱۹ در این مورد فرموده است: «با زنان به طور شایسته معاشرت کنید».

پیامبر (ص) نیز در این مورد فرموده است: «بهترین شما کسانی استند که با زن و فرزندان خود بهترین رفتار را داشته باشند، من برای خانواده ام از همه شما بهتر ام.» از مظاهر و مصادیق حسن معاشرت و رفتار خوب با زوجه این است که مرد در رفتار با زوجه اش از بهترین کلمات و پسندیده ترین کردار استفاده کند و به هیچ وجه به اثر کردار و گفتار خود او را اذیت و آزار نکند و به کرامت، حیثیت، شخصیت و منزلت وی بی احترامی نکند.

محافظت از کرامت انسانی

زن و مرد در خانواده کامل کننده شخصیت همدیگر استند، خدشه دار شدن شخصیت یکی بر دیگری تاثیر مستقیم می گذارد. مرد نسبت به زن معمولاً از توانایی جسمی بیشتر برخوردارد است، بنا بر این بر مرد لازم است تا با پاسداری از حرمت، عزت و کرامت زن با هر چیزی که باعث کاهش منزلت خانواده میشود، مقابله کند.

مرد مکلف است به زن خود احترام بگذارد و از هرگونه گفتار و کردار که موجب نا راحتی وی میشود پرهیز کند؛ زیرا زنان دارای حرمت و کرامت اند و نباید همانند خدمتکاران با آن ها برخورد شود و تنها به لذت های جسمی به آن ها نگاه شود.

عدم خشونت با زوجه توسط زوج یکی از حقوق غیر مالی زوجه محسوب می شود. زوج نباید باعث ضرر رساندن و آزار و اذیت زوجه خویش شود. مرد نباید از کلمات زشت و رکیک که موجب لطمه وارد شدن به کرامت و حیثیت انسانی زن می شود استفاده کند و باید از خشونت فیزیکی باوی خود داری کند.

پیامبر بزرگ اسلام می فرماید: « حق زن شما بر شما آن است که هرگاه غذا صرف کردید به وی غذا بدهید و هرگاه لباس پوشیدید به وی نیز لباس  بپوشانید و بر چهره و صورت وی سیلی نزنید، او را زشت و قبیح نسازید، از او کناره نگیرید و او را ترک نکنید مگر در خانه خود.»

رعایت قسم و عدالت در حالت تعدد زوجات

قسم از نگاه اصطلاحی عبارت از رعایت عدالت در شب سپری کردن میان زوجات توسط شوهر است. یکی از حقوق غیر مالی زن بر شوهر این است که در صورت داشتن چند زن، افزون بر رعایت عدالت مادی، عدالت معنوی را نیز رعایت کند، زیرا خداوند متعال در سوره نساء آیه ۱۲۹ می فرماید: « و هرگز نمیتوانید بین زنان به داد رفتار کنید، هرچند حرص ورزید پس یکسره تمایل نورزید تا آنکه او را بلا تکلیف رها کنید و اگر اصلاح کنید و پروا دارید، خداوند آمرزنده و مهربان است.»

حفظ اسرار زنا شویی

یکی دیگر از حقوق غیر مالی زن بر شوهر آن است که در مسایل خصوصی میان آن ها چیزی را برای دیگران باز گو نسازند؛ زیرا امام مسلم از ابو سعید خدری نقل کرده است که: رسول خدا (ص) فرموده است: « بهترین جایگاه در روز قیامت متعلق به مردانی است که با همسران خود همبستر می شوند و سپس اسرار همبستری را برای دیگران باز گو نمی کنند».

حق ملاقات با والدین و اقارب محرم

ملاقات با اقارب یکی از حقوق غیر مالی زوجه در برابر شوهر محسوب میشود. شوهر نباید مانع دید و باز دید از والدین و اقارب محرم زوجه شود، بعضاً به علت سو تفاهم و یا رنجشی که میان والدین زن و نزدیکان شوهر صورت می گیرد، شوهر مانع رفت و آمد زن به منزل والدین اش می شود؛ در حالی که مسایل شخصی نمی تواند حق زن را در این رابطه محدود کند.

منابع

– قرآن کریم.

– عبد الله، نظام الدین، 1394، حقوق فامیل- روابط زوجین، کابل، انتشارات سعید.

– عدالت خواه، پوهندوی عبد القادر، 1387، حقوق فامیل، کابل، انتشارت سعید.

– طبا طبایی، سید محمد حسین، 1419 ق، تفسیر المیزان، قم، موسسه النشر الاسلامی.

– موسوی بجنوردی، سید محمد، 1396، بررسی حقوق و تکالیف غیر مالی زوجین بر اساس مصلحت خانواده، تهران، پژوهش نامه متین.

– قانون مدنی افغانستان مصوب سال 1355.