مروری بر معادن کشور
در سال ۲۰۰۲، با آغاز دوران جدید در افغانستان دوران مهمی برای مطالعات زمین شناسی افغانستان در راه بود… در این اواخر کمپنی ناسای آمریکا با وسایل اشعه لایزر توانست معادن عمق کوه ها و زمین افغانستان را نقشه برداری، سروی و تثبیت نماید. این سروی و عکاسی به مصارف ۳۰۰ میلیون دالر موفقانه به پایان رسید.
در سال ۲۰۰۲، با آغاز دوران جدید در افغانستان دوران مهمی برای مطالعات زمین شناسی افغانستان در راه بود… در این اواخر کمپنی ناسای آمریکا با وسایل اشعه لایزر توانست معادن عمق کوه ها و زمین افغانستان را نقشه برداری، سروی و تثبیت نماید. این سروی و عکاسی به مصارف ۳۰۰ میلیون دالر موفقانه به پایان رسید. بسیاری از معلومات باقی مانده در مورد این ذخایر یا ساحاتی که کمتر اکتشاف یافته اند، توسط کارمندان وزارت معادن در دوران بی ثباتی (۱۹۷۹ تا ۲۰۰۱) در محلات دور نگهداری گردیده است، که در سال ۲۰۰۲، دوباره بر گردانده شد. پس از آن، تجدید فعالیت ها در مورد شناسایی و بهره برداری از منابع معدنی افغانستان به صورت جدی آغاز گردیده و تشخیص شود که امور معدن کاری نقش حیاتی را در ثبات اقتصادی دراز مدت افغانستان خواهد داشت. برای انجام این کار پیش بینی گردیده، که رشد سریع در بهره برداری و استخراج منرال ها لازم است و در ضمن دولت افغانستان تشخیص می نماید که روش و سیاست ملکیت دولتی (ملی سازی) دوران اتحاد شوروی از لحاظ اقتصادی مؤثر یا پایدار نبود. در نتیجه، دولت افغانستان ساختار وزارت معادن منحیث مالک و تولید کننده معادن بسوی نقش مناسب تر به عنوان طرح کننده پالیسی و تنظیم کننده جهت انکشاف سرمایه گذاری خصوصی به منظور انکشاف مواد معدنی، تجدید نمود. با در نظر داشت تطبیق این رهنمود های جدید و اصلاح شده، پیشرفته ترین پروژه معدنی از زمان شوری سابق در ساحه معدن مس عینک بعد از پیشنهاد داو طلبی در سال ۲۰۰۸ به کمپنی MCC کشور چین به استخراج سپرده شد.
زمرد پنجشیر یکی از محصولات معدنی است
سنگ های قیمتی در افغانستان:
سنگ های قیمتی را در افغانستان به نام احجار کریمه، احجار قیمتی یا منرال های قیمتی میگویند. استخراج این سنگ ها از چند هزار سال قبل توسط اهالی محل صورت می گرفت. منرال هایی با ارزش معمولاً در قسمت شرقی و شمال شرقی افغانستان زیاده متبلور شده اند. این منرال ها در ولایت های پنجشیر، بدخشان، نورستان و قسمت های هندوکش مرکزی وجود دارد. منرال های و سنگ های رسوبی با ارزش افغانستان عبارتند از: فلوریت گانزیت، سپایر، یاقوت سرخ و کبود، لعل بدخشان گارنیت، امارالت اکومارین، زمرد بیروچ، انواع کورندم میباشد. منرال ها و سنگ های نیمه قیمتی عبارت از: لاجورد، توپاز، تورمالین و کوارتز میباشد. چهار معدن مهم کشور یعنی معادن پنجشیر، یاقوت جگدلک، لعل بدخشان و نورستان در گذشته بشکل غیر فنی استخراج شده به بازار هندوستان و مارکیت پاکستان بفروش میرسیدند.
معادن مس در افغانستان:
درحدود ۳۰۰ رسوبات مستند مس در افغانستان وجود دارد ولی تا فعلاً در ۱۲ معادن مس تحقیقات صورت گرفته است. معادن مس در ولایت های لوگر، هرات، فراه، کاپیسا، قندهار، زابل و معادن جنوب افغانستان عبارتند از: معادن مس عینک جوهر و دربند میباشد. تخمیناً افغانستان دارای ۶۸۵۰۰ میلیون تن مس میباشد. معادن مس افغانستان که به مقیاس کوچک و بلند دارای سنگ های مس دار میباشند قرار ذیل است:
معدن مس بلخاب سرپل
معدن مس در کوتل خاواک پنجشیر
معدن مس فرنجل غوربند
معدن مس جیرعلی پنجشیر و تاواخ پنجشیر
معدن مس کوه چراغانی کهنه خمار ولایت میدان وردگ در ۶۰ کیلومتری کابل
معدن مس لوگر در منطقه گلدره
معدن مس گل دره کوهدامن
معدن مس کوتل قلیچ علاقه کهمرد بامیان
معدن مس ارغنداب، توخی قندهار
معدن مس دربند ولایت کابل
معدن مس گلوغه فراه اعیار ۱ درصد با سرب روی آهن
معادن مس دربند کابل طول زون ۷ کیلومتر عرض اکیلومتر زیاده از۸۰ میلیون تن
معدن مس شهدای هرات ۵ میلیون تن اعیار۱٫۱ مس طول ۱۵۰–۲۴۰۰متر ضخامت ۲٫۴–۸ متر
معدن مس دره علیشنگ لغمان ۲۰۰ متر طول عرض۳۰ متر معیار۰٫۱ مس با سرب وجست
اوخان کشان فاریاب طول زون ۲٫۵ کیلومتر عرض ۲۰–۲۷۰ مترعیار ۰٫۱–۱٫۵٪مس با سر و جست
معدن مس کندالان ولایت زابل ذخیره C1+C2 دارای ۳۷۰۰ تن مس ۳٫۸٪ و سایر عناصر معدنی
هکذا در معدن طلای زرکشان ولایت غزنی و غیره محل به تناسب کم وجود دارد.
معادن آهن در افغانستان:
تا فعلاً در ۱۰۰ محل معادن مشاهده گردیده است. ذخایر مجموعی معادن آهن افغانستان بیشتر از بیلیون تن میباشد. معادن آهن افغانستان بطور عموم دارای معیار بلند یعنی ۴۷–۶۲٪ میباشد که در جمله معادن کم مصرف پر کیفیت و کم نظیر شمرده میشود. معادن آهن در بدخشان، پنجشیر، غوربند، بامیان حاجی گگ بهسود، لعل سرچنگل، یکاولنگ وغور وهم در قندهار، میمنه، هرات، ارزگان، پکتیا از اهمیت زیاد برخور دار میباشد. در ۱۰۰ کیلومتری شمال قندهار منطقه خاک ریز معدن بزرگ آهنی با ظرفیت ۳ میلیون تن واقع شده است. همچنین معدن آهنی در ۹ کیلومتری شهر جبل السراج قرار دارد. بزرگترین معادن آهن آسیای مرکزی معدن آهن حاجی گک در ولایت بامیان و در ۱۳۰ کیلومتری شمال غرب کابل قراردارد. در چند کیلومتری این معدن یک ذخیره عظیم آهک (برای ذوب کردن آهن) وجود دارد. پس از حاجی گک دومین معدن آهن افغانستان همردیف با حاجی گک است معادن آهن سایه دریا میباشد. معدن آهنگران بامیان الی ۶۵ درصد آهن دارد. سومین معادن آهن افغانستان که با سایه دریا رقابت میکند معادن دهانه درغوشتک است که ۴۷ درصد آهن دارد. چهارمین معادن بزرگ آهن افغانستان لعل سرجنگل است که همردیف حاجی گک است. معادن آهن افغانستان به مقیاس کوچک و یا بلند آهن دارد که به صورت فهرست وار به شرح زیر است:
معادن آهن حاجی گک در ولایت بامیان
ساحه پهن حاجی گک حدود ۱۵۰ سال آهن خواهد داد
آهن حاجی گگ بامیان
آهن ارغنداب
آهن سرخ کوتل هرات
آهن بهارک بدخشان
معدن آهن دامنه کوه پغمان در بالای حصه کوتی
آهن کوه جبل السراج
آهن ده سبز کوه خاک لمبه
آهن کوتل خاواک پنجشیر
آهن قول منار
آهن کوه قلعه خواجه صاحب
آهن کوه شاخ برتنی
آهن لولنج غوربند
آهن دره میاداد
آهن رخه پنجشیر
آهن کوه دشت لوگر
آهن کوه قمچین باف میدان
آهن دره پنجشیر
آهن کوه اله بله
آهن پارند در بازارک پنجشیر
آهن کرم جدران
آهن کوه شاقول و شیرداغ
آهن سیاه تپه و فراخلوم بهسود
آهن زرد شنوار
آهن کوه شاه مسعود قندهار
آهن کوه بچه کرخ هرات
آهن سیاه مشرقی
آهن گلستان فراه.
در اکثریت معادن فوق تحقیقات ابتدائی صورت گرفته تا هنوز مقدار آن دقیق تثبیت نگردیده است. بعضی ازین معادن غیر اقتصادی نیز است.
معادن نقره در افغانستان:
مهمترین معادن نقره افغانستان (طلای سفید) در ارتفاعات بدخشان، منطقه پنجشیر، در سیم کوه هرات، خاک ریز قندهار، غوربند و علاقه هزارستان و در رگه های معدن سرب بی بی گوهر (قندهار) و مقداری در معدن مس عینک مشخص گردیده است.
ذخایر نفت و گاز افغانستان:
نخستین عملیات حفاری جهت اکتشاف نفت و گاز در افغانستان در سال ۱۹۵۶ انجام شده است به طوریکه در سال ۱۹۵۹ منجر به اکتشاف میدان نفتی انگوت در ولایت سرپل گردید. در فاصله سال های ۱۹۵۹ تا ۱۹۶۶ پنجاه حلقه چاه اکتشافی دیگر نیز در این حوزه حفر گردید که باعث اکتشاف ۳ میدان گازی بزرگ یتیم تاق (۱۹۶۰)، خواجه گوگردک (۱۹۶۱) و خواجه برهان (۱۹۶۴) شد.
طبق مطالعات چندین ساله متخصصین روسی و افغانی از سال ۱۹۶۶ تا ۱۹۸۱ دست کم دو میدان نفتی کوچک، یک میدان گازی بزرگ (جرقدوق) و دو میدان گازی دیگر کشف شده است که عمدتاً در بخش شمال غربی کشور میباشند.
حوزه شمال قسمتی از حوزه عظیم نفت و گاز آمو دریا میباشد که از نظر میزان ذخیره در بین ۱۵۲ حوزه نفتی و گازی کشف شده جهان در رده پانزدهم قرار دارد. این ۵۱۵ هزار کیلومتر مربع وسعت دارد و در چهار کشور افغانستان، ایران، ترکمنستان و ازبیکستان گسترش دارد. بر اساس مطالعات انجام شده میتوان مجموع ذخایر نفت و گاز شمال کشور را اعم از ذخایر کشف شده و کشف نشده که قابل استحصال میباشند به صورت زیر تعیین نمود. درسالهای ۱۹۸۰ روس ها مجموعاً ذخایر معادن افغانستان را ۹۵ میلیون بشکه و قابل استحصال را ۳۰۰ میلیون بشکه تخمین نموده بود ؛ ولی بعداً این ارقام اضافه شده است.
مجموع ذخایر کشف شده نفت ۱٫۸ بیلیون بیلر تیل خام در بین مزارشریف و شبرغان وجود دارد.
مجموع ذخایر نفت قابل استحصال ۱۵۶۹ میلیون بیرل
مجموع ذخایر کشف شده گاز در حدود ۴۴۴ بیلیون متر مکعب
مجموع ذخایر گاز مایع ۵۶۲ بیلیون متر مکعب گاز مایع
در این اواخر تحقیقاتی که توسط سازمان آمریکایی ناسا انجام گرفت مشخص شد در افغانستان بیشتر از ۱۰۰ حوضه نفت و گاز وجود دارد. تاکنون در افغانستان بیشترین تحقیقات انجام شده در پنج حوضه نفت خیز صورت گرفته که دوحوضه آن در شمال آمو، یک حوضه آن در هلمند، یک حوضه در هرات و یک حوضه آن در کتواز ولایت پکتیکا قرار دارد. ادامه دارد
