ویژگی‌های جرم پولشویی
یکی از بزرگترین دغدغه‌های جهانی جامعه بشری، نحوه برخورد با جرایم سازمان‌یافته فراملی و ریشه‌کن نمودن آن به همکاری تمامی دولت‌های جهان است.
پوهنیار نقیب الله سعیدی
یکی از بزرگترین دغدغه‌های جهانی جامعه بشری، نحوه برخورد با جرایم سازمان‌یافته فراملی و ریشه‌کن نمودن آن به همکاری تمامی دولت‌های جهان است. گسترش این جرایم این نکته را به اثبات رسانیده است که نه تنها هیچ دولتی از شر آن مصئون نیست، بلکه به خاطر سازماندهی پیچیده و فراملی آن هیچ دولتی نمی‌تواند به تنهایی به مقابله و انهدام این شبکه‌ها بپردازد. این جرم یکی از جرایم سازمان‌یافته فراملی است که بسیاری از کشورها به خصوص کشورهای در حال توسعه به شکل وسیع به آن دست به گریبان هستند، که در این مقاله به شناسایی خصوصیات آن پرداخته شده، که در قسمت نخست مفهوم این پدیده و در قسمت دوم اوصاف این جرم و در نهایت نتیجه‌گیری ارائه گردیده است.
۱. مفهوم پولشویی:
پولشویی جرمی جدیدی است که بسیاری از کشورها هنوز قانونی برای آن وضع نکرده‌اند، پس طبیعی است که معنای واحدی میان حقوقدانان و قوانین ملی و مقررات بین‌المللی وجود نداشته باشد. در برخی قوانین نیز شاهد تعاریفی هستیم. قانون جزای فرانسه مصوب ۱۹۹۴ می گوید: «عملیات مشروعیت بخشیدن دروغین به منشأ اموال و درآمدهایی که به صورت مستقیم یا غیرمستقیم از راه جنایت یا جنحه بدست آمده باشد با هر وسیله‌ای که صورت گیرد. هم چنین مشارکت در عملیات مخفی کردن یا تبدیل در آمدهای مستقیم یا غیر مستقیم ناشی از جنایت یا جنحه، پولشویی محسوب
می‌شود».
در کود جزای افغانستان در ماده ۴۹۸، اعمال ذیل جرم پولشویی تلقی و چنین آمده است:
الف) انتقال یا تغییر وجوه و دارایی دارای منشأ غیر قانونی.
ب) مساعدت در فرار مظنون جرم اصلی از عواقب قانونی ناشی از ارتکاب جرم.
ج) پنهان نمودن یا تغییر شکل دادن ماهیت واقعی، منبع، موقعیت، چگونگی تصرف، انتقال یا حق مالکیت وجوه و دارایی.
د) تحصیل، تصاحب یا استفاده از وجوه و دارایی ناشی از جرم.
۲. ویژگی‌های پولشویی:
از آن جا که پیشگیری از هر جرمی مستلزم شناخت خصایص آن جرم است، که در این مقاله کوشش شده تا خصوصیات جرم پولشویی را تبیین نماییم.
۲-۱) سازمان یافتگی:
جرایم سازمان یافته؛ اصطلاحی است که، نخست در جرم شناسی مطرح شد و متعاقباً وارد حقوق جزا گردید. این جرم معمولاً به صورت مستقیم یا غیر مستقیم با هدف کسب درآمد صورت می‌گیرد. این جرم جرایمی هستند که با برنامه‌ریزی برای تجهیزات و نحوه ارتکاب جرم و تقسیم وظایف و به صورت سلسله مراتبی، صورت می‌گیرند و ارتکاب جرم در مدتی طولانی و همراه با خشونت، رخ می‌دهد و اهداف مالی در ورای آن نهفته است.
در کود جزای افغانستان در فقره(۲) ماده ۴۹۴ گروه سازمان‌یافته را چنین تعریف نموده: دسته تشکیل یافته سه نفر یا بیش از آن است که برای مدت زمانی موجود بوده و با داشتن نقش‌های تعریف شده برای اعضای خود، به صورت منسجم، به هدف ارتکاب یک یا چند جرم تعریف نموده است.
۲-۲) فراملی بودن
منظور از جرم فراملی عملی است که باعث نقل و انتقال اطلاعات، اشیاء، اشخاص(اعم از مجرمین یا قربانیان جرم یا اشخاص ثالث) پول یا سایر اموال از مرزهای یک کشور می‌شود که حداقل یکی از کشورهای درگیر برای این عمل خصیصه مجرمانه قائل است. بنابراین اگر بنابه دلایلی جرمی با بیش از یک کشور ارتباط داشته باشد واجد جنبه فراملی خواهد بود. در خصوص این جرم باید گفت که پولشویی لزوماً جنبه فراملی ندارد اما روز به روز شمار پول‌شویی‌هایی که جنبه فراملی دارند افزوده می‌شود. با درنظرگرفتن محل ارتکاب جرم منشأ و محل ارتکاب جرم پولشویی، چهار حالت مطرح می‌شود. یا هردو جرم در داخل یک کشور واقع شده است که در این‌جا با پولشویی درونی روبرو هستیم. بعضی اوقات نیز جرم منشأ در یک کشور واقع شده اما جرم پولشویی در کشور دیگر صورت گرفته است که در این حالت با پولشویی صادراتی مواجه هستیم. در مواردی نیز جرم منشاً در خارج و پولشویی در داخل یک کشور واقع شده است که پولشویی وارداتی می‌گویند و گاه هر دو جرم در خارج واقع شده که به آن پولشویی بیرونی گفته می‌شود. از چهارنوع پولشویی مذکور فقط پولشویی صادراتی و وارداتی واجد جنبه فراملی است.
۲-۳) ثانویه بودن
این جرم همیشه پس از ارتکاب جرم اصلی اتفاق می‌افتد که عمدتاً این جرایم پول نقد فراوانی عاید مجرمین می‌کند، اعم از آن‌که جرم اولیه مالی یا غیرمالی باشد. مثلاً با وجود آن‌که موضوع اصلی جرم اختطاف مالی نیست، اما ممکن است عواید مالی داشته باشد که مجرم توسط خود با دیگران برای مشروع نشان دادن درآمد حاصل از آن اقداماتی انجام دهد، بناً این یک جرم مضاعف و ثانویه است.
۲-۴) پولشویی جرم فرهیختگان
این جرم، جرم نیروهای متخصص و تحصیل‌کرده است و مجرمان برای عملیات پولشویی معمولاً از اشخاصی استفاده می‌کنند که از اعتبار مالی و وظیفوی بالایی برخوردار بوده تا از برانگیختن هرنوع شک و بازجویی در امان به مانند. هکذا در سازمان‌های متشکل جنایی برای انجام مراحل ثانویه و نهایی پولشویی از افراد متخصص مثل حسابداران، حقوقدانان، وکلا و کارمندان بانک استفاده می‌شود. طبیعت این جرم این است که برای پاک نشان دادن عواید حاصل از جنایت حتماً باید از اشخاص و سازمان‌های آبرومند و با اعتباری که نتواند به زودی مرتکب را شناخت استفاده صورت می‌گیرد، مانند بانک و متخصصین بانکی، دفاتر وکالت و حسابرسی استفاده می‌شود.
نتیجه‌گیری: با بررسی که صورت گرفت به این نتیجه رسیدیم که جرم پولشویی از گذشته‌های دور تا اکنون در جوامع مختلف به اشکال مختلف وجود داشته است ولی برای پیشگیری مؤثر و کارآمد باید ضمن مطالعه و بررسی ابعاد مختلف جرم شناختی هریک از جرایم با سازماندهی امکانات موجود به پیشگیری از جرم پرداخت. هم‌چنان با شناخت ویژگی جرم شناختی پولشویی که از جمله مهم‌ترین آن‌ها سازمان یافته بودن آن یعنی این جرم توسط چند نفر به شکل منظم و سیستماتیک به وقوع می‌پیوندد و از طرفی این جرم خاصیت بین‌المللی را دارد که در خارج از مرزهای کشورها در ارتباط بوده، به اقتصاد و جایگاه کشورها لطمه وارد می‌نماید و هم چنان این جرم، جرم ثانویه بوده که بالای جرم دیگر انجام می‌شود، ابتدا فرد از انجام دادن عمل جرمی پول‌های گزاف را به دست آورده متعاقباً وارد مرحله تطهیر می‌شود، درکنار این مرتکبین آن از جمله اشخاصی اند که از جایگاهی خاص و موقف بهتری در بین مردم برخوردار می‌باشند.
