بی‌نظمی و کشمکش‌های خاورمیانه به کجا خواهد کشید؟

پس از  7  اکتوبر و آغاز درگیری‌ها میان مجاهدین حماس و اسرائیل، در مجموع منطقه به خصوص خاور میانه، دستخوش بی‌نظمی‌های گوناگون شده و با گذشت هر روز دامنۀ بی‌ثباتی‌ها گشترش می‌یابد. کارشناسان امور بین‌الملل به این نظر اند که در رأس این درگیری‌ها و بی‌ثباتی‌ها، امریکا و روسیه قرار دارند و این دو کشور شماری از کشورهای خاورمیانه و برخی از کشورهای دیگر را نیز به میدان نبرد سوق می‌دهند.

به تاریخ 7 اکتوبر سال 2023،مجاهدین  حماس تحت عنوان حملات «طوفان‌الاقصی» بر بخش‌هایی از اسرائیل حمله کرد؛ مناطقی که از سال 1948 تا امروز در اشغال اسرائیل قرار دارد. اردوی اسرائیل در پاسخ به این حمله بر نوار غزه حمله کرده و جنگ تاکنون ادامه دارد.

با شعله‌ور شدن جنگ در خاور میانه و مجاهدین حمایت امریکا از اسرائیل، از ابتدا مشخص بود که این درگیری آینده منطقه را بحرانی خواهد کرد و متحدین و مخالفین امریکا به جان هم خواهند افتاد.

در حال حاضر، از یگ سو دامنۀ جنگ به خاک لبنان نیز کشیده شده و از سوی دیگر اختلافات میان انقره و واشنگتن بر سر تحولات شمال سوریه بالا گرفته است.

در این میان مقاومت اسلامی عراق در حمایت از فلسطین، حملاتی را به پایگاه‌های امریکایی و اسرائیل انجام داده و آنچه در هفته‌های اخیر در دریای سرخ از سوی حوثی‌های یمن به حمایت ایران و طرف دیگر صورت گرفته، قدرت‌های غربی را به وحشت انداخته است.

از سوی دیگر، ناآرامی‌ها در ایران و انفجار اخیر در سال‌روز کشته شدن قاسم سلیمانی که مسئولیت‌ آنرا داعش به عهده گرفته، نشان می‌دهد که بحران منطقه وارد مراحل حساس‌تر و بغرنج‌تری شده است. بحران در پاکستان نیز پس از ملاقات عمران خان صدراعظم سابق پاکستان با ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه آغاز شد و با وجود سرنگونی دولت خان هنوز ادامه دارد. همچنان ظهور گروه طالبان پاکستانی سبب ناامنی‌هایی در  این کشور شده و حتی انتخابات این کشور را تحت تأثیر قرار داده و پارلمان این کشور با تایید یک طرح، انتخابات را به تعویق انداخته است.

این اتفاقات نشان می‌دهد که منطقه در شرایط حساسی قرار دارد و ممکن است تحولات زیادی در سال 2024 میلادی رخ دهد.

کارشناسان امور بین‌الملل به این نظر اند که در رأس این درگیری‌ها و بی‌نظمی‌ها، امریکا و روسیه قرار دارند و این دو کشور، کشورهای خاورمیانه و برخی از کشورهای آسیایی و دیگر کشورها را به میدان نبرد سوق می‌دهند.

عزیز معارج، آگاه بین‌الملل در این مورد می‌گوید:”جنگ در خلیج و کشورهای گلف و جی سی سی بشمول یمن، فلسطین و اسرائیل، جنگ بلوک شرق و غرب است و تمام هدایات از آن‌ها گرفته می‌شود و تمویل نیز از جانب آنها صورت می‌گیرد. رقابت بین دو کشور است و کشورهای دیگر به ضرر خود کار می‌کنند و همین موضوع سبب شده که جنگ گسترش پیدا کند. روسیه خواهان گرفتن انتقام جنگ اوکراین است و امکان دارد جنگ در خاور میانه گسترش یابد و جنجالی برای غربی‌ها ایجاد کند.”

مطیع‌الله آرین‌پور، دیگر آگاه امور بین‌الملل بی‌‎نظمی در منطقه را مرتبط به جنگ اسرائیل و فلسطین می‌داند و می‌گوید که اسرائیل به دنبال کشانیدن پای امریکا به صورت مستقیم در جنگ است تا اهدافش را برآورده سازد.

“اسرائیل به تنهایی قادر نیست که اهدافش را برآورده کند و به همین دلیل به دنبال کشانیدن پای امریکا به این جنگ و نابودی رقبایش مانند ایران است. حوثی‌ها ضعف‌های بزرگ امریکا و اسرائیل را آشکار کردند و شماری از کشورهای اسلامی به خاطر حمایت از فلسطین در وضعیت بدی قرار دارند. از سوی دیگر روسیه با توجه به این که اسرائیل حمایت تسلیحاتی از اوکراین کرده، می‌خواهد که آتش جنگ شعله‌ور بماند.”

به باور وی  اگر جنگ به درازا کشیده شود، قطعاً از سرحدات غزه بیرون شده و ممکن است شاهد جنگ تمام عیار در ایران، سوریه، عراق و شماری از کشورهای دیگر خاور میانه باشیم.

متخصصین برای پایان بحران در منطقه با توجه به این که خاورمیانه یکی از بحران‌خیزترین مناطق جهان بوده است، خواهان تطبیق  راهکارهایی مبنی‌بر لزوم تغییر نگرش و سیاست‌های غرب به خاورمیانه از جمله جایگزینی نگاه مشارکتی به‌جای نگاه امنیتی استند. آنان به توجه به اولویت‌هایی مانند حل‌وفصل عادلانه مسئله اسرائیل و فلسطین و کمک به گسترش همکاری‌های منطقه‌ای و توسعه همه‌جانبه تاکید دارند. با در نظر داشت تحلیل‌هایی که کارشناسان مطرح می‌کنند در صورت دوام بحران در منطقه، کشورهای زیادی متأثر خواهند شد و بحران دامن بسیاری از کشورها را خواهد گرفت.