اولویت های روسیه در قاره افریقا چیست ؟

نوشته: غوث جانباز

(مکثی اندر باب بازگشائی صفحه ای تازه مناسبات روسیه و افریقا)

دومین ملاقات سران روسیه و کشور های قاره افریقا از تاریخ ۲۷ الی ۲۸ جولای سال جاری (۲۰۲۳) در شهر سانکت پیتیرزبورگ روسیه تحت عنوان “صلح، امنیت و توسعه” برگزار گردیده بود.

وزارت خارجه روسیه اعلام داشته که در خلال گرد همائی سانکت پیتیرزبورگ، روسیه پیشنهاد های متعدد و متنوع را به کشور های افریقائی در رابطه به همکاری در عرصه های انرژی اتومی، فضانوردی، تجارت و… ارایه خواهد داشت. مسکو همچنان خبر داده که عنقریب در بعضی از کشور های افریقائی سفارت خانه ها را از جمله در کشور های بورکینافاسو و گینه استوائی افتتاح خواهد کرد. روسیه بر کسب عضویت اتحادیه افریقا در کلوب 20 G تأکید می نماید.

ضعف اساسی پالیسی روسیه در جهت افریقا در آن است که هنوز نتوانسته پیشنهاد جذاب و سازنده را که در بطن خود محتوای – ارزشی داشته باشد به افریقائی ها پیشکش نماید.

به نظر من شعار های رسمی از قبیل مبارزه با گذشته ی استعماری انطباقی نبوده و فاصله گرفتن از جهان غرب و وابستگان آن نیز منطقی و نتیجه بخش به نظر نمی رسد.

سوال اساسی در تأمین مناسبات و معادله با افریقا دسترسی به فورمولی است که منافع ستراتیژیک طرفین (روسیه و افریقا ) را احتوا نماید.

چشم انداز مختصر در باره برخی از مسائل مرتبط به مناسبات روسیه و افریقا که در کنفرانس سانکت پیتیرزبورگ مطرح گردیدند:

– مسئله ی انتقال و تأمین لوژیستیکی غلات به کشور های افریقائی کاریست پیچیده که طرق حل آن باید جستجو گردد.

– سرعت رشد درآمد ناخالص قاره افریقا طی بیست سال اخیر سالانه مقرب به ۴-۴،۵ فیصد بوده است.

– نفوس باشندگان قاره افریقا در حال حاضر ۱،۵ میلیارد نفر تخمین گردیده است.

– در پایان سال پار، دوران کالاها میان روسیه و افریقا ۱۸ میلیارد دالر بوده است.

– روسیه اعلام داشته که غلات را خودش به افریقا میرساند، و خود را به اجرای این امر و همچنان بذل کمک های بشر دوستانه به کشور های افریقائی متعهد می داند.

– طی سال گذشته تبادلات تجارتی محصولات زراعتی میان روسیه و افریقا ۱۰ در صد رشد نموده و رقم ۶،۷ میلیارد دالر را تشکیل می دهد.

– در پیوند به انتقال غلات به کشور های نیازمند وضعیت متضاد به وجود آمده است. غرب، از یک طرف مانع صدور غلات و کود کیمیاوی روسیه به کشور های دیگر می شود، و از طرف دیگر مسکو را متهم به ایجاد بحران در بازار غذائی جهان می گردد. روسیه می‌خواهد تا مسئله‌ای صدور غلات از شعاع تحریم ها بیرون ساخته شود.

– روسیه اعلام نموده که به کشور های بورکینه فاسو، زیمبابوی، مالی، سومالی، افریقای مرکزی و ایریتریا از ۲۵ الی ۵۰ هزار تن غله کمک می کند و مصارف انتقال آنرا نیز به دوش خود می گیرد.

– سهم روسیه در بازار جهانی گندم ۲۰ در صد ارزیابی گردیده و این یک عامل قابل ملاحظه در تأمین امنیت غذائی جهانی به شمار می رود.

– روسیه در حال حاضر در ۱۶ کشور افریقائی ۳۰ پروژه انرژی را روی دست دارد.

– روسیه موافقت نامه های همکاری های نظامی و  تخنیکی را با بیش از ۴۰ کشور افریقائی به امضا رسانده است.

– طی دو سال اخیر مقدار صدور نفت خام و گاز مایع از روسیه به افریقا ۲،۶ مرتبه افزایش یافته است.

– در حال حاضر در حاشیه کانال سوئیز ایجاد یک حوزه صنعتی با طرفین ذیعلاقه مورد بحث قرار دارد. در نظر است که در آینده نزدیک تولیدات این پارک صنعتی از مسیر کوتاه به افریقا انتقال خواهد یافت.

– روسیه اعلام نموده که همکاری های خود را با دولت های افریقائی در عرصه های امنیت معلوماتی، هوش مصنوعی، ایجاد اقتصاد دیجتلی توسعه می دهد.

– روسیه همین اکنون اقدامات سریع را برای تغییر استقامت مواصلات ترانسپورتی و لوژیستیکی در مسیر جنوب جهان روی دست گرفته است.

– با ایجاد دهلیز ترانسپورتی “شمال – جنوب”، مسکو می خواهد دسترسی کالا های روسیه را به حوزه خلیج و اقیانوس هند تأمین نماید و از آنجا در کوتاه ترین فرصت به قاره افریقا و برعکس تأمین شود.

– روسیه در نظر دارد همکاری های وسیع را میان اتحادیه اقتصادی ایروایشیا* و قاره افریقا به شکل حوزه تجارت آزاد ایجاد نماید. موازی با آن، مسکو مصمم است شبکه های زنجیره ای نمایندگی های تجارتی – اقتصادی روسیه را در افریقا ایجاد کند.

– طوریکه در شروع این متن نیز اشاره شد، یکی از موضوعات کلیدی گردهمائی کنونی سران روسیه و کشور   های افریقا را عواقب بیرون شدن روسیه از توافق نامه غلات تشکیل می دهد.

به باور مقامات روسیه، “غلات اوکرائین کدام نقش قابل ملاحظه را در بازار جهانی غذا بازی نمی نماید”. مسکو از جانب خود در گردهمائی اطمینان داده که حاضر است کمبودی های به وجود آمده را جبران نماید.

از جانب دیگر، می توان مشاهده نمود که طی دو روز اخیر ادبیات روسیه در پیوند به “توافق نامه بحیره سیاه ” تا اندازه نرم تر گردیده است، گر چه شرط اساسی مسکو برای برگشت به تعمیل مندرجات توافق نامه، یعنی برداشتن هرگونه موانع برای دسترسی محصولات و تولیدات غذائی و مواد کیمیائی روسیه به بازار های جهانی باید فورا برداشته شود.

– در چهارچوب ملاقات سران روسیه و افریقا، مسکو قرض سومالیه را قسما بخشیده است. طرفین توافق نمودند که مبلغ ۶۹۰ میلیون دالر از جمع قرضداری ها برداشته می شود.

رئیس جمهور روسیه در لابلای سخنرانی اش به داغ ترین موضوع سیاست جاری روسیه، یعنی بحران نظامی در اوکرائین نیز اشاره نموده گفت:

– “روسیه آماده است شیوه ها و طرق حل و فصل صلح آمیز اوضاع را در اوکرائین جستجو نماید.”

پوتین در ادامه موضوع خطاب به سران افریقا : “روش شما، نظریات شما در کل با محتویات پلان که حکومت چین در ماه فبروری سال جاری برای حل اوضاع در اوکرائین پیشکش نموده آمیزش دارد.

در رابطه به بروز بحران جاری در اوکرائین موارد آتی را یاد آور می شوم : اوکرائین استقلال خود را طی اعلامیه در سال ١٩٩١ اعلام نمود. حکومت آن وقت اوکرائین در این اعلامیه با تمام وضاحت قید نموده که اوکرائین به حیث یک کشور بی طرف باقی می ماند. این موضوع اهمیت اصولی دارد.

سوال اینجاست که چرا غرب سپس تلاش نمود تا اوکرائین را داخل ناتو نماید، علت این مسئله برای ما روشن نیست، لیکن دقیقا همین موضوع، به باور ما تهدید اساسی علیه امنیت ماست.

– یک تعداد حلقات در غرب طی سالیان متمادی برای به راه اندازی جنگ سایبری به ضد روسیه و بخاطر تخریب دولت روسبه آمادگی می گرفتند.”

– در گردهمائی سانکت پیتیرزبورگ فیصله به عمل آمد تا نشست سران روسیه- افریقا منبعد هر سه سال یک بار دایر گردد.

در پایان کاراین گردهمائی تاریخی ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه و سران کشور های افریقا اعلامیه نهائی را تصویب نمودند که برخی از نکات مهم آن در ذیل ارایه می شود:

– روسیه و دولت های قاره افریقا با تعویض حقوق بین الملل، با به اصطلاح نظم که استوار بر مقرراتی باشد که عده ای از کشور ها خود شان آنرا اعلام می دارند، و سپس خود شان آنرا تغییر و تبدیل می دهند، نمی توانند موافقت نمایند.

– روسیه و کشور های قاره افریقا با یک دیگر همکاری های تنگاتنگ ارگان ها و ساختار های امنیتی و همچنان نظامی و نظامی- تخنیکی را تامین می نمایند.

* کشور های روسیه، قزاقستان، بیلاروس و قرغزستان شامل این اتحادیه اند