کابلِ تشنه، نیازمند حمایت شهروندان است

آب به عنوان یک عنصر مهم حیات نقش چند پهلو و تعیین کننده را برای زندگی بشر دارد و می‌طلبد تا همه به سهم خویش در مراقبت از آن تلاش کنند، کم توجهی نسبت به آب میتواند پیامد های ویرانگری را در جامعه به بار آورد.

مشکل کمبود آب در افغانستان یکی از موضوعاتی بحث بر انگیزی است که نگرانی‌های گسترده را در سطوح مختلف جامعه به همراه دارد. تغییراقلیم، خشکسالی و استفاده بی رویه از آب سبب شده تا به صورت کل سطح آب پایین رود و اکثریت مردم افغانستان از دسترسی به آب شرین محروم باشند. به صورت موردی شهرکابل، پرجمعیت‌ترین شهر افغانستان، بیشترین آسیب را از رهگذر کمبود آب آشامیدنی و زراعتی متحمل شده است.

روزانه با عبور از کوچه ها و مسیرهای شهر کابل، انسان با انواع استفاده ظالمانه از آب بر می‌خورد که به شدت نا امید کننده است. مثلاً مالکان بیشتر حویلی ها و ساختمان های را می بینیم که پمپ های آب در دست شان و با آخرین درجه فوران، مشغول شستشوی حویلی، فرش و آب یاری باغچه های شان استند. گاهی و مشصاً شب هنگام ساختمان‌های را می‌بینیم که آب تانکر شان لبریز شده و حتی ساعت‌ها داخل کوچه هدر می‌رود. بی احتیاطی شهروندان در هنگام استفاده از آب را می‌شود در فعالیت های کوچک نیز مشاهد کرد. مثلاً؛ در هنگام شستشوی دست وصورت یا حمام کردن نل آب را پیوسته باز می‌گذارند و آب همچنان ضایع می‌شود. در کنار این‌ها می‌شود به  ده ها مواردی دیگری اشاره کرد که آبهای کابل هدر می‌رود و کسی متوجه آن نیست. با این حال آب  کابل را توانایی ایستادگی و مقاومت در برابر برخوردهای نا مهربانانه شهروندانش نیست. کابلی که سالهای طولانی و بدون محدودیت، برای شهروندانش، حیوانات، نباتات و فارم های بادرنگ و ساخت و ساز خانه ها و دیوارهای گِلی آب داده، اکنون خود نیازمند حمایت است؛ چون دیگر منابع تغذیه آب این شهر درحال فروکشیدن است. بناً، از آنجایی که آب سرمایه ملی است بی توجهی و بی دقتی در مصرف آن، بازی کردن با سرنوشت حدود شش میلیون نفوس شهر کابل می‌باشد. با این وجود می‌توان به چند عامل، پیامدها و راهکاری های اشاره کرد که تا حدودی گره کم آبی را در کابل باز کند و چالش شهروندان را از رهگذر آب حل نماید.

در نخست یک عامل کم آبی در کابل جمعیت بیشت از حد این شهر است. شهرِ کوچکی که نزدیک به شش میلیون جمعیت را در خود جای داده است و جمعیتی که بیشتر عمرشان در کنار چشمه ها و دریاهای خروشان اطراف کشور سپری شده و تا هنوز در مصرف آب هیچ محدودیتی را تجربه نکرده اند. بر اساس تخمین ها، آبهای زیرزمینی کابل تنها برای دو میلیون نفوس کفایت میکند؛ درحالی که فعلاً حدود شش میلیون نفوس از این آب بهره برداری می کنند.در قدم دوم استفاده آب شیرین به شکل بی رویه در زراعت است. آب شیرین کابل که کفایت ضروریات ابتدایی را نمی کند در چند سال پسین برای آبیاری صدها وحتی هزاران فارم بادرنگ، گلدانها، درختان و فضای سبز نیز استفاده می‌شد. بجایی که برای باغ ها، نهال ها، مکان های سبز و فارم ها از آب های غیر نوشیدنی استفاده شود، از آب نوشیدنی و شیرین مصرف می شود. درحالی که فایده ایجاد این فارم ها تنها به چند نفر می رسد اما ضرر آن به چند میلیون نفوس می‌رسد و پایتخت یک کشوررا تهدید می‌کند.عامل سوم را که می‌توان به آن اشاره نمود افزایش حفر چاه‌ها است.  در شهر کابل چندین میلیون چاه عادی و هزاران چاه عمیق، مانند لانه زنبور وجود دارد که این کار نسبت به آینده کابل نگران کننده است. زمین کابل مانند غربالی شده که جای سالمی در آن دیده نمی‌شود و هرسال این سوراخ ها عمیق تر و کشنده تر شده می‌رود. تعدادی زیادی از خانواده ها بی رحمانه  وغیر حرفوی با بیل و کلنگ و وسایل پیشرفته تلاش می‌کند که عمیق تر از چاه همسایه، چاه حفر کنند. شرکت های خصوصی آبرسانی از دیگر سو، با کندن چاه های عمیق، تجارت را به جان آبهای کابل شروع کرده و با چندین برابر قیمت بالای مردم می‌فروشند.

عوامل دیگر مسدود شدن راه های نفوذ آب است. در شهری که تمامی بخش های آن از کوچه ها شروع تا سطح حویلی ها، جاده ها و بام ها، با سمنت و قیر پوشانیده شده و مسیر نفوذ آب برف و باران به زیر زمین وجود ندارد، قابل دلسوزی و ترحم است. امسال از یکسو کاهش بارندگی ها و از سوی دیگر، نبود منافذ آبی، در شهر کابل جای نگرانی دارد. در این صورت نمی توان انتظار داشت که کابل ما را سیراب کند و در مقابل بی رحمی ها و مصارف بی رویه ما مقاومت نماید. درحالی که چندسال قبل 70 درصد زمین کابل زراعتی بود و راه های منافذ آب باز بود؛ اما درسالهای اخیر بیشتر زمین های زراعتی، به خانه های مسکونی و پخته کاری تبدیل شده است.

با این حال میتوان به چند راه حل نیز اشاره کرد؛ در گام اول احتیاط لازم در هنگام بهره برداری از آب، است. خانواده ها و مردم وقتی که شیر آب را باز می‌کنند، فکر کنند به حال تشنه کابل و مردمانی که دسترسی به آب شرین ندارند. به هر اندازه که در مصرف آب بی احتیاطی شود، به همان اندازه تهدیدهای زندگی در کابل بیشتر می‌شود. تامین آب آشامیدنی از طریق پروژه های کلان دولتی، از دیگر راه حل ها است. در کابل باید از بیرون این شهر، لوله های آب کشیده شود؛ تا دیگر استفاده از چاه های آب، ممنوع گردد. در این صورت هم منابع آبی تقویت می‌شود و هم آب صحی و سالم برای شهروندان تامین می‌گردد.

تامین آب فارم ها و مکان های سبز از غیر آب آشامیدنی، از دیگر راهکارها است. نهادهای مسئول باید در قسمت آب یاری زراعت و فارم ها، باید مصرف آب شیرین را ممنوع قرار دهند و به کسی اجازه چنین کاری را ندهند. خانواده ها نیز تلاش کنند که از آب های مصرف شده وغیر نوشیدنی، برای آبیاری باغچه و گلخانه شان استفاده کنند.

ترویج فرهنگ صرفه جویی از آب از طریق رسانه های جمعی، ملاامامان مساجد، مکاتب و پوهنتون‌ها، یک راهکاری ضروری است. این فرهنگ باید در تک تک باورهای مردم گنجانیده شود که کابل از نظر آب محدود و نیازمند ترحم و دلسوزی است. اگر مصرف بی رویه آب ادامه پیدا کند، تا چند سال دیگر کابل مکانی برای زندگی نخواهد بود.