بررسی اهميت و لزوم بهسازی مسايل(آبراه) های شهری

علاء الدین ساحل
بخش نخست
امروزه با گسترش شهرها و رشد آهنگ شهر نشينی، همچنين افزايش مشکلات و معضلات ناشی از اين فرايند و اهميت يافتن مديريت یکپارچه و توسعه متوازن، همه جانبه و پايدار شهر، بحث بهسازی زير ساخت های موجود شهری بيش از پيش قوت يافته است. در اين راستا امر بهسازی آبراه ها به عنوان شريانی مهم و حياتی با کاربری های متنوع برای مديران و برنامه ريزان شهری اهميتی دو چندان يافته است.
اين مقاله بر آن است که ضمن بررسی فلسفه لزوم بهسازی آبراه های شهری، به بررسی عوامل تاثيرگذار در امر بازسازی آبراه ها با رویکرد مدیریت شهری و محوریت پاسداشت محیط زیست آبراه های شهری بپردازد.
در طی سال‌های متمادی آبراه های شهری عموماً با هدف سود رسانی به بشر و در جهت تأمین آب مورد نیاز شهر ها ، جمع آوری و خروج فاضلاب شهری و صنعتی ، خروج رواناب و کاهش خسارات ناشی از سیل مورد استفاده قرار می گرفتند.
تا اینکه این استفاده مدام از آبراه ها به مرور سبب تخریب فیزیکی و همچنین کاهش عملکرد اکولوژیکی آنها گردید .
با ایجاد تغییرات شگرف در نوع نگرش به مسایل زیست محیطی و اهمیت این موضوع در چند دهه اخیر، توجه به اکوسیستم های آب شیرین آبراه های شهری به موضوعی مهم در سطح جهان تبدیل گردیده است و با توجه به تخریب های فیزیکی و اکولوژیکی صورت گرفته در آن ها بحث بهسازی آبراه های شهری از اهمیت ویژه ای برخوردار شده است.
با عنایت به پیچیدگی و دخالت عوامل متعدد و بعضاً متضاد، اجتماعی، اقتصادی ، قانونی و زیست محیطی این مقاله بر آن است که با تلفیق دو دیدگاه عمرانی و شهرسازی و با محوریت مدیریت شهری و اصالت محیط زیست آبراه به عنوان شریانی حیاتی به امر بهسازی و ساماندهی آبراه های شهری با توجه به عوامل متعدد دخیل در آن بپردازد.
آبراه شهری چیست:
جهت دست دادن تعریفی از مفهوم آبراه شهری ، ابتدا بایستی نسبت به معرفی واژه شهری اقدام نماییم .واژه شهر یا شهری ( urban ) از جمله واژگان تخصصی می باشد که هنوز تعریف جامع و واحدی برای آن ارائه نشده است و بسته به نوع نگاه به موضوع مورد مطالعه ، تعابیر متعدد و متفاوتی برای آن ارائه گردیده است. اما در تعریفی عمومی شهر و مناطق شهری به آن دست از مکان هایی اطلاق می گردد که جمعیتی بیش از 2500 تن ( 620 تن در هر کیلومتر مربع ) را دارا بوده و مردم در آن به زندگی، فعالیت و ساخت و ساز مشغول اند . با این تعریف اقدام به معرفی آبراه های شهری می نماییم. آبراه شهری با آن دسته از آبراهه هایی گفته می شود که سطوح غیر قابل نفوذ شهری نظیر بام ساختمان ها ، سطوح غیر قابل نفوذ آسفالتی خیابان ها و جاده ها و کف پوش های غیر قابل نفوذ شهری بیش از 10 درصد حوزه آبریز آن آبراه ها را تشکیل دهند.
نگاهی به سه مقوله احیا ، بهسازی و اصلاح در آبراه های شهری :
راترفورد و همکارانش بهسازی (Rehabilitation) و احیاء (Restoration ) را این‌گونه تعریف می نمایند : ( احیاء به مفهوم بر گرداندن یک سیستم به اکوسیستم طبیعی و اولیه خود و به صورت کاملاً بهبود یافته می باشد. در حالی‌که بهسازی مولفه ای از فرآیند احیا می باشد. که در آن تنها بخشی از عوامل طبیعی و زیست فیزیکی سیستم به حالت اولیه بازگردانده می شود ) . پروژه های احیا در آبراه های شهری عموماً بر مواردی همچون احیای مورفولوژی کانال یا پوشش گیاهی حاشیه ی آبراه تاثیر گذاراند ، در حالی‌که عموماً عواملی همچون میزان جریان آبراه قابلیت احیا کامل و بازگشت به حالت اولیه خود را
ندارند.
ادامه دارد