فراز و فرود سریع دالر از کجا آب می‌خورد؟
در دو هفته‌ی گذشته، ارزش افغانی در برابر دالر امریکایی نوسان زیادی داشت؛ طوری که در آغاز بهای یک دالر امریکایی از ۸۸ افغانی به ۷۳ افغانی کاهش یافت؛ اما از روز (یک‌شنبه، ۱۲ سنبله) بهای دالر بار دیگر در برابر افغانی در حال افزایش است.
داوود مبارک‌اوغلو
در دو هفته‌ی گذشته، ارزش افغانی در برابر دالر امریکایی نوسان زیادی داشت؛ طوری که در آغاز بهای یک دالر امریکایی از ۸۸ افغانی به ۷۳ افغانی کاهش یافت؛ اما از روز (یک‌شنبه، ۱۲ سنبله) بهای دالر بار دیگر در برابر افغانی در حال افزایش است.
به باور آگاهان مسائل اقتصادی، افزایش بهای افغانی در برابر ارزهای خارجی به ویژه دالر، اگر ناشی از تطبیق سیاست‌های پولی بانک مرکزی افغانستان باشد، می‌تواند پیامد خوبی بر وضعیت اقتصادی افغانستان داشته باشد؛ اما در صورت غیرعادی که در آن نقش تطبیق سیاست‌های پول اثرگذاری برجسته نداشته باشد، می‌تواند زیان‌هایی به میان آورد.
عبدالوافی نائب‌زی، آگاه مسائل اقتصادی، می‌گوید که نوسان‌های غیرکنترول‌شده‌ی ارزش افغانی در برابر دالر، می‌تواند سبب بی‌نظمی در بازار مالی و بخش تجارت افغانستان شود. او می‌افزاید: «تغییرات سریع در بازار ارزی، یک سلسله ضررها هم دارد. یک ضرر این وضعیت این است که شما شاهد بودید در دو، سه روز گذشته دالر تا ۷۲ و ۷۳ افغانی رسید؛ ولی امروز دوباره به ۷۷ و ۷۸ افغانی بالا رفته است. این تغییرات زیاد سبب می‌شود تا قیمتی و یک نوع بی‌نظمی و بی‌اعتمادی در بازار به میان آید.»
در کنار این، به باور دیگر آگاهان، احتکار دالر، زمینه‌سازی برای قاچاق آن به بیرون و آسیب‌دیدن بخش اقتصاد مولد یا اقتصاد صنعتی افغانستان، از مهم‌ترین پیامدهای سقوط سریع و موقت ارزش دالر در برابر افغانی است.
ظاهر بهزاد، آگاه مسائل اقتصادی، می‌گوید: «پایین‌آمدن دالر، می‌تواند باعث شود که بسیاری از تاجران بنابر بالارفتن تعرفه‌های گمرکی کالاهای افغانی، از خریدن آن انصراف دهند؛ چون با بالارفتن ارزش افغانی، تعرفه‌ی گمرکی بالاتری بالای این محصولات وضع می‌شود و در نتیجه، باعث ضرر آنها خواهد شد.»
با این وجود، کارشناسان، می‌گویند تنها پیامد مثبتی که کاهش ارزش دالر در برابر افغانی در چند روز گذشته داشت، فقط به اعتباردهی به پول افغانی خلاصه شده است.
دست برتر دالر در دادوستد بازار؛ چرا قیمت‌‌‌ها کاهش نیافت؟
از آن جا که افغانستان اقتصاد وارداتی دارد و بیش‌تر کالاهای مصرفی به ویژه مواد اولیه‌ی مورد نیاز شهروندان مانند سوختی و خوراکی از بیرون وارد می‌شود،
توقع می‌رفت که با کاهش ارزش دالر، بهای این اقلام تجارتی نیز کاهش یابد؛ توقعی که برآورده نشد.
به باور آگاهان مسائل اقتصادی، نبود اعتماد به دایمی‌بودن کاهش کم‌پیشینه‌ی ارزش دالر امریکایی در برابر افغانی، سبب شده است که بهای کالاهای وارداتی به ویژه مواد اولیه کاهش پیدا نکند.
ظاهر بهزاد، در این باره می‌گوید: «شرایط فعلی که پیش آمده است، شکل حباب مالی یا پولی را دارد که هنوز هیچ تاجر نمی‌تواند روی نرخ فعلی دالر حساب کند. به همین دلیل تأثیرات پایین‌آمدن دالر در بازارهای داخلی حس نشد.»
حفظ ارزش افغانی، همواره به عنوان یکی از دست‌آوردهای امارت اسلامی افغانستان در گزارش‌ها به ویژه گزارش‌های بانک جهانی مطرح بوده و این دست‌آورد به سخت‌گیری‌های امارت اسلامی برای جلوگیری از قاچاق دالر به بیرون از کشور برمی‌گردد.
با این همه، آگاهان ثبات دایمی و بااعتماد ارزش افغانی را نیازمند افزایش تولیدات ناخالص داخلی افغانستان و تبدیل‌شدن تولید ناخالص داخلی به پشتوانه‌ی پولی می‌دانند.
ظاهر بهزاد می‌گوید: «پشتوانه‌ی پولی افغانستان، اگر بر اساس جی‌دی‌پی یا تولید ناخالص داخلی استوار شود، مطمئن هستم که ما در درازمدت شاهد حفظ ثبات پولی خواهد بودیم و بنیادهای اقتصادی کشور به شکل خوب تقویت خواهد شد.»
نوسان شدید و سریع ارزش افغانی در برابر دالر امریکایی که بیش‌تر کالاهای وارداتی افغانستان با آن خرید می‌شود،
روی بهای کالاها در بازارهای داخلی اثرگذار نبوده و آشکارشدن تأثیرات مثبت افزایش ارزش افغانی در اقتصاد وارداتی افغانستان، نیازمند تغییرات دایمی‌تر در بازار ارزی است.
