حرمت مواد مخدر از دیدگاه دین مبین اسلام

پوهنیار شکیب احمد (یوسفزی)

چکیده

تمایل، علاقه مندی و گرایش به مصرف مواد مخدر یکی از معضلات جامعه امروزی به خصوص در نسل جوان است. عوامل خطر ساز و بازدارنده فردی، خانوادگی و اجتماعی درگرایش به مصرف مواد مخدر موثر بوده که تمایل گرایش به مصرف و مواد مخدر به عنوان یک معضل اجتماعی به طور مستقیم با سایر مسایل و پدیده های اجتماعی ارتباط دارد. اعتیاد ضمن اثرگذاری بر زندگی فردی و اجتماعی، گروه ها، خانواده ها و ایجاد آسیب های اجتماعی، از آنها نیز تاثیر پذیرفته و دور باطلی را در جامعه ایجاد می کند. افزایش آسیب ها و مفاسد اجتماعی خود زمینه مساعدتری را برای گرایش به این نوع انحرافات فراهم می کند و تاثیر عمیقی بر گسترش آنها دارد. با این توصیف، گرایش به مصرف مواد مخدر خود محصول شرایط فردی، اجتماعی و فرهنگی است و از سوی دیگر عاملی برای شکل گیری آسیب های اجتماعی دیگر است.  مصرف مواد مخدر می تواند منشأ بسياری از جرایم خشن و اتفاقی نظير قتل، تجاوزات به عنف، سرقت های مسلحانه و غيره باشد و بالطبع، ناهنجاری های اجتماعی قابل توجهی را در جامعه به وجود آورد؛ اما مبارزه قاطعانه با اين معضل شوم، همواره با چالش ها و موانعی روبه رو بوده كه اغلب اهميتی بيشتر از كليت موضوع داشته اند.

تحلیل و بررسی:

دین اسلام یکی از بزرگترین و در عین حال یکی از با برنامه ترین دینی است که در باره چگونگی حفاظت انسان و انسانیت و هم چنین حفاظت از  جامعه انسانی برنامه های دقیق، علمی و دینی را با دلایل و مدارک مدون در اختیار ما قرار داده است. نظر به تحریم و حرمت مصرف مواد مخدر در دین اسلام و آثار زیانبار و مخرب آن بر جسم و روان افراد و آموزه های دینی مبنی بر اجتناب، دوری و عدم مصرف از آن و هم چنین براساس  سیاست هایی در دین مبین اسلام مبنی بر رویکرد «انسان سالم»، و «جامعه سالم» و «اسلام همه جانبه»، را یکی از اساسی ترین دلیل بر حرمت استفاده از مواد مخدر می توان ارایه کرد.

علماء بر حرمت آن مقدار از مواد مخدر كه بر عقل اثر بگذارد، اتفاق نظر دارند. همچنان كه متفق القول هستند بر حرمت تناول مقدار كمی از آن به قصد لهو يا لذت و مقاصد ديگری كه شرع آن ها را اعتبار نمي دهد. شيخ الإسلام ابن تيميه(رحمت الله) فرموده است چرس حرام است؛ برابر است كه نشئه آور باشد يا خير، و نشئه آور آن به اتفاق مسلمانان حرام است.

در تهذیب الفروق آمده است: «فقهای عصر حاضر اسلامی بر جلوگیری از گیاه معروف به چرس که فاسقین آن را استعمال می کنند، یعنی آنقدر زیاد که عقل را از بین می برد، اتفاق نظر دارند». علامه بن عابد در «رد المختار» نوشته است: «حرمت و حرام بودن مواد مخدر به نیت لهو محل  خلاف نیست که متفق علیها می باشد». آنچه ذکر شد قدر متفق علیه بود، البته مداوا نمودن به «داکتر مختصص» و ماهر در طب و متدین بعضی از بیماران را به استعمال  مقداری اندک به نیت معالجه بعضی از حالات، مانند تسکین درد مشوره بدهد.

كسانی كه مواد مخدر را مسكر و نشه آور قرار داده و آن را در حكم خمر گفته اند؛ از  مداوا نمودن با آن منع كرده اند اگرچه مقدار مورد استفاده بسيار اندك هم باشد، از اين جمله افراد ذيل را می توان نام برد.

1-شیخ الإسلام ابن تیمیه(رح)

وی در «السیاسیه اشرعیه» فرموده است: « حق آن است که جمهور مسلمانان می گویند كه، هر مسكر خمر است و بر استعمال كننده‌ی آ ن باید حد شراب خور زده شود. اگرچه قطره ای از آن بنوشد و چه آن را به نيت دوا استعمال كند، يا به نيتی ديگر. زيرا از رسول خدا (ص) سؤال شد: آیا می توان با خمر مداوا نمود؟ آن حضرت  (ص) فرمود : «این دوا نیست که بیماری است؛ و خداوند  شفای امت مرا در آنچه بر او حرام نموده، قرار نداده است».

و در فتوای خود فرموده است: « هر آنچه عقل را غایب می کند، حرام است اگر چه به سبب آن نشه و طرب دست ندهد، زيرا پنهان كردن عقل به اجماع مسلمانان حرام است، اما استعمال بنگ كه نشه آور نباشد و عقل را از بين نبرد، تعزير دارد.

2-ابن قیم(رحمت الله)

وی در زادالمعاد فرموده است: «اما حرمت تداوی با محرمات از نظر عقل این است که خداوند آن را بنابه خباثتش حرام قرار داده است؛ زيرا خداوند چيزهای لذيذ و پاكيزه را بر اين امت به خاطر عاقبت آن ها حرام قرار نداده است، آنچنان كه بر بنی اسرائيل جهت سزا شان چیزهای پاکیزه حرام قرار  گرفت. خداوند می فرماید: ترجمه: «بنابر ظلمی که از  یهود سر زد، چیزهای پاکیزه ای را بر آن ها  حرام قرار دادیم».(النساء: 160)

و آنچه بر این امت حرام قرار گرفته است بنابر خباثت آن چیز است، و این تحریم یک نوع حمایت و صیانتی است بر آن ها از  استعمال آن، لذا نباید به وسیله آن از امراض و علل شفاجست؛ زیرا اگر چه موقتاً در دور گردانیدن بیمار اثر دارد، اما امراض خطرناک تری را به دنبال خواهد داشت، و آن عبارت از آثار بد آن در قلب به سبب خباثت اش می باشد. لذا مداوا کردن امراض جسمانی با آن تلاشی است برای تولید مرض در قلب.

3-ابن حجر هیتمی(رح)

وی در «الزواجر» فرموده است: «وقتی ثابت گردید که همه این مواد مخدر و یا مسکر هستند، پس استعمال آن ها گناه کبیره و فسقی است به مثل استعمال خمر و هر وعیدی که در باره شراب خور آمده است، عیناً در باره این مواد مخدر مذکور هم خواهد آمد، زیرا هر دو در از بین بردن عقل که از نظر شرعی بقایش مقصود است شریک هستند، زیرا عقل و سیله فهم است که هر آنچه از جانب خدا و رسول(ص) بیاید به وسیله عقل درک می شوند، و  با همين عقل است كه انسان از ساير حيوانات ممتاز می گردد، و به ذريعه همين است كه انسان به دست آوردن كمالات را بر نقايص ترجيح میدهد.

نتیجه  گیری

با توجه به توضیحات و بررسی نظریه علما در باره حرمت مواد مخدر و نشه آور با همه انواع و اقسام اش ضررهای جسمی، روانی، جانی، مالی اجتماعی  و اخلاقی را در پی دارد؛ بناً تردیدی در این  نیست که مصرف این گونه مواد به هر شکلی و به هر صورتی باشد، اعم از خوردن، نوشیدن، بلعیدن، بوییدن و یا تزریق حرام است؛ زیرا اسلام چیزهایی را چون خمر (شراب) با نص صریح و قطعی حرام کرده که فساد و زیان آن از فساد و زیان مواد مخدر کمتر است. اگر نصی هم در این زمینه  نمی بود، قانون دفع ضرر و سد ذرایع فساد به ما می گوید استفاده از مواد مخدر حرام است؛ زیرا ضرر صحی، عقلی، روحی، تربیتی، اقتصادی و اجتماعی آن مانند خمر بلکه بیشتر از آن است.  شیخ الاسلام امام ابن تیمیه(رح) می گوید «ان فیها من المفاسد ما لیس فی الخمر»«چرس مفاسدی دارد که در خمر نیست». از شاگرد ارشد اش امام ابن قیم چنین نقل است: «یدخل فی الخمر… الحشیشه اللقمه الملعونه» «چرس، لقمه ملعونه نیز، در حکم خمر است».

منابع

1- دکتر عبدالله بن محمد بن احمد الطیار، مواد مخدر در فقه اسلام، مترجم، مولانا سید محمدیوسف حسین پور، 1398.

2-علی موحدی راد، منصور امیر زاده جیرکلی، بررسی احکام مواد مخدر در منابع شرعی، مجله فقه و تاریخ تمدن، مقاله مروری، دوره8، شماره2، تیر 1401.

3- پوهنمل دوکتور عبدالقدوس «راجی» اضرار و حکم شرعی مواد مخدر، 1394.