مسؤلیت بین المللی دولت مربوط به تخریب محیط زیست

پوهنمل سمونمل محمد ایوب یوسفی

الف. مفهوم مسؤلیت: مسئوليت از نظر لغوی به معنی متعهد بودن، مسؤل بودن و مکلف بودن به انجام چیزی می‌باشد و در اصطلاح مسئوليت عبارت از مكلفيت پاسخ دادن از اعمال خود و در بعضي مواقع از اعمال ديگران می‌باشد.

ب. مفهوم تخریب: تخریب یا آلوده كننده به هر نوع مواد جامد، مايع، گاز، اجسام ذره بینی، صوت، ارتعاش، حرارت، تشعشع، نور و يا انرژی ديگر يا يک شی  يا مخلوط آنها است كه قابلیت يا امکان تاثیر سوء را داشته باشد.( قانون محیط زیست، ماده4)

ج. مفهوم محیط زیست: تعریف لغوی محیط زيست از دو كلمه محیط و زيست تركیب يافته است كه در فارسی به معنای جايگاه و محل زندگی است. اين عنوان از نظر لغت مواردی هم چون آلودگی هوا و راه های جلوگیری از تخريب طبیعت  را شامل نمی¬شود، اما امروزه مفاهیم گوناگون را از آن ارايه می¬نمايند مثل آب و هوا، جنگل، كوه، حقوق حیوانات و پرندگان، راه¬های جلوگیری از آلودگی هوا، راه¬های مبارزه با عوامل مخرب طبیعت و محیط زيست در اصطلاح به كلیه عوامل تهديد كننده يا بهبود بخش محیط زندگی اطلاق می‌شود.

د. تاريخچه محیط زيست: در واقع به تاريخچه زندگی انسان بر روی كره زمین بر می‌گردد. رابطه انسان با محیط زيست از زمان آفرينش انسان شروع شده و به مرور زمان دست خوش تغییرات شده است. اين تخريب و آلودگی محیط زيست برای طبیعت غیر قابل تحمل، غیر قابل جبران و غیر قابل بازسازی بود.

جزء اول. اصول محیط زیست در پرتوِ آموزه های دین مبین اسلام: امنیت در محیط زیست: امنیت نقش بسیار مهمی در محیط طبیعی، محیط مصنوعی و محیط اجتماعی دارد اگر چی تا انسان آنرا از دست ندهد قدرش را نمیداند. پیامبر بزرگ اسلام درین رابطه میفرماید: (نعمتان مکفورتان (مجهولتان) الامن والعافیۀ) (مجلس، ج 4،ص: 18)

امنیت وسلامتی دونعمت است که برای همه شناخته است و تا زمانیکه از دست نداده اند به اهمیت و جودی آنها پی نمی برند.

جزء دوم. تخریب محیط زیست  در اسناد بین المللی: دولت‌ها در داخل قلمرو  ومرز‌های خود دارای حق حاکمیت، فرماندهی و انجام فعالیت های گوناگون بوده و در بهره برداری از منابع و ثروت‌های طبیعی خویش از آزادی بر خوردارند، ولی ممکن است اعمال دولت¬ها موجب  آسیب زدن به محیط زیست کشورهای همسایه و به خطر افتادن بهداشت وسلامت شهروندان آنان گردد مانند انفجار هسته‌یی چر نوبیل در اوکراین، لذا دولت‌ها در صورت ایراد خسارت به محیط زیست مسئولیت  دارند، در این زمینه، کنوانسیون‌های متعددی  در سطح بین‌المللی تصویب گردیده است که عبارتند از: کنوانسیون مربوط به مسئولیت متصدیان کشتی‌های هسته‌یی تصویب شده سال ۱۹۶۲ بروکسل، کنوانسیون راجع به مسئولیت مدنی برای خسارات ناشی از اجسام فضایی تصویب شده در سال ۱۹۷۲، پروتوکول الحاقی حفاظت از محیط زیست تصویب شده در سال ۱۹۹۱، کنوانسیون و مسئولیت مدنی ناشی از فعالیت‌های خطرناک نسبت به محیط زیست تصویب شده شورای اروپا

جزء سوم. جرم محیط زیست

الف.جرم محیط زیست در حقوق بین الملل عمومی: به اعمالی اطلاق می‌شود که به دگر گونی و نابوی  محیط زیست می انجامد این اعمال غیر قانونی شامل محیط زیست حیات وحش، تنوع زیستی و منابع طبیعی است، نهاد‌های بین المللی مانند جی، اینترپل، اتحادیه اروپا، برنامه محیط زیست ملل‌متحد، موسسه تحقیقات بین المللی، جرایم و عدالت ملل متحد و جرم های زیست محیطی  زیر را به رسمیت شناخته اند: 1. اعمالی غیر قانونی نسبت به حیات وحشی2. استخراخ غیر قانونی معادن3. ماهیگیری غیر قانونی 4. قطع غیر قانونی درختان.

ب.عناصر متشکله جرم محیط زیست: شامل عنصر قانونی، عنصر مادی و عنصر معنوی می‌باشد. (كود جزا، ماده 7).

جزء چهارم. مجازات جرم محیط زیست: تخریب و آلودگی‌ها و بی توجهی‌ها برای نگهداری سالم محیط زيست باعث گرديده تا شمار زيادی از شهروندان آسیب ببینند و كودكان اما آسیب پذير ترين افراد هستند كه آلودگی¬های محیط زيستی حتی از آنها قربانی گرفته است كه با وجود قانون و ساير اسناد تقنینی  اسناد بین المللی در اين مورد وجود دارد. از آنجای كه جرايم مربوط به آلودگی محیط زيست اعمال مختلف( تخطی از مقررات اداری گرفته تا وارد كردن زيان به جان و سلامت افراد) را در بر می‌گیرد.

مجازات اصلی جرم محیط زیست:  به اساس كود جزای افغانستان انواع جزاهای اصلی به جزای نقدی، حبس و اعدام تقسیم گرديده است. کود جزا ماده 708: شخصی كه مواد مضره يا آلوده كننده را در آب، خاك و هوا به اندازه‌ای كه كیفیت فزيکی ، كیمیاوی و بیولوژيکی آنرا كه به انسان ،حیوان، گیاهان و… مضر باشد،  مخلوط كند  مرتکب جرم محیط زيستی شناخته شده به حبس متوسط محکوم می¬گردد. و نیز در (ماده 827).  کود جزا مجازات تبعی وتکملی پیشبینی شده است

نتیجه گیری

نتایج تحقیق انجام شده پیرامون مسؤلیت بین المللی دولت در تخریب محیط زیست در  یافتیم که محیط زیست در زندگی تمام مخلوقات بسیار مهم و ارزنده می‌باشد، دین مقدس اسلام  به صورت عام دولت‌ها را و به صورت خاص افراد را مکلف ساخته  است، تا محیط زیست را حفاظت نموده و از تخریب آن جلوگیری نمایند. چنانچه  قرآنکریم و حدیت پیامبر بزرگوار اسلام به آن تأکید نموده است. بعداً در زمینه، کنوانسیون‌های متعددی  به سطح ملی و بین المللی تصویب گردیده است که عبارتند از: کنوانسیون مربوط به مسئولیت متصدیان کشتی‌های هسته‌یی تصویب شده در سال ۱۹۶۲ بروکسل، کنوانسیون راجع به مسئولیت مدنی برای خسارات ناشی از اجسام فضایی مصوب سال ۱۹۷۲، پروتکل الحاقی حفاظت از محیط زیست تصویب شده در سال ۱۹۹۱، کنوانسیون و مسئولیت مدنی ناشی از فعالیت‌های خطرناک نسبت به محیط زیست مصوب سال 1993شورای اروپا. در افغانستان  قانون حفاظت از محیط زیست  درسال 1385 نیز به تصویب رسیده است.