بررسی دعوی مدنی ناشی از جرم درنظام جزایی افغانستان

پوهنیارنقیب الله زاهد

بخش نخست

مقدمه

دعاوی جزائی و مدنی از لحاظ اشخاصی که تعقیب و به جریان انـداختن دعوا را دارند از یکدیگر متفاوت هستند. دعـوای جزائی کـه بـه جامعـه تعلـق دارد، څارنوال ویا کارمندان تعقیب نظارت  به نمایندگی ازجامعه تعقیب آن را برعهده دارد و نمیتوانـد آن را بـه غیـر واگذار نماید. جایی که جنبۀ مدنی جرم بر جنبۀ عمومی آن گذار قانون غلبه دارد، به جریان انداختن دعوای عمومی را به اختیار مجنی علیه نهاده است. دعوای مدنی که هدف آن جبران خسارت ناشی از رفتار مجرمانه است، به مجنی علیه تعلـق دارد. بـه اعتباراین حق ، مدعی خصوصی مدنی در اقامۀ دعوا از(آزادی ارادی)  برخوردار بوده و ارادۀ وی برجریان دعوا حاکم است. ازآنجا که اقامۀ دعوای خصوصی مدنی نزد محاکم جزایی بنا بـه مقتضیات سیاست جنائی ومصالح مجنی علیه، خـارج ازحـدود اصـل صـلاحیت ها انجام میشود، ورود مدعی مدنی درفرآیند محکمه جزائی تـابع شـرایط قـانونی قرارمیگیرد.ویژگی دیگردعوای مدنی، جنبۀ ترافعی آن است وماننـد هـردعـوای ترافعـی دیگری دو طرف دارد که یکی مدعی و دیگری مدعی علیه نامیده میشود.

الف  تعریفات واصطلاحات دعوی مدنی جزای. قبل از اینکه وارد بحث موضوع اساسی شویم لازم است در رابطه به بعضی ازمفاهیم که درلابلای بحث با آنها مواجه میشویم، تعریف وتوضیحات لازم ومختصری داشته باشیم.تعریف دعوی وانواع آن دررابطه به موضوعات که دراین جا ما بالای آن بحث مینمایم، از نظر حقوق دانان، قوانین وکنوانسیون های حقوقی بین المللی تعریف های مختلف ومتعددی شده است ولی ما دراین جا به تعریفاتی میپردازیم که در قوانین کشور در باره آنها پرداخته است:

1-تعریف دعوی جزائی دعوی جزائی را از دو نگاه تعریف مینمایم:

الف: تعریف دعوای جزای از لحاظ نفس: مطالبۀ مجازات است ازطرف کارمندان تعقیب ونظارت مطابق احکام این قانون به پیشگاه محکمه. (قانون اجراات جزا، جریده رسمی (1132): فقره 3 ماده4)

تعریف دعوای جزائی ازلحاظ صورت: عبارت ازسند کتبی است که ضمن آن کارمندان تعقیب نظارت مجازات متهم را با ذکرنوع جرم ارتکاب یافته، اهلیت، مدنیات، ومسولیت جزائی متهم، دلایل اثبات ومواد قانونی که جرم جزا را تعیین نموده است ازمحکمه ذیصلاح تقاضا مینماید. ((قانون اجراات جزا، جریده رسمی (1132): فقره15ماده4).

یعنی دعوی جزائی ناشی از اعمال جرمی شخص میباشد که به نیابت اجتماع ازجانب کارمندان تعقیب نظارت به محکمه  جزای اقامه میگردد.

2-تعریف دعوی مدنی:عبارت ازدعوی است که قواعد شکلی آن توسط قانون اصول محاکمات مدنی تنظیم میگردد وبه  صورت عام دربخش های دعاوی حقوق عامه، واحوالی شخصیه را اقامه مینماید.

الف .دعوی حق الله: عبارت ازدعوی است که کارمندان تعقیب نظارت به نیابت جامعه دعوی مینماید به نام دعوی عمومی یاد میگردد. بیشتر این دعاوی درموضوعات جزائی میباشد.

ب. دعوی حق العبدی: عبارت ازدعوای است که برخلاف دعوای حق الله که درآن بیشترحق فردی نهفته است ومدعی حق العبدی دردر بخش مدنی بنابر نقض حق اش ازجانب مدعی علیه درنزد محکمه اقامه دعوی میدارد.که بیشتراین دعاوی درموضوعات مدنی وتجارتی میباشد. ( زراعت، 1393ص 397).                   ادامه دارد