ریه و سیستم تنفسی

قسمت دوم

داکتر سخی

مساحت کل غشایی که کیسه‌های هوایی ایجاد می‌کنند، برابر با 70 متر مربع است. گفته می‌شود که این مساحت اغلب به اندازه نیمی از زمین تنیس است.

پس از عبور رگ‌های خونی از ریه‌‌ها، بدن هنگام گردش خون، آکسیجن را از جریان خون به بافت‌های مختلف ارسال می‌کند. در این زمان خون آکسیجن خود را به سلول‌ها داده و در ازای آن دی‌اکسید کربن از سلول‌ها دریافت می‌کند. این خون پس از عبور از قلب دوباره به ریه‌ها برمی‌گردد تا به مویرگ‌های اطراف کیسه‌های هوایی برسد.

کیسه‌های هوایی‌ اکنون حاوی منبع جدیدی از آکسیجن هستند که فرد آن را تنفس کرده است. این آکسیجن از غشایی به نام غشا کیسه‌های هوایی مویرگی عبور می‌کند و وارد جریان خون می‌شود. در همین زمان، دی‌اکسید کربن که در جریان گردش خون از سلول‌های بدن در خون جمع‌آوری شده است، وارد کیسه‌های هوایی‌ می‌شود. این میزان دی‌اکسید کربن از کیسه‌های هوایی در هنگام بازدم به محیط بیرون وارد می‌شود. به عبارت ساده، با ورود آکسیجن، دی‌اکسید کربن از ریه‌ها بیرون می‌رود. به این فرایند مبادله گاز گفته می‌شود.

سورفکتانت در ریه‌ها

سلول‌های ویژه موجود در کیسه‌های هوایی ترکیبی را ایجاد می‌کنند که به عنوان «سورفکتانت» (Surfactant) ریوی شناخته می‌شود. این ترکیب از لیپیدها‌، پروتئین‌ها و کربوهایدریت‌ها تشکیل شده است.

سورفکتانت‌ها در ساختار خود دارای مناطق آب دوست و آبگریزی هستند. مناطق آب دوست به سمت مالیکول آب جذب می‌شوند و مناطق آبگریز توسط مالیکول های آب دفع می‌شوند. سورفکتانت‌های ریوی عملکردهای حیاتی را در بدن بر عهده دارند که از جمله این عملکردها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

امکان کارایی بهتر سیستم تنفسی

جلوگیری از ایجاد چسبندگی در کیسه‌های هوایی

هر یک از کیسه‌های هوایی مانند کیسه پلاستیکی هستند که بخش درونی آن‌ها رطوبت دارد. اگر سورفکتانت‌ها درون کیسه‌های هوایی وجود نداشتند، دیواره داخلی این کیسه‌ها به هم متصل می‌شدند و فضای داخلی آن‌ها از بین می‌رفت. سورفکتانت‌های ریوی با کاهش میزان کشش سطحی نقش خود را در کیسه‌های هوایی انجام می‌دهند. با وجود این ویژگی سورفکتانت‌ها، انرژی مورد نیاز برای تورم کیسه‌های هوایی کاهش می‌یابد.

در دوران جنینی، تولید سورفکتانت تا هفته‌های انتهایی بارداری در بدن جنین شروع نمی‌شود. به همین دلیل نوزادانی که زودرس به دنیا می‌آیند‌، اغلب در تنفس دچار مشکل می‌شوند که از آن به عنوان «سندرم دیسترس تنفسی نوزادان» (Infant Respiratory Distress Syndrome) یا RDS یاد می‌شود.

دستگاه تنفسی

ریه‌‌ها بخش اصلی دستگاه یا «سیستم تنفسی» (Respiratory System) بدن به شمار می‌آیند. این سیستم به دستگاه تنفسی فوقانی و دستگاه تنفسی تحتانی تقسیم می‌شود. دستگاه تنفسی فوقانی شامل بخش‌های زیر است:

د‌هان و بینی: هوا از طریق د‌هان و بینی وارد ریه‌‌ها می‌شود.

حفره بینی: هوا از بینی به داخل حفره بینی و سپس ریه‌‌ها انتقال می‌یابد.

گلو (حلق): هوای وارد شده به د‌هان از طریق گلو به ریه‌‌ها ارسال می‌شود.

حنجره: این قسمت از گلو کمک می‌کند تا هوا به داخل ریه‌‌ها برود و مسیر ورود مواد غذایی و آشامیدنی را به سمت مری منحرف می‌کند.

دستگاه تنفسی تحتانی از بخش‌های زیر تشکیل شده

است:                                                   ادامه دارد