ضرورت فراگرفتن علم و  دانش

کسب علم ودانش یک جامعه رابه قله های ترقی وپیشرفت میرساند.درجهان امروز کشوری راسراغ نداریم که بدون طی مراحل کسب علوم ودانش به ترقی رسیده باشد.کشورما نزدیک به چهارونیم دهه دراثرجنگهاومداخلات کشورهای بیگانه فرصت های پیشرفت وترقی راازدست داد.تمام هستی مادی ومعنوی ماطعمه جنگ وحریق قرارگرفت وازکاروان تمدن جهان بازماندیم.باآنهم مردم مابه یادگرفتن علم ودانش علاقه دارند.

مسئولین امارت اسلامی کشورتلاش هایی را جهت نهادینه کردن تعلِیم ودانش آغازکرده اند.اخیراً ملاخیرالله خیرخواه سرپرست وزارت اطلاعات وفرهنگ هنگام سفرشان به ولایت قندهاردریک محفل جوانان رابه فرا گرفتن علوم دینی وعصری تشویق کرده وازآنان خواسته که خودرابه تعلیمات دینی وعصری آراسته کنند، تا بتوانند به نظام ومردم خود خدمت کنند.وی یادآورشد که دشمن درجنگ فزیکی شکست خورده،اماجنگ تبلیغات هنوزادامه دارد وطی دوسال تلاش ورزیده اند که چطورجوانان مسلکی ومتخصص افغان راکه برای کشورونظام وجودشان ضروری است ازکشورخارج سازند.

از آن جا که قرآن کریم کتاب هدایت و راهنمایی به راه سعادت و کمال است و هدایت هم جز از راه عقل و علم میسر نیست، از این جهت علم و دانش اهمیت و جایگاه بسزایی در قرآن کریم دارد. تا جایی که می بینیم آیات بسیار زیادی از قرآن کریم به ارزش و اهمیت علم و معرفت و ابزار و وسایل تحصیل آن؛ مانند تدبیر، تأمل، تعقل و … می پردازد. این مسئله عجیبی نیست؛ چراکه اولین آیاتی که به رسول خدا (ص) نازل شد در باب خواندن، علم و دانش، معرفت و شناخت بوده است: خداوند در سوره علق می فرماید: “بخوان به نام پروردگارت که (جهان را) آفرید.

بخوان که پروردگارت (از همه) بزرگوارتر است .همان کسى که بوسیله قلم تعلیم نمود و به انسان آنچه را نمى‏دانست یاد داد. فراتر از این اساساً خلقت انسان همراه علم و معرفت بوده است. چنان که قرآن کریم به آن اشاره می کند: “سپس علم اسماء(علم اسرار آفرینش و نامگذارى موجودات‏) را همگى به آدم آموخت. بعد آنها را به فرشتگان عرضه داشت و فرمود: اگر راست مى‏گویید، اسامى اینها را به من خبر دهید“! بنابراین، به راحتی نمی توان تمام این آیات را برشمرد. از این رو در حد توان به بعضی از اقسام این آیات اشاره می شود:

۱ – آیاتی که در باره علم الهی است.

۲ – آیاتی که در باره علم پیامبر اسلام (ص) و سایر پیامبران (ع) است.

۳ – آیاتی که در تبیین اهمیت و ارزش علم و دانش است.

۴ – آیاتی که کلمه علم به صراحت در آنها نیامده، اما مفهوم آنها در باره علم و دانش است که در جواب تفصیلی به ذکر برخی از نمونه ها می پردازیم.

پیدایش علم و دانش با خلقت انسان برابری می کند و همواره بشر در صدد آن بوده که بفهمد و درک نماید، علم و دانش در زندگی انسان ها دارای جایگاه خاص است. نقش علم در زندگی انسان این است که راه سعادت، تکامل و راه ساختن را به انسان می آموزد. علم انسان را توانا می کند که آینده را همان گونه که می خواهد بسازد. علم مانند ابزاری در اختیار انسان قرار می گیرد و طبیعت را آن چنان که انسان بخواهد می سازد. پیامبر اکرم (ص) پیروانش را به فراگیری علم و دانش تشویق می کرد. کودکان اصحابش را وادار کرد که سواد بیاموزند، برخی از یارانش را فرمان داد زبان سریانی بیاموزند. این تأکید و تشویق ها در باره علم سبب شد که مسلمانان باهمت وسرعت بی نظیری به جست و جوی علم در همه جهان پرداختند، آثار علمی را هر کجا یافتند به دست آوردند و ترجمه کردند و خود به تحقیق پرداخته و از این راه به مدارج عالی علم و معرفت رسیدند

خداوند در قرآن می فرماید:بگو آیا دانایان با نادانان مساوی اند؟ جز این نیست که تنها خردمندان یادآور می شوند“.اهمیت علم در اسلام آن قدر زیاد است که طلب آن را بر هر مسلمانی واجب دانسته است. پیامبر اکرم می فرماید: طلب علم و تحصیل علم بر هر مسلمانی فرض است.  معنای حدیث این است: یکی از فرایض و واجبات اسلامی، در پهلوی سایر واجب ها،  تحصیل علم است. در کتاب ها همیشه یک باب مخصوص تحت عنوان “باب وجوب طلب العلم” و یا عنوانی نظیر این عنوان وجود دارد. می فرماید جست و جو و طلب علم بر هر مسلمان واجب است، هیچ استثنایی ندارد، حتی از

لحاظ زن و مرد هم استثنایی ندارد. این حدیث می فرماید فریضه علم یک فریضه عمومی است، اختصاص به طبقه ای یا صنفی یا جنسی ندارد.

با بیان این مقدمه در اهمیت و جایگاه علم و دانش در مکتب اسلام ، آشکار است که قرآن کریم به عنوان کتاب آسمانی این مکتب که برای راهنمایی و سعادت دو جهانی بشر آمده و خود حاوی و سرشار از علوم مختلف است به این موضوع اهمیت خاص داده است و در جای جای این کتاب موضوع علم را مطرح نموده است.

تبیین مسئله علم و معرفت در قرآن کریم، نیاز به بحث های مفصل و تدوین کتاب های فراوان دارد. با اندک تأمل در آیات قرآن مشاهده می شود که واژه علم با تمام مفرداتش، همچنین وسایل تحصیل علم ومعرفت؛ مانند قلوب، عقول، تعقل، تدبیر، خرد، و… دارای اهمیت خاص است.

دسته اول آیاتی که در باره علم خداوند متعال است: روشن است که یکی از صفات حق تعالی صفت علیم است. در قرآن کریم آیات زیادی به این موضوع اختصاص دارد. همچنین آیات دیگر به نمونه های از علم الهی در باره افعال و کارهای روزمره بشر می پردازد. جالب است بدانیم که تنها صفت علیم در قرآن در آیات متعدد به مناسبت های مختلف ۳۲ بار تکرار شده است.

دسته دوم آیاتی است که به علم و دانش پیامبر اسلام (ص) و دیگر پیامبران الهی (ع) می پردازد و بیان می دارد که خداوند علم های گوناگون را به آنها آموخت. نمونه هایی از آیات قرآن کریم در باره علم پیامبران است.

دسته سوم آیاتی است که در بیان ارزش و جایگاه خود علم است. در قرآن کریم آیات فراوانی وجود دارد که به ارزش و جایگاه علم و دانش و نقش آن در زندگی انسان و ثمرات و نتایج آن در جنبه های مختلف زندگی فردی و اجتماعی مردم و جامعه می پردازد.

تلاشهای پیگیر امارت اسلامی درزمینه تشویق جوانان به فراگرفتن تعلیم دینی وعصری قابل ستایش است.

نوری