حادثات ترافیکی به عنوان یکی از علل عمده مرگ و ناتوانی در سراسر جهان مطرح می‌باشد. عوامل متعددی در بروز این حادثات نقش دارند که شناسایی این عوامل با توجه به شرایط خاص هر منطقه ضروری است با چنین وضعیتی است که در کنار سایر مصائب طبیعی و غیرطبیعی که هر روز زندگی افغان‌ها را به مخاطره می‌اندازد، حادثات ترافیکی نیز به عنوان کمین‌گاه مرگ در برابر هم‌وطنان ما قرار گرفته است.
با افزایش روز افزون موترها، ترددها در شهرها و جاده‌ها بر تعداد و شدت تصادفات ترافیکی به میزان زیادی افزوده شده و ضایعات جانی و مالی ناشی از این تصادفات بار سنگینی بر جامعه بشری تحمیل می‌کند.
حادثات ترافیکی اولین علت مرگ‌های ناشی از حواث است. تخلفات رانندگی همواره یکی از علل بروز حادثات ترافیکی در همه جوامع است. در بروز تخلفات رانندگی عوامل محیطی کنترلی، نظارت پلیس و اعمال قوانین راهنمایی و رانندگی موترهای غیر استاندارد و راه‌های نا ایمن دخیل هستند. اما علل انسانی به عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل موجب بیش‌ترین میزان تخلفات و تصادفات است. این عامل با اصلاح رفتارهای فردی و اجتماعی تا حدود زیادی قابل پیش‌گیری است. رفتارهای پرخطر رانندگی یکی از عوامل مؤثر در تصادفات رانندگی است. نحوه عکس العمل رانندگان در حالت‌های هیجانی مختلف می‌تواند بر رفتار رانندگی آنها تاثیر بگذارد. ضعف کنترل هیجانات منفی حین رانندگی باعث ایجاد رفتارهای خطرناک و پرخاش‌گرانه می‌شود. رفتار رانندگی پر خطر شامل هرگونه رفتاری است که از راننده سر میزند و احتمال وقوع حادثه ترافیکی را افزایش می‌دهد. این رفتار شامل نقض قانون و مقررات راهنمایی و رانندگی مانند سبقت و سرعت غیر مجاز، عدم رعایت حق تقدم عبور از چراغ سرخ، عدم توجه به علایم راهنمایی و انحراف به چپ است که همه نمونه‌هایی از تخلفات رانندگی و رفتار رانندگی پرخطر هستند. رفتارهای پرخطر رفتارهای بالقوه مخربی هستند که افراد به طور ارادی یا بدون اطلاع از پیامدهای نامطلوب احتمالی آنها را انجام می‌دهند. امروزه شیوع این رفتارها مخصوصاً در بین رانندگان به یکی از مهم ترین و گسترده‌ترین نگرانی‌های جوامع بشری تبدیل شده و مشکلات گسترده و شدیدی را به آنها تحمیل کرده است.
ادراک خطر یک توانائی اساسی در رانندگی محسوب می‌شود و نقش مهمی در بروز تصادفات ایفا می‌کند. درک خطر به توانایی شناسایی و پاسخ دادن به موقعیت های بالقوه خطرناک اطلاق می‌شود. رفتار رانندگی بسیار تحت تأثیر درک راننده از جاده و محیط اطرافش است. شکل‌گیری مهارت‌ها و توانایی‌های لازم برای رانندگی ایمن مانند آگاهی از موقعیت و درک خطر، نیازمند آموزش و تجربه است. ایمنی ترافیک با توانایی فرد در درک خطر و راننده بر اساس ارزیابی اش از خطر سرعت رانندگی خود را تنظیم می‌کند. هر چه ارزیابی ذهنی از خطر بیشتر باشد رفتارهای ترافیکی محتاطانه بیش‌تری بروز می‌کند.
حوادث ترافیکی خسارت‌های مالی قابل توجهی را برای قربانیان خانواده آنها و جامعه ایجاد می‌کند.
اصلاح فرهنگ ترافیک و کاهش رفتارهای رانندگی پرخطر رانندگان و کاربران، گام بزرگی در جهت مدیریت حوادث ترافیکی است. بنابراین باید راهکارهای عملی و اجرایی در راستای بهبود اعمال رانندگی رانندگان اندیشیده شود. همچنین برای بسترسازی فرهنگ رانندگی، کاهش رفتارهای پرخطر رانندگان و در جهت قانون‌مندی جامعه باید ترویج فرهنگ رانندگی صحیح و ارتقای سواد سلامت همگانی، اشاعه داده شود و رعایت قوانین رانندگی و رعایت حقوق دیگران حین رانندگی مورد تاکید قرار گیرد.
علت حدثات ترافیکی یا این کمین‌گاه مرگ در افغانستان چیست که سالانه صدها قربانی می‌گیرد؟
علت عمده‌ی بروز حادثات ترافیکی را می توان به طور ذیل برشمرد
۱ – عدم رعایت قوانین ترافیک جاده، این در حالی است که افغانستان دارای قوانین و مقررات لازم در بخش ترافیک می باشد؛
۲- عدم استفاده از وسایط نقلیه معیاری و ستندرد؛
۳ – عدم آگاهی مردم از مقررات ترافیکی؛
۴ – عدم آشنایی رانندگان با علایم ترافیکی در مسیر تردد؛
۵ – عدم نصب علایم ترافیکی در مسیر رفت و آمد از مسؤولان ترافیک؛
۶ – خرابی جاده ها و شاهراه‌ها در کشور؛
۷ – عدم داشتن جواز رانندگی قانونی نزد اکثریت رانندگان؛
۸ – عدم کنترول جدی اسناد مرتبط به رانندگی؛
۹ – عدم چک وسایط ترانسپورتی بخصوص وسایطی که در شاهراه های بزرگ تردد دارند؛
۱۰ – استعمال بی‌رویه وسایط دولتی بخصوص وسایط نقلیۀ نظامی؛
۱۱ – اکثریت رانندگان وسایط نقلیه نظامی علاوه بر این که با مقررات ترافیکی آشنایی ندارند، در راستای اخذ جواز رانندگی نیز بی علاقه اند؛
۱۲ – عدم اجرای مویدات ترافیکی بالای متخلفین قواعد مربوط ترافیک جاده؛
۱۳- عدم تطبیق جدی قانون بالای مرتکبین جرایم ترافیکی توسط ارگان های عدلی و قضایی؛
۱۴ – استعمال مواد مخدر در حین رانندگی توسط راننده گان؛
۱۵ – عدم موجودیت سیستم نظارتی از استعمال مواد مخدر و نشه‌آور در زمان رانندگی؛
۱۶- عدم توجه و حمایت پولیس ترافیک از سوی مقام
های بلندپایه برای تطبیق بهتر و جدی قواعد ترافیکی
۱۷- عدم توجه و دلچسپی مقام ها به تطبیق قواعد ترافیکی؛
خلاصه!
خستگی و خواب‌آلودگی، شیوع بالایی در بین رانندگان دارد، آموزش اقدامات پیش‌گیری همچون استراحت کافی قبل از رانندگی و عدم رانندگی مداوم در مسافت‌های طولانی، توجه به وضعیت جسمی و روحی رانندگان و از طرف دیگر، بهبود وضع جاده‌ها، شناسایی نقاط حادثه خیز و نصب علائم هشدار دهنده در این نقاط از سوی مسئولین و نظارت و کنترل بیشتر پلیس توصیه می‌شود.
محمدنسیم عمری
