اهمیت جنگلات در زندگی انسان‌ها

ترتیب کننده :  پوهنیارسمونمل غلام غوث الدین (سلیمان خیل)

مقدمه

جنگل منطقه وسیعی پوشیده از درختان و درختچه هایی است که همراه با جانوران وحشی نوعی اشتراک حیاتی گیاهی وجانوری را تشکیل داده وتحت تأثیر عوامل اقلیمی وخاکی قادر است تعادل طبیعی خود را حفظ کند.

حداقل سطحی که برای تشکیل جنگل از نظر علمی لازم است بسته به نوع گونه درختی، شرایط محیطی وغیره تغییر میکند. این مساحت در شرایط معمولی حداقل 0/3 هکتار (۳هزار متر مربع) است. واژه جنگل از زبان سانسکریت  است وبه اکثر زبان های اروپایی نیز آورده شده ومعنای جنگل طبیعی وبکر را میدهد.

جمعیت درختان جنگلی از نقطه نظر تشکل به جمعیت های خالص ومخلوط از هم تفریق می شود. کلمه جمعیت خالص درختان به اساس اسم نوع درختی که جنگل را تشکیل داده است، تعیین می گردد. هنگامی که در تشکل جمعیت خالص درختان جنگلی ترکیب نوع ویا انواع دیگر درختان موجود بوده، مگر حجم آن ها پایین تر از پنج فیصد حجم عمومی جمعیت درختان جنگلی باشد، این جمعیت همچنین به عنوان یک جمعیت خالص درختان جنگلی تلقی می شود.

بشرکه در ابتدای خلقت از مواهب طبیعت استفاده میکرد در مورد جنگل سه مرحله را پشت سر گذاشته است. درمرحله اول که زندگی ابتدایی بوده برای احتیاجات خویش به نابود کردن جنگل ها به صورت بی رویه پرداخته ودر مرحله ثانی برای چراه‌گاه حیوانات ایجاد زمین های زراعتی به قطع درختان اقدام نموده ودر مرحله اخیر که اهمیت این سرمایه خدا دادی به انسان ها هویدا شده به بهره برداری اصولی از آن پرداخته است ودر این مرحله احسان نموده که با کشت درخت داری، اشتباهات گذشته را جبران کند ویا به دلایل اقتصادی اقدام به جنگل کاری نماید.

تاریخچه جنگل کاری در جهان

شاید نتوان برای جنگل کاری در جهان، آغاز مشخصی برشمرد ولی جنگل کاری با انواع غیر بومی، سرآغازروشنی دارد، قدیمی ترین سند ازکاشت نباتات غیر بومی که از قضا آن نبات، یک نوع درختی  درختچه ای است، فوسیل هایی است با قدامتی در حدود ۳۵۰۰ سال که درحفاری های تحت البحری در نزدیکی شهر تبس مصر به دست آمده است وحمل درخت کُندُر را نشان میدهد.

درحدود ۲۱۱۷ سال قبل ازهجرت، ملکه هتشپسوت، همسرتوتمس سوم فرعون مصر، یک گروه اکتشافی ۲۱۰نفره را با پنج کشتی به سرزمین پانت (سومالی فعلی ) فرستاد. در  این گروه، عده ای نبات شناس بودند واز جمله چیزهایی که دربازگشت با خود آوردند ، ۳۱‍ اصله درخت کُندُر بوده که صمغ آن رایحه خوشبویی دارد برای استفاده از رایحه صمغ  کُندُر ، آنرا درآتش می ریزند، مصریان این کار را دراتاق بیماران وهمچنین درآیین های مذهبی انجام می دادند ومعتقد بودند که ارواح خبیثه را دور می کند.

درآسپانیا ، عبدالرحمٰن اول ( ۱۷۲- ۱۳۸ ه ق) درباغی که قصرش ، رُصافه در میان آن قرار داشت نباتاتی ازسراسردنیا کاشت، این پادشاه مأموری به سوریه فرستاد که وی دربازگشت تخمها ونباتات زیادی را برای کاشتن درباغ پادشاه با خود آورند.

تاریخچه جنگل کاری در افغانستان

طوریکه  ازنوشته های مؤرخان یونانی به دست می آید، در حدود ۳۰۰۰ سال قبل اطراف خانه های بسیاری ازافغانان را باغ احاطه کرده بود. دردوره هخامنشیان وبعد از آن ، درسرتا سرافغانستان، تعداد بسیاری باغ بزرگ وبا شکوه وجود داشته است. شیوه باغ سازی افغانی ، درکشورهای دیگرنیزاجرا شد و واژه پردیس به صورت Paradise به انگلیسی وارد شد به فضای سرسبز باغ نیز گفته میشود.

در کتاب {فارسنامه} ابن بلخی که بین سال های ۵۰۰ تا ۵۱۰ هجری قمری تألیف شده، سلسله های پیش ازاسلام را بنا به روایت قدیم چهارسلسله به نام پیشدادیان، کیانیان، اشکانیان وساسانیان برشمرده است. مؤلف این کتاب ، منوچهرپسرمیشخوریا را که هفتمین پادشاه پیشدادی ذکرمیشود، نخستین کسی می داند که درجهان، باغ وبوستان احداث کرده است ومی نویسد، آثاراوآن است که اولین کسی که باغ ساخت او بود وریاحین گونا گون که بر کوهسارها ودشت ها رسته بود جمع کرد وبه کشت او امرفرمود تا چهار دیوار، گرد آن درکشیدند وآنرا بوستان نام کرد، یعنی معدن بوی ها.

صرف نظراز برخی وجوه خدشه پذیراین متن، رواج باغ آرایی درافغانستان قدیم وتقلید دیگر کشور ها از آن برپایه مدارک مختلف ، تردید نا پذیر است. چنانچه نبُوکد  نصر(بُخت نصر) پادشاه بابل (۱۷۴۵ ۱۷۶۸ قبل از هجرت) باغ های معلق (حدائق معلقه) را بر طبق اصول طراحی پردیس، برای سمیرا میس (دختر هووخشتره ، پادشاه ماد)همسر ایرانی خود بنا کرد.

در کشور ما نیز آیین درخت کاری که از سنتهای باستانی بوده وحکام فرامین را برای درخت کاری وحمایت از آن صادر می کردند ولی در طی زمان وهجوم طوائف بیگانه به آن سرزمین مجالی برای اقدام این کار یا اصل انسانی باقی نمانده تا آنجا که اقوام بی شماری در طی قرون گذشته از این سو و آن سو وتاخت وتاز در این سرزمین پهناور پرداختند وبدون هیچ گونه دل سوزی به قطع درختان اقدام نموده اند شواهد تاریخ نشان می دهد که قسمت عمده از مملکت  از جنگل پوشیده بوده ولی امروز آثاری از آن باقی نیست به استثنای جنگلات پسته در شمال غرب وجنگلات جنوب شرق (کنر ،نورستان، پکتیا) درسایر نقاط افغانستان کمبود هستند (بوته درخت) به معنای واقعی به چشم می خورد ، پیشروی ریگ وزیرریگ شدن قریه ها، برهنه شده، خاکها وفرسایش خاک به حد اعلیٰ خود رسیده تحکیم کناره های رود آمو مهارکردن ریگها روان ودشتها وکاهش باد ها هستند نیاز به اقدام عملی دارد.

درختکاری از نگاه اسلام

خداوند متعال سرنوشت آدمی را آن گونه رقم زده است که در دامان طبیعت رشد کند واز مواهب آن بهره مند شود این مظاهر طبیعی به عنوان نعمت های الهی درخدمت انسان قراردارد تا ازآن نیازهای خویش را برآورده سازد واین امر باعث ادامه حیات وبقای انسان باشد.

در قرآنکریم افزون بر ۷۵۰ آیه به پدیده های طبیعی اشاره دارد وبیش از ده درصد آیات این کتاب به موضوع طبیعت اختصاص یافته است. بدین سان در این کتاب آسمانی از زوایای گوناگون به طبیعت نگاه شده است به برخی از پدیده ها مانند انجیر وزیتون، خورشید وماه ، روزوشب، آسمان وزمین، صبحگاهان وشامگاهان وستارگان  سوگند یاد کرده است. مظاهر طبیعی را آیات الهی می شمرد واز این راه ، انسان به شناسایی طبیعت وتدبردرآن فرا خوانده میشود. ازنظرقرآن کریم، طبیعت نه تنها به خداوند وآموزه های الهی درتعارض ومخافت نیست بلکه وسیله معرفت وعظمت وقدرت پروردگار، مظهرعلم او وصحیفه ای است که با اسماء وکلمات الهی نگاشته میشود.

انسان واقع بین روشن ضمیر، درسکوت طبیعت ، ندای روح الهی وموسیقی ساخت ملکوتی را احساس می کند. نظم شب وروز وپی هم آمدن فصول ، دگرگونی های بی پایان درقلمرو طبیعت، انسان را به این حقیقت رهنمون می سازد که خالق جهان هستی همه را براساس حکمت آفریده است وهمه پدیده ها آیات الهی برای شناخت ومعرفت او هستند.

دلیل پرورش جنگل چیست؟

جنگل یک مخلوق مرده نیست، اودرطی حیات چهارمرحله تولد، رشد، پیری ومرگ را پشت سر میگذارد. طی طریق این مراحل بس طولانی است جنگل درطی زمان تحول پیدا می کند وعوامل طبیعی درآن دخالت دارند. لذا پرورش جنگل به بهبودی بازده آن کمک می نماید. بنابراین استفاده ازمواهب طبیعت باید به صورتی انجام گیرد که منجربه نابودی آن نگردد.

جنگل تنها کارخانه تولید چوب نیست بلکه فواید عدیده ای دارد که به اختصار عبارتند از:

۱ – درنظرگرفتن جنگل برای اخذ چوب صنعتی.

۲ – درنظرگرفتن جنگل برای تهیه سلولوز وتأمین چوب کار خانه های کاغذ سازی.

۳ – درنظرگرفتن جنگل برای چوب سوخت ومصارف روستائی.

۴ – درنظرگرفتن جنگل برای تهیه ذغال.

۵ – درنظرگرفتن جنگل برای حفاظت خاک.

-6 درنظرگرفتن جنگل برای گردشگاه جنگلی.

مضافاً ازجنگل محصولات درجه دوم، مثل صمغ، ومیوه های جنگلی بدست می آید. بنابراین کلیه عملیات مواظبتی ، پرورشی، وبهره برداری هدف اصلی می باشد.

نقش جنگل از نظر نظامی

سیسرون (Ciceron)مینویسد جنگل اسباب زیبایی کشوردرهنگام صلح و وسیله دفاع درهنگام جنگ است.

ازنظرسوق الجیشی جنگل وسیله استقرار قوأ هنگام جنگ بوده وپناهگاه ونقطه اتکأ بسیارمهمی درحین نبرد میباشد بویژه از موقع که باروت بی دود مصرف میشود وهمچنین ازوقتی که طیاره درجنگ توسعه یافته، جنگل دارای اهمیت بیشتری ازنظرنظامی گردیده است، بدیهی است که محصول جنگل بخصوص چوب برای تهیه پناهگاه وبسیاری مصارف نظامی دیگردرجنگ حایز اهمیت بسیارمیباشد.

منابع و مآخذ

۱- مجله علمی و تحقیقی کندز سال (1397)

۲- صدق، احمدی (1393) جنگل شناسی چاپ ششم. تهران: انتشارات دانشگاه

۳- جزیره ی‌، محمد حسین (1393) نگهداشت جنگل، چاپ چهارم. تهران: انتشارات دانشگاه تهران