نقش پولیس در پیش‌گیری از جرم

پوهنیار محمدیعقوب رسولی
چکیده
ضعف سیاست جنایی جزایی در جهت جلوگیری از جرم و با توجه به هزینه‌های هنگفتی را که متوجه بودجه ملی کشورها می‌نمود، باعث گردید تا حقوقدانان و جرم شناسان راه چاره‌ای دیگری اندیشیده و در نهایت مسأله پیشگیری از جرم را مطرح نمایند. زیرا وقایع جرم قبل از وقوع، هزینه‌های مبارزه با جرم را به صورت چشمگیری کاهش داده و زمینه تأمین نظم اجتماعی را بیشتر از پیش فراهم می‌سازد.
در این میان نقش پولیس در پیشگیری از جرم که به عنوان بازوی اجرایی حکومت وظایف محوله خویش را به پیش می‌برد، از اهمیت بسزایی برخوردار بوده و این نیروها می‌توانند با توجه به امکانات دست داشته، ارزش‌های حاکم در جامعه و وضعیت اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی، اقداماتی را در راستای پیشگیری از جرم روی دست گیرند که با کمترین هزینه، بیشترین دستآورد را به دنبال داشته باشد.
واژگان کلید: پولیس، پیشگیری، جرایم، تروریزم، مواد مخدر، فساد پولیس.
گفتار اول- شیوه‌های پیشگیری از جرم توسط پولیس
با توجه به عدم کارآیی نظام های کیفری و اعمال مجازات بر مجرمین، در دهه های اخیر پیشگیری از جرم از اهمیت خاص برگزار گردیده و در این راستا نقش پولیس به عنوان مرجع که در رویارویی مستقیم و اولیه با جرم و پدیده های مجرمانه قرار دارد، بارز می‌باشد. پولیس مؤظف است به منظور برآورده شدن سیاست جنایی پیشگیرانه که از سوی امارت اسلامی اتخاذ می‌گردد، به یک سلسله اقداماتی دست یازد تا بسیاری از جرایم، قبل از وقوع کشف و خنثی گردد. در این بخش به برخی از اقدامات کلی پولیس که در پیشگیری از جرم مؤثر است، اشاره می‌نمایم.
-1 افزایش تعداد پولیس
گویند به هر اندازه که تعداد نیروهای پولیس در یک منطقه یا یک شهر زیاد باشد، به همان اندازه میزان ارتکاب جرم کاهش پیدا می‌کند. طرفداران این نظریه اعتقاد دارند که به منظور پیشگیری از جرایم، ما باید میزان کمیت پولیس را در شهرها به ویژه در مناطق جرم خیز، افزایش دهیم تا این نیروها با حضور چشمگیر و همه جانبه خویش، مانع ارتکاب جرم توسط مجرمان باالفعل و یا هم بالقوه گردد.
نظریه فوق در شرایط کنونی افغانستان، عملی به نظر نمی‌‌رسد. زیرا افزایش تعداد نیروهای پولیس در شهرها به منظور پیشگیری از جرایم، نیازمند هزینه های هنگفت مالی، تجهیزات مناسب نظامی، مصارف لوژستیکی و غیره می‌باشد که تنها در توان کشورهای پیشرفته و دارای اقتصاد پویا و خودکفا می‌باشد.
-2 اقدامات عاجل در رابطه به
تماس 119
تماس با تیلفون 119 مجانی بوده و از آن طریق شهروندان را ترغیب می‌نماید تا در صورت مواجهه با جرم به این شماره به تماس شده و در کشف جرم و پیشگیری از آن، پولیس را همکاری کنند. زمانی که یک شهروند با افراد مشکوک و یا هم صحنه های مشکوک ماحول خویش مواجه می‌شود، بلافاصله با این شماره در تماس شده و نیروهای امنیتی را در جریان قرار می‌دهند.
دلیل آن رسیدگی عاجل نیروهای پولیس به گزارش و نیز حفظ محرمیت اطلاع دهنده می‌باشد. پولیس تدابیری را اتخاذ نموده که به مجرد کسب اطلاع بعد از چند لحظه محدود، نیروهای پولیس محل به صحنه حاضر گردیده و از وقوع جرایم جلوگیری به عمل می‌آورد که مشاهده چنین اقدامات، اطمینان و اعتماد مردم نسبت به پولیس را بیشتر نموده و آنها را تشویق به همکاری بیشتر در آینده می‌نماید.
ترویج فرهنگ استفاده از شماره 119، اجراات در خصوص اطلاعات واصله از این طریق و سلوک و رفتار نیک پولیس با شهروندان کشور باعث می‌گردد تا مردم بیشتر از پیش نسبت به نیروهای پولیس ملی خویش خوشبین شده و آنها را در راستای پیشگیری از جرم از طرق مختلف از جمله اطلاع رسانی از طریق شماره 119 کمک و همکاری همه جانبه نمایند.
-3 گزمه های تصادفی
گزمه های که گاه و ناگاه از سوی پولیس در مناطق مزدحم و جرم خیز صورت می‌گیرد، نوع هراس دایمی را در وجود کسانی که قصد ارتکاب جرم دارند، ایجاد می‌نماید. در صورتی که وقت و زمان دقیق گزمه پولیس برای تبهکاران یک منطقه معلوم و مشخص باشد، طبیعی است که در زمان حضور پولیس در صحنه خود را از چشم مردم پنهان نموده و در زمانی که یقین دارند، سر و کله پولیس در آن اطراف پیدا نمی‌شود، مبادرت به ارتکاب عمل جرمی خویش می‌نمایند. جهت پر نمودن این خلاء مسئولین ترتیب گزمه های شهری حوزات پولیس، تلاش می‌نمایند تا پلان مشخص در خصوص اعزام گزمه های پولیس در نقاط جرم خیز نداشته و به صورت ناگهانی از چند تن پولیس بخواهند که در فلان منطقه گزمه شان را اجرا نماید.
-4 گزمه های هدایت شده
روشن است که بعضی مکان ها و زمان ها به دلیل خصوصیت و ویژگی خاصی که دارند، آماج بیشتر جرم قرار می‌گیرند. سنوکر کلب، قهوه خانه ها، مکان های باز تفریحی از مکان های هستند که به دلیل جمع شدن جوانان خونگرم و احساساتی، احتمال درگیری و ایراد ضرب و جرح به صورت فزاینده‌ای متصور است. از حیث زمانی تاریکی شب می‌تواند فرصت خوبی باشد برای کسانی که بخواهد از طریق کمین در راه دشمن خویش او را از بین ببرد و یا هم راهزنی که با استفاده از تاریکی در نقاط خلوت، اموال عابرین را به غارت ببرد. پولیس مؤظف است در چنین مکانها و زمان ها گزمه های مشخص و دوامدار را توظیف نماید تا با حضور متواتر خویش در این محل ها، مانع از ارتکاب جرم توسط کسانی شود که شاید به صورت اتفاقی و احساساتی مرتکب جرم شوند.
چنین گزمه‌ها در شهرهای بزرگ افغانستان رایج است. معمولاً کارمندان جنایی و کنترول منطقوی حوزات امنیتی، مؤظف هستند که در چنین اماکن و محلات حاضر شده و با نشان دادن خویش به افراد مستقر در این مکان ها، قدرت اجرای مانور و ارتکاب عمل جرمی را از آنها بگیرند.
-5 توقیف های مؤقتی
بسیاری از جرایم خورد و کوچک که زمینه ساز جرایم سنگین و بزرگ است توسط جوانان و نوجوانانی انجام می‌شود که خانواده های متدین و منضبط دارند که در صورت آگاهی از اعمال اولاد شان به هر شیوه ممکن، جلو آنرا می‌گیرند. نیروهای پولیس زمانی که یک جوان را حین ارتکاب عمل خلاف قانون مشاهده می‌نمایند، به دلیل اینکه خیلی جوان است معترض وی نشده و بی تفاوت از کنار وی می‌گذرند. غافل از اینکه این بی تفاوتی در آینده نزدیک آن جوان متخلف را به یک جانی و تبهکار حرفوی تبدیل می‌کند.
به منظور جلوگیری از ارتکاب جرایم بیشتر توسط جوانان و نوجوانان، خوب است که پولیس با بی‌تفاوتی از کنار آنها نگذشته و در صورت مشاهده عمل خلاف قانون (انحراف و کجروی)، آنها را به صورت مؤقت توقیف نموده و به حوزات امنیتی منتقل نمایند. متعاقباً با خانواده آنها در تماس شده و از آنها بخواهند که به خاطر رهایی فرزندش به حوزه بیایند. توقیف چند ساعته و مشاهده اقارب در حوزه با حالت اندوه ناک حتماً روی جوانانی که از یک خانواده محترم باشد، تأثیرگذار بوده و باعث می‌شود تا از ارتکاب اعمال که حیثیت، اعتبار و احترام خانواده وی را در انظار عمومی خدشه‌دار می‌سازد، خودداری نماید.
6- تقویت ایده نظارت از همسایه
برای مقابله با جرم مراجع تطبیق قانون ناگزیر از جلب همکاری سایر ارگانهای دولتی و به ویژه مردم و شهروندان است. یکی از نظریاتی که مورد توجه دانشمندان در امر مبارزه با جرم و پیشگیری از ارتکاب آن، قرار گرفته است، دیدگاه نظارت از همسایه است که از طریق جلب همکاری شهروندان به دست می‌آید. از نظر این دیدگاه پولیس مؤظف است تا با کارهای اجتماعی و فرهنگی اعتماد مردم را جلب نموده و از آنها بخواهد که همواره مراقب همسایه ها، همکاران و دوستان خویش بوده و در صورت مشاهده عمل خلاف، پولیس را در جریان قرار دهند.
در صورتی که پولیس مؤفق شود، همکاری مردم را از طریق نظارت بر همدیگر جلب نموده و آنها را متقاعد سازد که جرم و پدیده مجرمانه دشمن جامعه بوده و رایج شدن آن در جامعه آثار و پیامد های ناگوار خانوادگی، اقتصادی، فرهنگی و… را در قبال خواهد داشت، در امر پیشگیری از جرم بسیار مؤثر و مفید خواهد بود.
طبیعی است که انجام امور فوق، در توان و قدرت نیروهای پولیس کشور بوده و نیاز به کمک مالی خارجی و مشوره آنها ندارد. آنچه که مهم است اداره و مدیریت خوب است تا با گماشتن افراد متعهد، مسلکی و دلسوز بتوانند با امکانات دست داشته تمهیداتی را در نظر بگیرند تا با کمترین هزینه و امکانات موجود بیشترین بازدهی را در راستای تأمین امنیت و نظم عامه داشته باشند.

نتیجه گیری
به هر حال برای تطبیق اهداف و برنامه های سیاست جنایی پیشگیری از جرم، نیازمند نهاد پولیس متعهد، متدین، مسلکی و متخصص بوده و تنها در صورت داشتن چنین نهادی می‌تواند، در راستای پیشگیری از جرم موفق عمل نماید. بنابراین توجه جدی به وضعیت پولیس، تعلیم و تربیه، وضع معیشت، فراهم آوری تسهیلات صحی برای منسوب پولیس و خانواده‌اش و… از مواردی است که رهبری دولت ج.ا. افغانستان باید به آن توجه جدی را مبذول دارند.
منابع
کتب دری)
1. اسعدی، سیدحسن؛ پیشگیری از اعتیاد (مواد مخدر، آسیب ها و راهبردها)، تهران، انجمن اولیا و مربیان، چ5، 1384، ص30.
2. امینی، محمدولی؛ حقوق جزای عمومی، کابل، مستقبل، 1392.
3. حسینی دشتی، سیدمصطفی؛ معارف و معاریف (دایرة المعارف جامع اسلامی)، تهران، آرایه، چ3، 1379.
4. خلاصون، محمدعارف؛ موضوعات مربوط به مبارزه علیه تروریزم، کابل، ق.ع. تعلیم و تربیه پولیس، 1390.
5. ساکی، محمدرضا؛ دوره مقدماتی حقوق جزای عمومی (با لحاظ لایحه جدید مجازات اسلامی)، تهران، جنگل، 1387.
6. طباطبایی مؤتمنی، منوچهر؛ حقوق اداری، تهران، سمت، چ7، 1381.
7. غلامی، دکتر حسین؛ مبانی حقوق و عدالت جزایی در افغانستان، انتشارات مؤسسه gtz، 1385.
8. محمدنسل، غلام رضا؛ پلیس و پیشگیری از جرم (مجموعه مقالات)، تهران، میزان، 1391.
9. ناظمی، ذبیح الله؛ طرق مبارزه با جرایم مواد مخدر، کابل، نشرات پولیس، 1387.
10. جمعی از نویسندگان، رهنمود آموزش متوسط حقوقی برای پولیس ملی افغانستان، مطبعه پولیس، کابل 1392.
قوانین)
1. قانون پولیس، مصوب سال 1388.
2. قانون امور ذاتی پولیس، امنیت ملی و ادارات دارای تشکیلات نظامی مشابه، مصوب ثور 1393.
3. قانون مبارزه علیه تمویل تروریزم، مصوب سال 1387.
4. قانون مبارزه علیه مسکرات و مواد مخدر و کنترول آن، مصوب سال 1389.