آثار و پیامد های مُجازات حبس

پوهیالی لومړی څارن محمد کاظم راسخ
چکیده: به همه واضح است که جامعهٔ بشری از ابتدا الی اکنون عاری از خشونت و جنایت نبوده و نخواهد بود؛ اما انسانها، برای حفظ نظم اجتماعی در برابر مجرمین عکس العمل های متفاوتی را انجام داده اند که یکی از آن ها مجازات حبس می باشد. مجازات حبس، در اواخر قرن (۱۸) در نتیجهٔ زحمات دانشمندان بیشر جنبهٔ عملی را به خود می گیرد.
کلید واژه ها: زندان، تاریخچهٔ زندان، پیامد مثبت و منفی مجازات حبس.
مقدمه: طوریکه همه میدانیم حبس، یک نوع مجازات و از جمعی عکس العمل های اجتماعی می باشد. مسلم است که انسان نظر به ضروریاتی که دارد مخلوق اجتماعی می باشد و برای زندگی آرام و مصئون همچنین، بخاطر جلوگیری از هرج و مرج در جامعه نیازمند نظم است که آنرا نظم اجتماعی می خوانند. پس، برای حفظ نظم اجتماعی به یک سلسله قواعد و مقررات ضرورت است تا جامعه بتواند در پرتو آن در آرامش به پیش برود.
گفتار اوال: مجازات حبس و تاریخچهٔ آن
جزء اول: جزای حبس: عبارت از زندانی ساختن محکوم علیه به حکم قطعی محکمه در یکی از محابس که از طرف دولت به این منظور اختصاص یافته است (مادهٔ ۱۴۵، کود جزا:۱۳۹۵).
برای سهولت در مطالعه، جزاها را از چند نقطه نظر تقسیم بندی کرده اند؛ اما در اینجا مجازات حبس را در قالب دو طبقه بندی مورد مطالعه قرار میدهیم.
۱. تصنیف جزا ها بنابر ارتباط آنها
مجازات به معیار های مختلفی دسته بندی گردیده است و یکی از این معیارها دسته بندی جزاها بنابر ارتباطی که بین شان است می باشد، که به سه بخش تقسیم شده است:
• جزاهای اصلی، جزاهای تبعی، جزاهای تکمیلی (دانش، ۱۳۹۵: ۳۹).
۲: تصنیف جزاها بنابر صدماتی که وارد می نمایند
جزاها بنابر صدماتی که وارد می نمایند به شش نوع تقسیم بندی شده اند که عبارت اند از: جزاهای جسمانی، مالی، سلب کنندهٔ آزادی، سلب کنندهٔ حقوق، تحدید کنندهٔ آزادی و جزاهای منع ایفای شغل و پیشه (دانش،۱۳۹۵: ۴۱).
• جزاهای سلب کنندهٔ آزادی
جزء دوم: تاریخچهٔ مختصر مجازات حبس
همان طوریکه به همه واضح است، جرم و جنایت دارای قدامت تاریخی بوده و جامعهٔ بشری در قبال این پدیده، عکس العمل های گوناگون، مانند زنده به گور نمودن، سوزاندن، طعمهٔ حیوانات کردن، زندانی کردن با اعمال شاقه و… را داشته است. در سال (۸۱۷م) روحانیون مسیحی مقررهٔ را در روم به منظور اینکه مجازات حبس جنبهٔ اصلاحی داشته باشد تصویب نمودند ودر همین زمان اولین محبس به شکل انفرادی در روم، بنا گردید. در صدر اسلام برای تطبیق مجازات حبس، از مساجد به طور مؤقت استفاده می نمودند ویاهم مجرمین را در بین مسلمین تقسیم می نمودند تا از آنها محافظت نمایند. نخستین زندان در زمان خلافت حضرت علی (رض) در کوفه ساخته شد (صبوری، ۱۳۹۵: ۱۰).
شارع مقدس از زندان در آیات متعددی برای کنترول مخالفین و مجرمان در قرآن کریم یاد نموده است مثلاً،آیه 15 سوره نساء در خصوص زنانی که عمل ناشایست آنها با شهادت چهار شاهد مسلمان تأیید شده باشد، می فرماید: حبس در منزل طی شرایطی به عنوان مجازات زن زانیه در نظر گرفته شده است:ترجمه: علیه همسرانتان، آنها که مرتکب زنا می‌شوند، چهار شاهد مرد از بین خودتان برای گواهی دعوت کنید، پس اگر شهادت دادند، آن زن را در خانه محبوس سازید تا مرگش فرا رسد یا خداوند (با صدور حکمی دیگر) راهی و چاره‌ای برای او مقرر فرماید. آیه 15 از سوره نساء
گفتاردوم: آثار و پیامد های مجازات حبس
جزء اول: پیامد مثبت مجازات حبس
اگر بطور خلاصه بگویم، پیامد مثبت عبارت است از: اصلاح مجدد مجرم و مفیدیت آن به فامیل و جامعه. هیچ کس مجازات را خوشایند نمی داند؛ اما موجودیت آنرا برای سلامتی جامعه ضروری تلقی می نماید. زندانها با وجودیکه دارای مشکلات چشم گیر استند؛ اما نمی توان خوبی ها و امتیازات آنرا نادیده انگاشت. اینک به چند امتیاز آن اشاره می نمایم (منصور آبادی،۱۳۸۵: ۹۶).
جزء دوم: شرایط رسیدن به نتیجهٔ مطلوب (نتایج مثبت آثار حبس)
فردای مجازات حبس؛ یعنی: بازپروری مجدد محکوم و بازگشت آن به آزادی.
مجازات حبس، آنگاه قابل قبول می باشد که در پرتو اصولی که برای زندان در نظر گرفته شده است تطبیق گردد. درغیرآن، نتایج برعکس خواهدشد (اندروکوئل،۱۳۸۵: ۳).
جزء دوم: پیامد های منفی مجازات حبس
۱. تأثیر زندان بر زندانی – زندان بر زندانی از دو نقطه نظر می تواند تأثر داشته باشد
• تأثیرات عینی: تأثیرات عینی در چند زمنه؛ یعنی: خانواده، طرد اجتماعی و… موارد بررسی می شود.
• تأثیرات ذهنی: تأثیرات ذهنی از چند طریق شکل میگیرد (عبدی، ۱۳۹۳: ۳۴۵).
۲. آثار وپیامد های منفی مجازات حبس برای خانواده و فامیل
این از چشم هیچ کس پوشیده نیست، که خانواده اساس پیشرفت ویا هم شکست یک جامعه را تشکیل میدهد پس برای داشتن یک جامعه سالم به خانوده سالم ضرورت داریم و خانواده سالم از افراد سالم بوجود مییاید، بناءً زمانیکه یک زندانی بحیث یک فرد سالم و تربیت شده به خانوادۀ خود دوباره تقدیم نشود واضح است که یک خطر بزرگ متوجهٔ خوانواده می باشد
۳. جامعه درخطری نتایج نا مطلوب حبس (پیامد منفی مجازات حبس برای جامعه)
فردای مجازات و بازگشت محکوم به آزادی؛ یعنی: جامعه. برگشت محبوسین به جامعه در صورت عدم اصلاح شان یک خطر بزرگ به جامعه انسانی است، چون این شخص بیشتر از پیش یک مجرم متکرر و ماهر به جامعه تقدیم می گردد. به همین منظور است که یک تهدید بزرگ برای فامیل و جامعه تلقی می شود(گودرزی،۱۳۸۳: ۳۰).
نتیجه گیری:
فردای مجازات حبس، آزادی است وُ باز گشت به جامعه.
پس، به این نتیجه میرسیم که مجازات حبس، صرف نظر از دیدگاه مخالفان آن، نتایج مختلف را در قبال دارد؛ یعنی: اگر ادارهٔ زندان، پرنسیب های زندان، را رعایت نماید. شرایط اصلاحی محکومین را ازقبیل: تعلیم و تربیه، رسیده گی به دوسیهٔ آنها، ارتباط آنها با محیط خارج زندان، اشتغال به کار در خارج از زندان، تماس های فامیلی و… فراهم نماید. گفته می توانیم، زندان، نتایج و پیامد خوبی را به بار می آورد؛ اما برعکس اگر تبعیض، شکنجه وغیره موارد اصلاحی که در فوق ذکر گردید، نباشد. مجازات حبس، نتایج ناگواری در قبال خواهد داشت. که سبب به مخاطره انداختن جامعه می گردد.
فهرست منابع:
۱. گودرزی، محمد رضا؛ تاریخ تحولات زندان؛ چاپ اول، تهران، ۱۳۸۳.
۲. دکترعباس منصورآبادی «زندان؛ راه حل یا مشکل؟»، راه کارهای کاهش جمعیت کیفری زندان، میرشمس شهشهانی، تهران، ۱۳۸۶.
۳. پروفیسور اندروکوئل؛یاد داشتهای رهنمودی در مورد اصلاح زندانها؛ترجمه شده در کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان، مطبعهٔ کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان،ناشر: کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان،۱۳۸۵.
۴. قرآن کریم.
۵. صبوری، سیدآقا؛حقوق ادارهٔ محابس؛ مطبعهٔ ریاست طبع و نشر پولیس،۱۳۹۵.
۶. عبدی، عباس؛ تأثیرزندان برزندانی؛چاپ اول،تهران،۱۳۹۳.
۷. عوده،عبدالقادر؛حقوق جزای عمومی؛ ترجمهٔ حسن فرهودی نیا،(۱)،چاپ اول،تهران، نشراحسان،۱۳۹۴.
۸.دانش، حفیظ الله؛ جزاشناسی،۱۳۹۵.
۹. کود جزا، مصوب ۱۴/۱۲/۱۳۹۵. 10- قانون تنظیم امور زندانها، مصوب ۶/۱۲/۱۳۹۸.