نقش جهانی شدن در روند آموزش عالی

پوهنیار سمونمل بصیراحمد
جهانی شدن یكی از پدیده‌های مهم دنیای معاصر است كه با تعابیری چون فشردگی، یكپارچگی، و همگون سازی جهان همراه است و با تعلیم و تربیت امروز گره خورده است. جهانی شدن فرآیندی متنوع و قدرتمند است كه در جنبه های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فنی در حال به وقوع پیوستن است. جهانی شدن یعنی گسترش سرمایه داری بازار آزاد به اغلب كشورهای جهان. جهانی شدن را اینگونه تعریف میكند: گسترش، عمق یافتن و سرعت یافتن ارتباطات در یك مقیاس جهانی. در این صورت موج جهانی فقط شامل مسائل اقتصادی نمی شود، بلكه مهمتر از آن شاید در حوزه آموزش عالی، مردمی، ارتباطات، دانش، عقاید، فناوری، سیاست‌ها، و اقدامات سازمانی تجلی یابد.
به هر حال، در روند جهانی شدن بسیاری از مؤلفه‌های زندگی با تحولی عمیق روبهرو شده است. برخی از این تحولات در عرصه‌ى سیاسی و اقتصادی ظاهر شده، و برخی دیگر در حوزه‌های فرهنگی و اجتماعی رخ داده است. از سوی دیگر، توسعه‌سریع تکنالوژی اطلاعاتی و ارتباطی شرایط نوینی در جهان ایجاد كرده كه با تكیه بر آن میزان كنترول و هدایت جریان‌های مختلف سیاسی در كنار روابط تعاملی و بین‌المللی میان كشورها دستخوش تغییر شده است. زندگی در فضای جامعه‌‌نوین با درنظرگرفتن شرایط خاص و پیشرفت‌های علمی و تکنالوژیکی، چهره دیگری از جهان ارائه داده است.
در قلمرو آموزش عالی، اگرچه پوهنتون ها از اوان شكل گیری جنبه هایی از جهانی شدن را با خود داشته اند، اما این مفهوم در عصر حاضر ابعادی گسترده تر و ژرف تری یافته است. به گونه ای كه بسیاری از اندیشه پردازان پدیده پیچیده جهانی شدن در آموزش عالی را بین المللی شدن پوهنتون‌ها توصیف كرده اند. لذا آموزش به گونه ای ژرف در فرایند كنونی جهانی شدن درگیر شده است. اگر چه هنوز توافقی در خصوص مسیری كه جهانی شدن را به سیاست‌های آموزشی و عملكرد آن پیوند می زند وجود ندارد، اما این موضوع میان صاحب‌نظران بسیار رایج است. بخشی از این كمبود توافق ناشی از این واقعیت است كه جهانی شدن مفهومی پر مجادله است كه برای تحت پوشش قرار دادن تمام قلمرو های گفتمان های آكادمیك و عمومی به كار برده می شود. جهانی شدن مفهومی است كه تقریباً برای تشریح بسیاری از جنبه های زندگی معاصر به كار برده می شود.
امروزه تغییرات اجتماعی- اقتصادی ساختار های نظام آموزشی را متأثر ساخته است و نیاز به تغییر محتوا و ساختارهای آموزشی را مورد تاكید قرار داده است. بسیاری از مطالعات بر این نكته دلالت دارند كه اصلاحات آموزشی با تغییرات اقتصادی و اجتماعی در سطح بین المللی پیوند خورده است. با این وجود پدیده جهانی شدن چالش تجربی جدیدی را مطرح ساخته است. جهانی شدن نیاز به سازماندهی مجدد دنیای بازار كار و اقتصاد را عنوان می كند و در نتیجه نیاز فزاینده ای به دانش و اطلاعات نو را به وجود آورده است. معمولاً دانش و اطلاعات بواسطه مؤسسات ملی و محلی به اعضای جامعه انتقال داده می شود و با توجه به اینكه اقتصاد جهانی ماهیت مؤسسات تحصیلات عالی را متحول می سازد، دگرگونی نظام های آموزشی مستلزم همراهی همگان با توسعه اقتصاد جهانی است. اقتصاد جهانی و ایدئولوژی جهانی شدن به طور فزاینده ای راهبردهای اصطلاحات آموزشی را متأثر می سازد. پنج شیوه ای را كه جهانی شدن می تواند بر نظام های آموزشی و تحصیلی تأثیر عمده ای داشته باشد، مورد بحث قرار داده است.
-1 تغییر در رویكردهای مالی: اكثر دولتها برای كاهش هزینه های دولتی نظام آموزشی و یافتن منابع مالی جدید برای هزینه های آموزشی شان تحت فشار قرار دارند. -2تغییر در بازار كار: از سوی دیگر دولتها برای جذب سرمایه های خارجی نیز تحت فشار بوده و این بدان معناست كه كشورهای خارجی منابع مالی و نیروهای كار ماهر را در اختیار دارند. علاوه بر این به دلیل بالا بودن دستمزد نیروهای كار آموزش دیده، تقاضای برخورداری از تحصیلات دانشگاهی و آموزش عالی افزایش یافته است و دولت¬ها مجبورند آموزش عالی را گسترش دهند. 3- تغییر در آموزش: كیفیت های نظام های آموزشی ملی بشدت متأثر از مقایسه های بین المللی شده است. این امر موجب تأكید بیشتر بر برنامه های درسی گشته است و بسیاری از كشورها برای دستیابی به معیارات، به تغییر شیوه های آموزشی پرداخته اند. امتحانات و تعیین معیارات آموزشی بخش وسیعی از تلاش هایی هستند كه به منظور ارتقاء سطح مسئولیت و پاسخگویی نظام آموزشی در قبال جامعه، مورد توجه قرار گرفته اند. 4- تغییر در تکنالوژی اطلاعاتی_ ارتباطی: این فناوری ها به تدریج به نظام های آموزشی معرفی می شوند و تلاش گسترده ای وجود دارد تا برای اقشار كم درآمد، آموزش از راه دور ارائه شود و حتی در آموزش عالی، برنامه های آموزشی به نحوی طراحی شود كه مبتنی بر استفاده از كامپیوتر و انترنت باشد. 5- تغییر در شبكه های اطلاعات: ابزاری برای انتقال فرهنگ جهانی محسوب می شود. بسیاری از گروه¬ها به دلیل تأكید بر ارزشها و سنن فرهنگی و احساس در حاشیه ماندن با پدیده جهانی شدن مخالفت می ورزند و نسبت به گسترش آن مقاومت می نمایند.
به طور كلی جهانی شدن فرایندی است كه حاكمیت و هویت فرهنگی ملل را در سطوح خُرد و كلان تحت تأثیر قرار داده است، لذا نظام¬های آموزشی كه انتقال دهنده معرفت بشری به دانش آموزان خود هستند نمی توانند خود را جدا و یا به دور از این فرایند رو به گسترش در نظر گیرد.