ایستادگی در راه خدا

حبیبی صالحی

تلاش و مجاهدت در راه الله«ج» و به‌ویژه ایستادگی در برابر دشمنان خداوند جل‌جلاله و پیامبرش صلی الله علیه وآله وسلم از کارهای بزرگ و فعالیت‌های سترگ یک فرد مسلمان است؛ زیرا دوستی و دشمنی فرد مسلمان بر اساس دوستی و دشمنی خدای متعال است؛ دوستان خداوند متعال دوستان او و دشمنان خداوند متعال دشمنان اوست‌.

عبدالله بن عمر رضی‌الله‌عنهما می‌گوید:

«لَأَنْ أَقِفَ موقفًا في سبيلِ اللهِ، مُواجهًا للعدوِّ، لا أضرِبُ بسيفٍ، ولا أطعَنُ برمحٍ، ولا أرمِي بسهمٍ؛ أفضلُ مِنْ أنْ أعبُدَ اللهَ سِتينَ سنةً لا أعصِيهِ؛ اگر من در یکی از مواقف در راه خدا ایستادگی کنم‌، روبه‌روی دشمن قرار بگیرم و نه شمشیر بزنم و نه تیر پرتاب کنم و نه با نیزه بزنم، این برایم بهتر است از اینکه خدای متعال شصت سال بدون معصیت عبادت کنم». (ابن ابي زيد قَيْرَوانيّ، النوادر والزيادات؛ ج 3 ص 12)

جهاد و مجاهدت در راه خدا انواع گونه گون دارد، یکی از گونه‌های آن جنگیدن با دشمن است.

کسانی که خدای آفریدگار شان را قبول ندارند و در برابر امر و نهی او سنگر می‌گیرند و در راه دعوت دین او مانع می‌شوند، اینها بدترین بندگان خدا و سرسخت‌ترین دشمنان او هستند.

{إِنَّ ٱلَّذِینَ كَفَرُوا مِن أَهلِ ٱلكِتَـبِ وَٱلمُشرِكِینَ فِی نَارِ جَهَنَّمَ خَـلِدِینَ فِیهَا أُولَـیكَ هُم شَرُّ ٱلبَرِیَّةِ؛ بی‌گمان کسانی‌که کافر شدند از اهل کتاب و مشرکان، در آتش جهنم‌اند که در آن جاودانه خواهند ماند، آنان بدترین آفریدگان هستند} [البينة: ۶]

از واژه‌‌ی ایستادگی در قرآن کریم با لفظ استقامت یادشده است؛ استقامت و ایستادگی در دو مفهوم بیشترین کاربرد دارد، یک در مفهوم پایداری بر لازمه‌های دین‌داری، مانند ایستادگی و پایداری بر صراط مستقیم، هدایت، بندگی، ایمان، اسلام، عمل صالح، تقوی، پرهیزگاری و…، به معنای تمامی مؤلفه‌های دین‌داری و ایمان‌داری به کمال رسانده شود، همان‌طوری که خدای متعال می‌فرماید: «اِنَّ الَّذینَ قالوا رَبُّنَا اللّهُ ثُمَّ استَقـاموا؛ بی‌گمان کسانی که گفتند: پروردگار ما الله است، سپس بر این گفته‌ای خود استقامت کردند». (فصلت: 30) مفهوم دیگر پایداری اظهار حساسیت در برابر دشمنان دین‌داری است، مانند توانایی استقامت در برابر دشمنان باتحمل استرس‌ها، سختی‌ها یا تمامی سطوح رنج و تکالیف در این راستا.

خدای متعال در قرآن کریم خطاب به پیامبران و پیروان آنان، ایشان را به استقامت و ایستادگی بر دین‌داری مکلف می‌سازد. خطاب به پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم می‌فرماید: «فاستَقِم کَما اُمِرتَ ومَن تابَ مَعَک؛ پس ای پیامبر! همان‌گونه که فرمان یافته ای در برابر مشرکان استقامت کن و نیز کسانی که به خدای متعال روی آورده‌اند». (هود: 112) از دیگر انبیاء و پیامبران نیز این‌گونه خواسته‌شده است، به‌ویژه از حضرت موسی و هارون علیه ماالسلام، آنجا که می‌فرماید: قد اجیبت دعوتکما، فاستقیما؛ قطعاً دعای شما دو نفر [موسی و هارون] پذیرفته‌شده است، پس استقامت کنید». (یونس: 89)

افزون بر این موارد، در قرآن کریم آثار چندی برای استقامت بازگو شده که نشان‌دهنده اهمیت بیشتر این پدیده است. در روایات نبوی همه مؤمنان به استقامت دعوت‌شده است که جایگاه گسترده‌ای آن را در شریعت اسلامی بیان می‌دارد؛ ازاین‌جهت، استقامت و ایستادگی را پیامبر اکرم صلی‌الله علیه وآله وسلم بس بزرگ و دشوار شمرده و آن را وسیله‌‌ی پیری خود قلم داد نموده و می‌فرماید که مسئله استقامت دستور شده در قرآن کریم مرا پیر کرد. طوری که می‌فرماید:«شَيَّبَتْنِي ‌هُودٌ ‌وَأَخَوَاتُهَا؛ سوره هود و همتایان آن مرا پیر کرد». (عبدالرزاق صنعانی، المصنف، ج 4 ص 103) سوره‌های «الْوَاقِعَةِ» و «الْقِيَامَةِ» و «الْمُرْسَلَاتِ» و «إِذَا الشَّمْسُ كُوِّرَتْ» و «عَمَّ يَتَسَاءَلُونَ» از همتایان سوره هود هستند. این سخن پیامبر را می‌توان در اهمیت امر استقامت و پایداری از بزرگ‌ترین مؤیدات محسوب کرد.

روشن است که بزرگان دین از یک‌سو بر پایداری دین‌داری و ایمان استقامت و ایستادگی داشتند و از سوی دیگر در برابر دشمنان دین آیین، حساسيت شدید نشان می‌دادند. موقف گیری ابن عمر رضی‌الله‌عنهما در اثر بالا از همین باب اهتمام حساسیت نسبت به دشمنان خدا و آیین اوست؛ اما مبارزان راستین و سنگر داران راه الهی، جهت استقامت و ایستادگی در راه خدا، همواره پیروز و روزگاران به کام شان می‌چرخند.